Konposatu organiko lurrunkorren ondorio kaltegarriak

Konposatu organiko lurrunkorrek (KOL) substantzia kimiko ugari biltzen dituzte, erraz lurrun edo gas bihurtzen direnak eta ingurumenean eta osasunean eragin kaltegarri desberdinak izan ditzaketenak. Gas horien ingurumen-eragozpen nagusia da, beste atmosfera-kutsatzaile batzuekin nahastean nitrogeno-oxidoak (NOx) eta eguzki-argiarekin erreakzionatzean, ozono troposferikoa sor dezaketela, eta horrek smog fotokimikoaren arazoa eragiten duela. Arazo hori bereziki areagotzen da udan, eguzkiak eta tenperatura altuek eragina baitute.

Osasunean dituzten ondorioei dagokienez, toxikotasun-maila handia izan dezakete, eta ondorio ezagunik ez, konposatuaren eta haren eraginpean egoteko aldiaren arabera. Adibidez, badakigu bentzenoa giza kartzinogenoa dela, eta formaldehidoari eta perkloroetilenoari buruzko arrazoizko susmoak daude. Industria-langileek, erretzaileek eta ibilgailuen zirkulazioaren eraginpean dauden pertsonek harreman estuagoa dute substantzia horiekin.

Kantzerigeno-efektuez gain, KOL horien eraginpean egoteak gibeleko, giltzurrunetako eta nerbio-sistema zentraleko lesioak eragin ditzake epe luzean; epe laburrean, berriz, begiak eta arnasbideak narrita ditzake, buruko mina, zorabioak, ikusmen-arazoak, nekea, koordinazio-galera, azalaren erreakzio alergikoak, goragaleak eta oroimen-arazoak. Arriskugarritasunaren arabera, hainbat multzotan sailkatzen dira:

• Osasunerako oso arriskutsuak: Bentzenoa, binil kloruroa eta 1,2 dikloroetanoa
• A motako konposatuak (ingurumenean kalte nabarmenak eragin ditzakete): Azetaldehidoa, anilina, bentziklloruroa, karbonotetrakloruroa, CFCak, etil akrilatoa, haloiak, anhidridomaleikoa, 1,1,1-trikloroetanoa, trikloroetilenoa, triklorotoluenoa
• B motako konposatuak (ingurumenean eragin txikiagoa dutenak): Azetona, etanola

Elementu horien presentzia bi edo bost aldiz handiagoa da eraikinen barruan aire zabalean baino.

Ingurumena Babesteko Estatu Batuetako Agentziaren (EPA) arabera, elementu horien presentzia bi edo bost aldiz handiagoa da eraikinen barruan aire zabalean baino. Disolbatzaileak, pinturak, garbitzaileak, lehorreko garbiketarako likidoak, intsektizidak, aire-freskagarriak, itsasgarriak, bernizak, argazki-soluzioak, fotokopiagailuetako edo inprimagailuetako tintak eta, oro har, jatorri petrokimikoko edozein produktu izan daitezke konposatu horiek etxeetan eta lantokietan.

Hala ere, substantzia horien jatorria iturri naturaletatik ere badator. Metanoa, hidrokarburo atmosferiko ugariena, ganaduaren gorozkien, usteltze-erreakzioen edo termiten digestioaren ondorioz sortzen da, nahiz eta, hein handi batean, industriako errekuntza-prozesuetatik ere badator (gas naturala). Jakina da, halaber, metanoak eragina duela berotegi-efektuan eta erreakzio estratosferikoetan.

Zuhaitzek eta landareek ere KOLak igortzen dituzte, hala nola isoprenoa, terpenoak edo monoterpenoak. Zenbait ikerketaren arabera, substantzia horiek tenperatura altuetatik babesteko, patogenoen eta belarjaleen kontra babesteko edo orbaintzen laguntzeko erabil daitezke, nahiz eta klima-aldaketan eragin negatiboa izan dezaketen.

Gaur egun, KOLen emisio-kontrolak hainbat teknologien bidez egiten dira, hala nola erregailu eta erregailu termiko eta katalitikoak, substantzia horiek murriztu edo suntsitzen dituztenak; eta kondentsadoreak eta adsorbatzaileak, gero berrerabiltzeko aukera ematen dutenak. Halaber, ikertzaileak teknologia berriak garatzen ari dira, hala nola koroa suntsitzea, plasma suntsitzea edo bioiragaztea.