Leishmaniasiaren transmisio-gunea, pertsonetan nahiz txakurretan, eltxo emea da. Gaixotasun endemikoa eta urtarokoa da, eta oso eragin txikia du gizakiengan. Hala ere, gailurrak egon daitezke, adibidez, Fuenlabradan (Madril). 2010az geroztik, leishmaniasiak pertsonengan duen eragina handitu egin da. Zakurren kasuan, gaixotasuna oso larria izan daiteke garaiz detektatzen eta tratatzen ez bada.
Txakurren leishmaniasia parasito batek eragindako gaixotasun larria da, eta eltxo baten ziztadaren bidez transmititzen da. Tratamendu aringarria behar du, ez sendagarria, eta, uzkurtu ondoren, aldizkako kontrolak egin behar dira, tratamendua jaso ondoren berriz ager ez dadin.
Leishmaniasia pertsonetan
Pertsona batek ezin du leishmaniasia bere txakurraren bidez harrapatu, Phlebotomus generoko eltxo eme baten ziztadatik baizik. Txakurrak leishmaniasia badu, “ez dago pertsonak kutsatzeko arriskurik, animalia tratatuta badago”, dio Manuel Lázarok, Mirasierra albaitari-klinikako albaitariak. Bestalde, Madrilgo Medikuen Elkargo Ofizialak ziurtatu duenez, “leishmaniasia txakurren gaixotasun endemikoa da, eta ez du pertsonentzako osasun-arazorik eragiten”.
Leishmaniasiaren aurkako tratamendua oso garestia izan daiteke, animaliaren tamainaren arabera.
Horrek esan nahi du Espainiako eskualde geografiko batzuetan baino ez duela eraginik, eta, batez ere, tenperaturak altuagoak diren urteko garai batzuetan, udaberrian eta udan bezala.
Pertsonei dagokienez, immunitate-sistema ahula dutenei bakarrik eragin diezaieke gaixotasun larriak. Gainerako kasuetan, ziztadaren ondorioak, maiz, dermatologian du eragina. Luis Quesada Madrilgo La Princesa ospitaleko medikuak adierazi duenez, “pertsonak ez gara parasitoaren azken ostalaria, gonbidatuak baizik, eta immunitate-sistemak ondo funtzionatzen badu, bera akabatu dezake”.
Leishmaniasia urtaroko gaixotasuna da, hau da, txakurrentzat arriskutsua da eltxoak aktibo dauden garaietan (udaberritik udazkenera). Gaixotasun kroniko eta sendaezina da, eta txakurrak ez die ez pertsonei ez beste animaliei transmititzen. Pertsonak defentsak oso baxuak dituenean bakarrik egon daiteke kutsatzeko arriskua, adibidez, tuberkulosia edo hiesa duenean.
Euskadin edo Kantabrian, adibidez, oso arrisku txikia dago han bizi diren txakurrek leishmaniasia harrapatzeko. Izan ere, eremu horietan ez da eltxoa (emea) bizi. Espainiako Mediterraneo Arroko eskualdeetan, ordea, arrisku handia dago txakurrentzat gaixotasuna harrapatzeko.
Madrilgo Albaitarien Elkargo Ofizialak, Madrilgo Fuenlabrada udalerrian detektatutako pertsonen leishmaniasi kasuei buruzko jakinarazpen ofizial baten arabera, “biztanlerian eragin txikia duen gaixotasuna da, eta bereziki sentikorrak dira pertsona immunodeprimituak eta gaixo kronikoak. Gaixotasuna garaiz diagnostikatzen bada, ondo erantzuten dio tratamenduari”.
Bestalde, txakurren gaixotasunaren balizko transmisioari dagokionez, albaitarien elkargoak honako hau azpimarratzen du: “ohiko gordailua txakurra da, baina gaixotasuna zabaltzeko, ezinbestekoa da bektoreak (flebotomo-eltxoa) parte hartzea; txakurrek ez diete zuzenean kutsatzen gaixotasuna beste animaliei, ez eta pertsonei ere, inola ere”.
Txakurren leishmaniasiaren aurkako txertoa
Leishmaniasiaren aurkako txerto berriak harrera ona izan du beren animalientzat gaixotasun horrek izan dezakeen larritasuna ezagutzen duten txakurren jabeen artean. Gaixotasunaren ondoren zakurrak izaten dituen ondorioak haren organoek izan duten eraginaren araberakoak dira. Baina leishmaniasia laster hautematen ez bada eta behar den tratamendua garaiz aplikatzen ez bada, hilgarria izan daiteke.
