Gure ekintzek naturan eta gizartean dituzten ondorioak nabarietatik haratago doaz, eta gure etxeko komunera ere iristen dira. Horixe gertatzen da paper-zapi bustiak komunera botatzean. Praktika txar horrek ingurumen-, ekonomia- eta osasun-arazo larriak sortzen ditu hirietako osasun-sistema buxatu edo kutsatzean. Adibide adierazgarri bat Ibizako bizilagunek izan zuten 2017an, paper-zapi bustien bola batek uharteko arazketa-sistema blokeatu eta ur beltzak itsasora isuri zituenean. Urte pare bat geroago, Valentzian ere alarma piztu zen, eta zortzi milioi euro baino gehiago erabili behar izan zituen bere hodiak libratzeko, higiene-produktu horrekin beteta baitzeuden. Jarraian, kutsadura hori geldiarazten saiatzen diren arau berriak azalduko dizkizugu.
Paper-zapi bustiak edo komuneko paper hezea?
Saneamendu sarean desintegragarriak diren produktuei buruzko araudi garbirik ez dagoenez, termino hori zorroztasun zehatzik gabe erabiltzen da eta kontsumitzaileen artean nahasketa sortu du. Merkatuan dauden produktuei buruzko zalantzak ere badaude, eta komuneko paper hezea eta paper-zapiak nahastu ohi dira.
- Komuneko paper hezea landare-jatorriko zuntz naturalekin egiten da, eta, beraz, higieneko paper-zapiak baino azkarrago desintegratzen da uretan.
- Paper-zapiek ere zuntz artifizialak dituzte, eta, ondorioz, ekosistemetatik ez dira komuneko paperarekin bezain azkar desagertzen; beraz, mikrozuntzak eta mikroplastikoak geratzen dira. Zati txiki horiek ingurumen-inpaktu nabarmena dute, kontrolik gabeko isurketen bidez naturara masiboki iristen baitira.
Paper-zapien munstroaren aurka borrokatzeko, masa koipetsuagatik horrela bataiatu zena, Espainiako Normalizazio Elkarteak, saneamenduaren sektoreko fabrikatzaile eta enpresen partaidetzarekin, UNE 149002:2019 araua, erabili eta botatzeko produktuak banerretik bereizteko baldintzak ezartzen dituena. Irizpide horiek bi koloretako logoan gauzatzen dira, ontzien aurrealdean ikus daitekeen logoan, eta diseinu bera dute industria osoan:
- Berdeak adierazten du egokia dela komunetik ondo kentzeko.
- Gorriak ohartarazten du ez dutela inoiz komunean amaitu behar, paperontzian baizik.
Irudia: Eroski Consumer
“Marrazki horiek paper-zapi egokiak identifikatzen laguntzen diete kontsumitzaileei, eta, horrela, ingurumen- eta ekonomia-arazo larriak saihesten”, azaldu du Fernando Morcillo Espainiako Ur eta Saneamendu Hornikuntzen Elkarteko zuzendariak.
Logo berdea lortzeko, paper-zapiek beren konposizio, sakabanatze, desintegrazio, sedimentazio eta biodegradazioarekin zerikusia duten laborategiko bost proba gainditu behar dituzte. “Laburbilduz, produktu horiek ez dute material plastikorik, ez dute flotatzen eta desintegratzeko gai dira, saneamendu publikoko sareak ez buxatzeko edo ez oztopatzeko”, azaldu du Judit Sisternes Ehungintzako Institutu Teknologikoko (Aitex) Osasunerako eta Higienerako Produktuak Kudeatzeko arduradunak, proba horiek egiten dituen Espainiako laborategi bakarrak.
Garrantzitsua da azpimarratzea arau hori ez dela nahitaez bete beharrekoa, “baina gure sentsazioa da ekoizle asko borondatez ari direla onartzen”, dio adituak. Kontuan hartu behar da, gainera, 2021eko uztailaren 3tik aurrera plastikoa duten paper-zapi, konpresa eta tanpoiek logo markatua izan behar dutela ontzian, eta hondakinak behar bezala kudeatzeko jarraibideak ere bai.
Biodegradagarriak al dira paper-zapi bustiak?
Erosketan gidari izateaz gain, fabrikatzaileek beren produktuetan erakargarri engainagarriak erabiltzea saihesten du arau horrek, kontsumitzaileen arteko nahasketa sortuz. Ontziak biodegradagarria dela esaten badu, ingurumena errespetatzen duela esan nahi du? Ez zehatz-mehatz.
Hain erabilitako kontzeptu horrek adierazten du material bat desintegra daitekeela izaki bizidunen ekintza biologikoaren bidez, hala nola mikroorganismoak, onddoak, landareak edo animaliak. Ezaugarri onuragarria den arren, ez du adierazten produktuaren erabateko ontasuna, ezta prozesua azkarra denik ere. AEAS zuzendariaren arabera, biodegradagarriak izan daitezen eta arazorik sor ez dezaten, deskonposatu egin behar dira 5-30 eguneko epean. Baina toailatxoak erresistentzia emateko material sintetikoak dituenean, degradazioa oso motela da eta ehunka urte arte atzeratu daiteke.
