Nazio Batuen arabera, Europako Batasuna ez da immunea espezie exotiko inbaditzaileekiko, munduko biodibertsitatearen arrisku nagusietako bat baita. Kanpoko 11.000 espezie inguru Europako ekosistemetan ezarri dira, eta horietatik 1.400 inguru Espainian daude. Izaki horietako batzuk oso kaltegarriak dira: espezie autoktonoak akabatzen dituzte, izurriteak eragiten dituzte, soroen eta basoen ekoizpena murrizten dute, gaixotasunak transmititzen dituzte edo eraikinak, hodiak edo dikeak kaltetzen dituzte. Inbasio horiek kontrolatzeko kostua milaka milioi eurokoa da urtean, hainbat ikerketaren arabera. Komunitateko arduradunek diote giza jarduerak direla arazoaren eragileak, eta kontrol- eta prebentzio-neurri handiagoen beharra onartzen dute.
Imagen: Cangrejo de río rojo americano – Wikimedia
DAISIE (Delivering Alien Invasive Species Inventories for Europe) proiektua 2005ean jarri zen abian, 1492. urteaz geroztik Europan sartutako espezie exotiko guztien inbentarioa egiteko, eta zerrendan 10.961 animalia-, landare- eta mikroorganismo-espezie sartu dira. Espainia, Europan biodibertsitate handiena duen herrialdea, da kaltetuenetako bat, bertakoak ez diren izaki bizidun horietako 1.400 inguru bizi baitira bertan. Lurretik ez ezik, ur-ingurunetik ere iristen da mehatxua: Mediterraneoa da itsas eremu kaltetuena, 2.500.000 kilometro koadroko azalera du eta 1.313 espezie inbaditzaile erregistratu dira.
Espezie inbaditzaileek gehien eragiten dieten Europako herrialdeetako bat da EspainiaDAISIEren arduradunen arabera —besteak beste, Doñanako Estazio Biologikoko Montserrat Vilà (CSIC)—, espezie inbaditzaile horien %15ek inpaktu ekologiko edo ekonomiko handiak eragiten dituzte. Onddo inbaditzaile batek gaixotasun bat eragiten du, grafiosia, eta Erdialdeko Europako basoen zumarrei eragiten die. Erresuma Batuan, Amerikako urtxintxa grisak bertako katagorria lekuz aldatzen du eta kalte larriak eragiten ditu zur-intereseko koniferoetan. Zebra-muskuilua hustubideetan sartzen da eta industria-jarduerari eragiten dio.
Kasu batzuetan, espezie horiek milioi asko galtzen dituzte urtean. Europako Batzordeak uste du inbasioa kontrolatzea eta eragindako kaltea konpontzea Europako ekonomiei gutxienez 12.000 milioi euro kostatzen zaiela urtean. Haren arduradunek gogorarazten dute uharte bakartuak, biodibertsitate aberatsekoak, oso ahulak direla eta izugarrizko eragina izan dezaketela.
‘Frontiers in Ecology and the Environment’ aldizkarian argitaratutako azterlan batek zifra ekonomikoetan kuantifikatzen ditu Europako espezie inbaditzaile nagusietako batzuen ondorioak. Autore horien arabera, Vilà da enpresa nagusia. Chrysochromulina polylepis alga zelulabakarrak (Norvegian oso hedatua) 8,2 milioi euroko gastua eragiten du urtean. Uraren gastua 3,4 milioikoa da Espainian, eta kotipoa, 2,8 milioikoa Italian. Ikerketa horren arabera, lehorreko ornodunek eta ur gezako landare eta animalia inbaditzaileek dute eragin ekologiko handiena. Lurreko ornogabeak, berriz, labore eta basoetarako kaltegarrienak dira. Beste ikerketa batzuen arabera, artropodo inbaditzaileek 2.800 milioi euroko galerak eragin zituzten uztetan. Espainian, DAISIEren datuek diote landare inbaditzaileen kudeaketaren kostua 50.487.637 eurokoa izan dela azken hamarkadan.