Txertoa 2012. urtetik aurrera jar daiteke txakurrentzat, ordura arte ez baitzegoen. Manuel Lázaroren iritziz, txertoak aukera onak ditu eraginkortasunari dagokionez, baina intsektuen ziztadari aurrea hartzeko gainerako neurriak aplikatzen jarraitu behar da”. Albaitariak azaldu du txertoa hiru dositan ematen dela eta urtero birlandatu behar dela.
Txertoa ez da nahitaezkoa, eta aplikazio bakoitzeko kostua 50 euro ingurukoa da, baina tarifak desberdinak izan daitezke albaitaritzako klinika bakoitzean. Manuel Lázarok uste du “hain larria eta garestia den gaixotasun honen aurka hartzen den edozein prebentzio-neurri justifikatuta dagoela”. “Eta txertoak leishmaniasia saihesten laguntzen badu, guztiz gomendagarria da txertoa jartzea”, erantsi du.
Leishmaniasia gaixotasun kroniko eta sendaezina da, eta txakurrak ez die ez pertsonei ez beste animaliei transmititzen.
Leishmaniasiaren aurkako txerto berria kume osasuntsuei aplika dakieke sei hilabetetik aurrera. Leishmaniaren aurka txertatutako txakurren %92,7k ez du sintoma klinikorik izango, dio Juan Antonio Aguado albaitariak eta Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko Albaitaritza Fakultateko irakasleak.
Aitzitik, txertorik gabe, gaixotasunak kutsatutako zakurren %20k sintomak zituen. “Txertoak immunitate zelularra garatzen du, hau da, zelulek eritasuna suntsitzen dute”, azaldu du Juan Antonio Aguadok, albaitariak, eta gaineratu du “antigorputzak dituzten txakurrak ezin dira txertatu, txertoak ez baitie sendatuko”.
Prebentzioa, leishmaniasiaren aurkako armarik onena
Gaixotasunaren aurkako prebentzioa txertoaren bidez ez ezik, urteko odol-analisien bidez ere egin daiteke, batez ere uda ondoren, beroarekin eltxoak ugaritzen baitira, bereziki hezetasun handiagoa dagoen lekuetan.
Leishmaniasiaren aurkako tratamendua oso garestia izan daiteke, animaliaren tamainaren arabera. Zenbat eta handiagoa izan txakurra, orduan eta garestiagoa izango da. Gaixotasunak txakurrari eragin dion maila oso altua ez bada, bizitza normala egin dezake, baina beste agerraldi batzuk atzemateko kontrolekin.
Leishmaniasiaren prebentzioa eta sintomak
Txertoa jartzeaz gain, gaixotasuna transmititzen duen eltxoaren aurkako borroka da gaixotasunaren aurkako prebentzioa. Horretarako, beharrezkoa da:
- Zakur lepatuak eltxoz uxatuta jartzea.
- Mendiko eta hondartzako etxeetako leihoetan eltxo-sareak erabiltzea.
- Ilunabarrean ez paseatzea ibai edo hezeguneetatik hurbil, eltxoek jarduera handiagoa baitute.
- Kanpoko parasitoen kontrako produktuak maiz erabiltzea; uxagarri ere badira.
- Eltxoen dentsitate handiko eremuetan fumigatzea.
- Uxatzen dituzten terrazetan kandelak edo espiralak erabiltzea.
- Etxe barruan, familia osoa babesten duten entxufe antimoskopioak erabiltzea komeni da.
Hauek dira txakurren leishmaniasiaren sintomak:
- Ile galera txikiak buruaren eremuan, zahia.
- Azazkalen hazkunde anormala.
- Dermatitisa edo azalaren hantura.
- Orbaintzen ez diren zauriak.
- Buruko eta gorputz-adarretako ultzerak.
- Begietako hantura.
- Muskulu-atrofia, batez ere aurpegitik (itxura zahartua eta adierazpen tristea), nekea, nekea eta ahultasun handia.
- Pisua nabarmen galtzea, sukarra, sudurreko hemorragia, artikulazioen hantura edo herrena.
- Gongoil linfatikoen tamaina handitzea (lepoa, hanken barnealdea).
Sintoma horietakoren bat izanez gero, gomendagarria da albaitariarengana lehenbailehen joatea.
