Txakurra ikasgelan? Dirudiena baino ohikoagoa da. Beste batzuetan, zaldiak, katuak, izurdeak… daude, baina birtualki edo haien habitatak bisitatuz. Ikasleek haiekin gozatu eta ikasten dute, ez bakarrik haiek zaintzen. Britainia Handiko unibertsitate bat esku-hartze horiek ikasleen ikaskuntzan, alfabetatzean eta ongizate orokorrean eta animaliengan duten eragina aztertzen ari da. Ikerketa honi buruz gehiago hitz egingo dizugu, eta gure herrialdeko azetan garatzen ari diren zenbait ekimenetan sakonduko dugu, non haurrak eta animaliak baldintza berdinetan protagonistak baitira.
Hezkuntzaren esparruan animaliekin (IAA) lagundutako esku-hartze batean, bereziki hautatutako animaliek parte hartzen dute, adingabeen hezkuntza hobetzen laguntzeko. Irakurmena hobetzen laguntzen dute, ikaskuntzarantz bultzatzen dute, estres-egoeretan antsietatearen kudeaketa errazten dute, enpatia areagotzen dute edo arreta eta kontzentrazioa errazten dute, adibidez. Hau da, animaliekin lagundutako hezkuntza (EAA) akademiko hutsa izan daiteke, edo ikaskuntzarako edo eskola- eta gizarte-bizikidetzarako giro positiboa sustatzeko laguntza.
Gero eta ugariagoak dira horrelako jarduerak ikastetxeetan, baina, britainiar adituen arabera, ez dago ia informaziorik animaliak nola garatzen diren eta nola erabiltzen diren edo zer jardueratan parte hartzen duten, eta asko alda daiteke eskola batetik bestera. “Nahiko gutxi dakigu animaliak nola tratatzen diren eta zer jardueratan parte hartzen duten egoera horietan, eta horrek nola eragin diezaiekeen, bai positiboki bai negatiboki”, dio Lauren Lursailak, Nottingham Trent-eko (Erresuma Batua) Unibertsitateko Animalia, Landa eta Ingurumen Zientzien Eskolako animalien ongizatean adituak.
Horregatik, Lursaila eta Emma Vardy psikologoa ikasleen ikaskuntzan, alfabetatzean eta ongizate orokorrean dituzten ondorioak aztertzen ari dira, baina baita animaliengan ere. Halaber, hezitzaileek onura gisa ikusten dutena eta izan ditzaketen arriskuak identifikatu nahi dituzte, eta animaliak hezkuntza-jardueretan sartzen ez dituzten eskolei entzun, arrazoiak ulertzeko.
Horretarako, Lagun egiteko Animaliak Aztertzeko Elkartearen (SCAS) laguntzarekin lan egiten dute, mundu osoko Lehen eta Bigarren Hezkuntzako eskolekin elkarlanean. “Informazio hori aholkuak, laguntza eta jarraibideak non eman daitezkeen nabarmentzeko erabiltzea espero dugu, saioak, ahal den neurrian, haurren zein tartean diren animalien onurarako izango direla bermatzeko”, dio Lursailak. Azterketan parte hartzeko, egin klik hemen.
Espainiako ikastetxeetan animaliekin egindako programak
Espainian, hainbat ekimen egiten dira animaliekin, bai taldeka, bai bakarka, bai ikastetxe eta institutuetan, bai unibertsitateetan eta hain formalak ez diren beste ingurune batzuetan. Batzuetan, albaitarien, profesionalen edo babesen erakundeek animaliak eramaten dituzte ikasgeletara ordu batzuetarako.
Irakasleek maskota batzuk izatearen alde ere egiten dute (arraina, dortoka, hamster…). “Animaliei buruz beren beharretatik hitz egiten badugu, ez da koherentea ikasgelan animalia bat duen kaiola bat izatea. Kaiola horren beharra askatasunean egotea, hegan egitea, kantatzea, habia egiteko zuhaitz bat izatea… Kasu horietan, plazeraren giza balioa eta animalia eder bat behatzea animaliaren beharraren gainetik dago, borroka egin behar dugunaren gainetik”, dio Nuria Máximo Madrileko Katedrako zuzendariak.