Espezie aloktonorik kaltegarrienen zerrenda luzea da. DAISIEko zientzialariek horietako batzuk nabarmentzen dituzte: Kanadako antzara, zebra-muskuilua, Sika oreina, salbelinoa, coipoa, arratoi almizlearra, karramarro gorria edo amerikarra eta eltxo tigrea. Europako Ingurumen Agentziak (EIA) 160 espezie edo espezie talde baino gehiagori buruzko datu-basea egin du, oso zabalduak edo ekosistemetan ondorio garrantzitsuak dituztenak. Landare baskularrak dira ugarienak, eta, biodibertsitatea murrizteaz gain, giza osasunari eta ekonomiari ere eragiten diete. Europako erakunde honetako adituen arabera, zerrenda etengabe hazten ari da, eta egoera hobetzeko zantzurik ez dago. Globalizazioak eta klima-aldaketak espezieen zirkulazio handiagoa eragingo dute beste habitat batzuetara.
Europan espezieak inbaditzearen arrazoiak
Imagen: Mejillón cebra – Wikimedia Giza jarduera da inbasio horien eragile nagusia. Espezie horietako batzuk nahita sartu dira, haien elikadura- eta ekonomia-aukerak aprobetxatzeko, hala nola patata eta tomatea. Baina beste kasu batzuetan emaitzak ez dira espero zirenak izan. Kamamila erraldoia XIX. mendean iritsi zen Europara, landare apaingarri gisa. Bere hedapenak bertako landareak lekualdatu ditu eta dermatitis handia eragiten du azala ukituz gero. Coipo eta arratoi almizikleroa Amerikatik ekarri ziren azala aprobetxatzeko, baina mehatxu bihurtu dira presa, ubide eta ureztatze-sistementzat.
Beste batzuetan, espezie horiek nahi gabe zabaldu dira. Hainbat salgaitan ezkutatuta, izaki horiek munduko edozein lekutatik bidaiatzen dute, garraioaren globalizazioari esker. EIAren arabera, Europan planetako hainbat lekutako espezieak aurki daitezke, nahiz eta jatorriz Asia eta Ipar Amerika izan.
Beste espezie inbaditzaile asko Europako lekuren batetik datoz eta kontinenteko beste leku batera eraman dira. Horixe da “Arion lusitanicus” deritzonaren kasua, Iberiar Penintsulan oriunda delako, hiltzaile lerdena edo espainiarra. Gaur egun, Europako erdialdean eta iparraldean aurki daiteke, duela hiru hamarkada inguru lore-landareen lurrean iritsi ziren eremuetan. Bare hori lorezainen eta nekazarien amesgaiztoa da. Belar usaintsuen eta barazkien ekoizpena izaki horientzako jaiegun bihurtzen da. Ugaltzeko gaitasun handia, kontrol-neurriekiko erresistentzia eta basatitasuna (bertako adats ahulenez ere elikatzen da) etsai menderaezin bihurtzen dute.
Europako Batasuneko adituek azpimarratzen dute inbasioekiko babesik eraginkorrena prebentzioa dela, eta, ondoren, detekzioa eta kontrol goiztiarra. Batzordeak Informazio eta Alerta Azkarreko Sistema bat sortzea proposatu du Europa mailan, 2010ean funtzionatzen has daitekeena. Bestalde, EIAk informazio-sistema bat antolatzea aurreikusten du bere herrialde kideen sarean, inbasio berriak eta hedatzen ari direnak identifikatzeko eta haiei erantzuteko.
Imagen: Coipo – Wikimedia Arazo horretarako arau eta hitzarmen espezifikoak onartzea ere oso lagungarria izan daiteke. Ingurumen-arloko Europako legeria munduko aurreratuenetako bat dela diote Batzordeko arduradunek. Hala ere, onartzen dute ez dagoela ez ikuspegi harmonizaturik ez sistema koherenterik inguruko herrialdeen artean espezie inbaditzaileen jarraipena eta kontrola egiteko.
Funtsezko beste neurri bat da espezie horiek Europako biodibertsitatean duten eragina ikertzea eta espezie agresiboenak identifikatzea ahaleginak zentratzeko. Horixe da DAISIE edo EIAren datu-basea bezalako proiektuen helburua.
EBk gero eta proiektu gehiago finantzatzen ditu estatu kideetan arazo hori kudeatzeko. Hala ere, arduradunek gogorarazi dute espezie exotikoak murriztu edo suntsitzeko eta jatorrizko ekosistemak leheneratzeko neurriak zailak eta garestiak direla eta ez dutela beti helburua lortzen.
