Aprobetxatzen den zaborra ez da hondakina, baliabidea baizik. Minden tratamendu eta kogenerazio energetikorako instalazioek helburu hori lortzen dute, abeltzaintzako industriaren hondakin horiek elektrizitatea, ureztatzeko ura eta ongarri komertzialak sortzeko erabiltzen baitituzte, eta, horrela, ingurunean isurtzeak dakarren kutsadura saihesten dute. Hala ere, arduradunak kexu dira instalazio horiek mantentzeko eta martxan jartzeko zailtasun legegile eta ekonomikoez.
Imagen: ADAP
Minda azienden gorotz solido eta likidoen, hondakin-uren eta janari-hondarren nahasketa da, eta soroetako biztanleek ongarri gisa erabili dituzte. Hala ere, abeltzaintzako ustiategi intentsiboek gaur egun milioika tona minda sortzen dituzte, eta ezin dira ohiko moduan aprobetxatu, eta ingurumenean eragin handia duen hondakin bihurtzen dira.
Kontrolik gabe isuriz gero, mindek lurzorua kutsa dezakete mantenugai gehiegi (nitrogenoa, fosforoa eta potasioa), ur kontinentalak bere nitratoengatik, eta atmosfera, amoniakoa, metanoa eta usain txarrak isurtzen dituztelako. Adituek kalkulatu dutenez, hirietako hondakin-urak baino ehun aldiz ahalmen kutsatzaile handiagoa dute. Horregatik, adibidez, Herbehereetan abeltzaintza-ekoizpena mugatu dute, haien eragina murrizteko.
Nafarroan, landare horietako batek urtean 250 tona tomate hidroponiko landatzeko aukera ematen du.Energia-aprobetxamenduko tratamendu-instalazioak arazo horri modu ekologikoan aurre egiteko modu bat dira. Minda soberakinak eta ingurumenean duten eragina ezabatzeaz gain, merkaturatu daitekeen nekazaritzako ongarria, ureztatzeko ura eta elektrizitatea kogeneratzeko biogas erabilgarria sortzen dute.
Hainbat enpresak bultzatu dute horrelako instalazioak eraikitzea Espainiako hainbat probintziatan. Adibidez, Iberdrola, Espainiako kogenerazio-enpresa handiena, horrelako bost instalazio ditu. Alde horretatik, iaz, ElPozo enpresarekin batera, instalazio bat jarri zuen martxan Cefusako abeltzaintza-gunean. Enpresa horrek Murtziako Alhaman dauka. Arduradunek diote urtean 110.000 tona minda tratatzeko gai dela, eta, gainera, 100.000 biztanleko hiri bateko batez besteko kontsumoaren baliokidea den energia sortzen duela, nekazaritzarako ureztatzeko 80.000 metro kubiko eta 5.400 tona ongarri. Horretarako, hamalau milioi euro inbertitu dira.
Bestalde, Ecoenergía Navarra enpresak Artaxoako instalazioetan mindak aprobetxatzen dituen sistema bat garatu du, ongarri organikoa eta beroa sortzeko. Horri esker, 250 tona tomate hidroponiko (lurrik gabe) landatzen dira urtean, ondoan dituen berotegietan. Kogenerazioan ere oinarritzen da instalazioa, eta sareari saltzen dioten hamabost megawatt (MW) elektrizitate ekoizten ditu. Inbertsioa hamabi milioi eurokoa izan da kasu honetan.
Era berean, zenbait unibertsitate-taldek sistema horiek garatzeko proiektuetan lan egiten dute. Adibidez, Asturiasko Teknologiako Unibertsitate Institutua (IUTA) behi-aziendarentzako horrelako landareak sortzen saiatzen da. Bere arduradunen arabera, oraindik gutxi dira Espainian, nahiz eta potentziala izan: behi batek egunean sortzen dituen 50 kiloekin, hamar metro kubiko biogas inguru lor daitezke. Horregatik, uste dute horrelako instalazioak errentagarriak izango liratekeela, baita 150 eta 200 animalia arteko etxaldeetan ere, nahiz eta bi edo hiru udalerri edo mila behi inguru hartzen dituzten proiektuak gomendatzen dituzten.
Minda landareen arazoak
ADAPek (Minden ingurumen-eraginari aurre egiteko enpresen elkartea) Espainiako txerri-sektorea bildu du foro batean, hondakin horien ekoizpenean garrantzitsuena. Hala, arduradunek indarrak batu nahi dituzte, gobernuari eskatzeko minden tratamendurako instalazioetarako aurreikusitako erregimen ekonomiko berrian aldaketa egin dezala, energia elektrikoa sortzeko araubide bereziari helduta. 1998an, gobernuak Errege Dekretu bat (2818/98 ED) onartu zuen minden desinpaktu-proiektu pribatuak sustatzeko, eta bertan energia-ekoizpena baldintza onuragarriekin sustatzen zen, horrelako instalazioak sustatuz.
ADAPeko batez besteko instalazio batek 15 MW ekoizten ditu, urtean 100.000 m3 minda tratatzen ditu eta 5.000 tona ongarri sortzen ditu.Hala ere, ADAPeko arduradunek ziurtatu dute pizgarri hori “bertan behera geratu dela gasaren eta elektrizitatearen prezioen bilakaerak eragindako desoreka handiak eraginda”. Hori dela eta, funtzionatzen ari diren instalazioek galera nabarmenak izaten dituzte emaitza-kontuetan, eta horrek arriskuan jartzen du haien mantentze-lana eta instalazio berriak eraikitzea.
Adibidez, minda tratatzeko instalazio baten bultzatzaileek, Nafarroako Deierriko, Gesalazko, Lezaungo, Abartzuzako eta Jaizko udalek lan egiten zutenean, iragarri dute une batez bertan behera utziko dutela, inguruko abeltzaintza-ustiategien krisia dela eta.
Era berean, IUTA erakundeak dio ez dela egokia minden erabilera mugatzea, ez ongarri kimikoena, nitratoek kutsatzen baitute.
Zerrien industriak sortu ditu minden tratamendu eta kogenerazio energetikorako instalazio gehien. ADAP osatzen duten enpresek purinak tratatzeko 20 instalazio dituzte martxan eta lau bukatuta daude, behin betiko erregistrorik gabe, Espainiako hamahiru probintziatan banatuta. Horietatik bederatzi “eraginkortasun energetikoa hobetzeko funtzionamendu komertzialeko instalazioak” dira, batez beste 15 mw-eko potentzia instalatua dute, urtean 100.000 m3 minda tratatzeko gaitasuna dute eta urtean 5.000 tona ongarri ekoizten dituzte.
Elkarte horretako arduradunen arabera, 16 milioi euro behar dira, batez beste, horrelako instalazio bat abian jartzeko, lurra eta sare elektrikora konektatzeko kostuak barne, nahiz eta inbertsioa aldatu egin daitekeen erabilitako prozesuen eta konexio-kostuen arabera.