Horregatik, garrantzitsua da hitz hori testuinguru horretan asko erabiltzen diren hitzetatik bereiztea. Adibidez, produktu bat desintegragarria dela adierazten denean, urarekin kontaktuan jartzean berehala diluitzen dela esan nahi du. Erabili eta botatzekoa bada, behin bakarrik erabiltzeko pentsatuta dago, eta gero bota, batzuetan, komunean eta, beste batzuetan, paperontzian. Ontzi batzuetan ingelesez flushable terminoa ere aipatzen da, komunean utz daitekeela adierazteko erabiltzen dena.
Paper-zapiak komunean: inpaktu ekonomikoa
Erabili eta botatzeko produktuen fabrikazio hutsak arrastoa uzten badu gure inguruan, komunera botatzean kostuak izugarri igotzen dira. “Hoditeria bat buxatzen denean, ibaietara, erreketara eta itsasora hondakin-urak isurtzeko arriskua areagotu egiten da, eta baliteke egun batzuk behar izatea hura aurkitu eta konpontzeko”, dio Morcillo AEAS erakundeko zuzendariak. Horri gehitu behar zaio uzta kentzea normalean eskuz egiten den lana dela, eta horrek higiene- eta osasun-arazoak sortzen dizkie langileei, jantzi bereziak erabili behar baitituzte.
Irudia: coparisienne
Baina, gainera, atolladero horiek kalteak eragiten dituzte saneamendu-sareetan, balio aberatsengatik. Europako Hornidura eta Saneamendu Enpresen Elkartearen kalkuluen arabera, urtean 500 eta 1.000 milioi euro arteko gastua eragiten dute kontinente osoan. Estatuan, AEAS erakundearen arabera, hondakin-uren araztegiek urtean 10 kilo paper-zapi inguru jasotzen dituzte pertsonako (bidean itsatsitako hondakin organikoak barne). Horren ondorioz, saneamendu-sareko hausturak garbitzea eta konpontzea bost euro inguru kostatzen zaio herritar bakoitzari urtean. Urtean 120 milioi euro inguruko gastua, jasotzen dituzten zerbitzuen kostuaren zati gisa erabiltzaileek ordaintzen duten uraren ordainagirietan eragiten duena. Kalkulu azkar bat egiteagatik, milioi bat biztanleko hiri batean urtean bost milioi euro inguru inbertitzen dira zeregin horretarako. Eta 60 bizilagun bizi diren etxebizitza-bloke batean, adibidez, urtean 600 kilo paper-zapi sortuko lirateke, eta urtean 300 euro ordainduko lituzkete, gaizki antolatzearen arazoak konpontzeko.
Gainera, 19. koidaren pandemiaren ondorioz, paper-zapien salmenta izugarri igo da, seguru asko higienearekin kontzientziatzearen ondorioz. Konfinamendu-hilabeteetan, hazkunde hori % 49ra iritsi zen. Datu hori oso kezkagarria da Espainiako Hornidura eta Saneamenduko Operadore Publikoen Elkartearentzat (AEOPAS) eta erakunde ekologistentzat (Greenpeace, adibidez). Cádizen, adibidez, alarma-hotsa eman dute toailatxo horiek beren saneamendu-saretik kentzearekin zerikusia duten gertakarien gorakadaren aurrean, krisia hasi zenean baino % 15 gehiago. Cádizko uren enpresak dioenez, urtean 650 tona hondakin jasotzen ditu estolderia-saretik, eta horietatik 450 toailatxo heze ez-biodegradagarrikoak dira.
“Kudeatzaileak beldur dira icebergaren punta izango ote den, gaur egun herrialdeko hondakin-urak husteko sare guztietan sortzen ari den arazo baten aurrean. Eta unea iristen denean, dela buxadura, matxura, kolapso edo euri-uren uholdeengatik, oso arazo larriak sor ditzake gure hirietako hondakin-uren saneamendu-sistemari eusteko. Gainera, lehen mailako osasun publikoko arazo bat eragin dezake”, ohartarazi du Greenpeacek hondakinen tratamenduan aditua den Julio Bareak.
Toailatxoen mikroplastikoek eragiten duten beste arazo bat itsas faunari kalte larriak dira. Gaur egun, itsasoko organismoen 700 espezie ingururi eragiten die kutsadura plastikoak. Urtero, milioi bat hegazti baino gehiago eta 100.000 itsas ugaztun baino gehiago hiltzen dira itsasora iristen diren plastiko guztien ondorioz; horien artean, gero eta ugariagoak diren paper-zapien hondakinak.