Irudia: Alexas_Argazkiak
Terapia okupazionalean ere doktore da, eta ikastetxeetatik kanpo egiten diren beste jarduera batzuen berri ematen du: ikasleak baserri-eskoletara joaten direnean edo animaliak babesteko zentroetara, naturguneetara edo zaldi-zentroetara joaten direnean, hobeto ezagutzeko. “Hezkuntza-komunitateak hausnartu egin behar du zer bisita sustatzen dituzten eta bisita horiek koherenteak diren animalienganako balio enpatikoekin. Iraunkortasunaren, ingurumenaren eta animalien aldeko ingurunea zaintzearen alde lan egiten badugu, askoz ere pedagogikoagoa eta enpatikoagoa da santutegi batera edo babesleku batera zoo batera joatea baino”.
Lorpen akademikoak lortzeko, animaliekin lagundutako hezkuntza-programak ere badaude. Ezagunenak dira irakurketa hobetzea txakurren laguntzarekin edo TEA ikasgeletan sartzea, autismoa duten haurrei hobeto komunikatzen laguntzeko edo matematika-ikaskuntzak edo irakurketa-idazketa lortzeko konfiantza eta segurtasuna emateko. “Ondo egiten denean, profesional espezializatu batekin eta ondo hautatutako, trebatutako eta zaindutako animalia batekin, arrakasta ia ziurtatua izaten da”, zehaztu du Maximok.
Baina gehiago dago. Ondoren, animaliekin egindako hiru jarduera azalduko ditugu. Horiei esker, gure herrian haurrak kontzeptuak, gizarte-trebetasunak eta balioak ikasten ari dira ikastetxeetan.
Jabea hezten
2013az geroztik, Raquel López eta Verónica Ruiz albaitariek ‘Educando a mi dueño’ lanean dihardute. Saio honen oinarria hitzaldi interaktiboak eta Kantabriako Albaitaritza Elkargoak 2010ean martxan jarri zuen taldeko marrazki-lehiaketa dira, Lehen Hezkuntzako 3. eta 4. mailako haurrak konpainiako animaliak arduraz edukitzeari buruz sentsibilizatzeko. Pandemiak stand-bye-n utzi du, baina hurrengo ikasturtean berriz hastea espero dute.
Izan ere, bi ordu baino gutxiagoko saio horiek aurrez aurre egiten dira, Koko schnauzer miniaturaren laguntzarekin, txakur batengana nola hurbildu erakusten baitu. Horietan modu atseginean azaltzen diete albaitari batek egiten duen lan zabala, dauden animalia motez hitz egiten diete eta etxeko txakur eta katuez arduratzen dira. “Eta ez dugu ahazten gizarte-lan handia egiten dutela, hala nola salbamendu-txakurrekin edo txakur, zaldi edo izurdeekin egindako terapiekin. Zoriontsuak dira horrela lan egiten, eta ematen duten laguntza baldintzarik gabea ez da preziorik”, aitortu dute programa honetako arduradunek. Saioetan, lagun egiteko animaliek behar dituzten zainketa eta beharren berri ematen diete: txertoak, beren higienea edo mikrotxipa. “Maskota bat izateak zer esan nahi duen ikusaraztea da helburua; maskota hori izaki bizia da, ez jostailu bat, ez gutizia bat, eta etxera iritsi eta helduak heztea, galdutzat ematen ditugulako”, esan dute.
Irudia: ID 8777334
Zer ematen die gazteei? “Izaki bizidunekiko sentsibilitatea eta errespetua, gainera, erantzukizuna” esan dute albaitariek, eta esaten dute horrelako ekimenak ikastetxe guztietan egin beharko liratekeela.
Emozioak hankekin
Hezkuntza-lege berriak (LOMLOE) animalienganako enpatia derrigorrezko hezkuntza osoaren curriculumean sartzea eskatzen du. Eta esperientzia pilotu batean, 2020-2021 ikasturteko azken hiruhilekoan, Amanecer de Alcorcón ikastetxeak Lehen Hezkuntzako 1. mailako "Ikasi egiten" irakasgaiari programa bat erantsi dio. ‘Emozioak hankekin’ du izena, eta URJCko Animalien eta Gizartearen Katedrak eta CITA Terapias y Animales eta PsicoAnimal taldeetako profesionalek diseinatu dute. Bi zaldi eta sei zakur “izen-abizenekin”, ikasleen adimen emozionala eta harremanetarako trebetasunak garatzen laguntzen dute, indarkeria eta eskolako jazarpena prebenitzeko estrategia gisa.
Lehen Hezkuntzarako eta DBHrako pentsatutako proiektua lau modulutan banatuta dago, bisita presentzial baten bidez (pandemiaren bidezko konexio birtuala) eta irakasleekin hurrengo asteetan lan egiten duten materialen bidez:
- Bizikidetza arduratsua. Inguruko animaliarik hurbilenekin (txakurrak, katua, hamsterra, txolarreak, inurriak…) beren bizitza nola partekatu behar duten ikasten dute, haien beharrak ulertu eta errespetatzearen ikuspegitik.
- Zakurren eta zaldien adimen emozionala. “Animalia horien oinarrizko emozioak eta haien komunikazioa identifikatzen irakasten zaie, eta emozio horiek gureak bezalakoak direla ikusarazten diegu. Txakur edo lankide bat triste edo bakarrik sentitzen denean, edo gure aldetik laguntza behar duenean, eman egin behar diogu. Proiektu honetan garrantzitsua da ikaskuntza hori pertsonen arteko harremanetara automatikoki transferitzea. Umeei adimen emozionaleko tresnak ematen zaizkie eguneroko egoerak, gatazkak…”, azaldu du Nuria Maximok.
- Mindfulness pilula. “Botikin emozional” moduko horrek estrategiak ematen dizkie adingabeei, haien antsietatea eta nerbioak erregulatzeko, beren lasaitasuna kudeatzeko eta egiten ari diren horretan arreta jartzeko… “Zakurrek nola egiten duten erreparatuz, beren arnasketa entzuteko, etzanda lasaitzeko… gai izaten ikasten dute”, dio adituak.
Beste izaki bizidun batzuekin (biofilia) sentitzen dugun lotura emozionalak enpatia lantzeko aukera ematen du haurtzarotik. Eta motibazio horretatik abiatuta, jarrerak, portaerak eta portaerak aldatzen dituen ikaskuntza lortzen dugu. “Emozioak hankekin” ekimenaren kasuan, harremanak hobetu eta indarkeria konpondu nahi da. Eta ikusten ari gara, dagoeneko, Proda (Animaliak Babesteko Profesionalak) dosier honetan jasotzen diren antzeko jardueren ondorioz bulling-a jaitsi egin dela ezarri diren zentroetan. “Nahiago nuke epe luzera genero-indarkeria eta familia barruko indarkeria ere murriztuko balira”, nahi nuke.
DBHn eta Batxilergoan ‘Hankadun emozioak’ sartzea da hurrengo pausoa. Horretarako, jarduerak adin horietara egokitzen dira, baina programa honen koordinatzailea nabarmentzen duen eranskin batekin jolasten da: “Hausnartzeko, behatzeko, arrazoitzeko, irizpen kritikorako, ikusten duena aztertzeko eta alternatibak bilatzeko gaitasuna ez du 6 urteko haur batek, baina bai nerabe batek”.
Zakurrak eta letrak
Utah-tik (EE. AEB) munduko gainerakoei, Espainia barne. 1999an, Intermountain Theraopy Animal (ITA) programak ‘Zakurrekin egindako irakurketa lagunduaren READ’ programa sortu zuen. Programa horren bidez, haurren irakurketa-trebetasunak hobetu nahi dira, haiekin ozenki irakurtzeko berariaz prestatutako zakurren bidez. 2012tik, sistema hori dagoeneko badago Espainian, ‘READ España Txakurrak eta Letrak’ izeneko proiektuaren barruan, eta Albacete, Alacant, Castelló, Errioxa, A Coruña, Madril, Malaga, Murtzia eta Zaragozan ditu egoitzak, bere web orrian ageri denez.
Liburutegiak, liburu-dendak eta, batez ere, ikastetxeak dira Choco edo Julieta bezalako txakurrek, irakurketan lagun dituzten haurrek irakurtzeko gaitasuna eta hizkuntzarekin zerikusia duen guztia hobetu dezaten laguntzen duten tokiak, bai eta ikaskideekin eta animaliekin dituzten harremanak ere, hau da, haien bizi-kalitatea, Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko Hezkuntza Fakultateak egiaztatu duenez, hezkuntza-premia bereziak dituzten eskola-umeen ikaskuntzan.
