Koronabirusak tirania inposatu nahi duela dirudi. Ingurumenaren arloan, egungo korrontearen kontra, izugarri ugaritu du plastikoaren erabilera: eskularruak, poltsak, menuetarako banakako ontziak, biserak, etab. Hala ere, kasu horietan erabili eta botatzeko plastikoak bigarren bizitza badu ere, amaiera herrialde gehienetako ingurumen-agendetan markatuta dago. Gero eta gehiago jabetzen gara plastikoak bereizi gabe erabiltzeak dakarren kalteaz; beraz, gobernu guztiek aurrera egiten dute material hori pixkanaka kentzen. Espainiakoa, gainera, erabili eta botatzeko plastikoen erabilera zergapetzen duen zerga sortuko du. Artikulu honetan azalduko dugu zertan datzan, zer eraginkortasun izan dezakeen edo norengan eragingo duen zergak.
Plastikoaren gaineko zerga: zer kargatzen du eta zergatik
2021eko uztailaren 3tik aurrera debeku da merkatuan kotoizko makiltxoak, mahai-tresnak eta platerak, lastotxoak, janarietarako eta edarietarako ontziak eta edalontziak sartzea. Halaber, plastiko oxodegradagarriz egindako edozein produktu eta mikroplastikoak dituzten kosmetiko eta detergenteak erabiliko dira. Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demografikorako Ministerioak iragarri dituen neurrietako batzuk dira, “berrerabili ezin diren plastikozko ontziak murrizteko” eta haien arrastoa murrizteko. Egun hori iritsi arte, erabilera bakarreko plastikoen erabilera murriztu nahi da eta, gainera, berrerabili ezin diren plastikozko ontziak murrizten laguntzeko zerga ezarri da.
Irudia: Alexas_Argazkiak
Horrelakoa da tributu figura berri hau, oro har eta Ministerio arduradunak azaldutako datuen arabera:
- Zerga-tasa 0,45 eurokoa izanen da ontzi-kilogramo bakoitzeko.
- Zeharkako zerga da.
- Espainiako merkatuan erabiliko diren plastikozko ontzi berrerabilgarriak fabrikatu, inportatu edo Europar Batasunaren barnean erosteari dagokio.
- Aurreikusitako diru-bilketa: 724 milioi euro inguru biltzea espero da, Espainiak merkatuan jarri zituen plastikozko ontzien kopuruari buruzko azken urteko (2017) informazioaren arabera.
- Gainera, 2023ko urtarrilaren 1etik aurrera, prezio bat kobratuko da kontsumitzaileari ematen zaion plastikozko produktu bakoitzeko (tikean adierazi beharko da).
Beharrezkoa (eta eraginkorra) da plastikoen gaineko zerga?
Gure gizartean sortzen diren gainerako hondakinek bezala, plastikoek hondakinak kudeatzeko sistema bat izan behar dute (bilketa, birziklatzea, ezabatzea), “oso kontrolatua, zorrotza eta gure ingurunea kutsatuko ez dutela bermatzen duena”, azaldu du María José Ponz Legal Consumers-eko abokatuak, Ingurumen Zuzenbidean adituak. Baina, kontsumoa zergapetu behar da?
Gobernuak adierazi duenez, erabilera bakarreko plastikoen kontsumoa zergapetzeko helburua “mota horretako hondakinek ingurumenean duten eragina geldiarazi beharra da”. Baina doktrina orokorra den arren, Ponzek dio “kontsumoa zergapetzea ez dela neurri eraginkorra helburu horretarako”. Haren iritziz, “hondakinen kudeaketa hobetzeko eta, horrekin batera, haien ingurumen-inpaktua murrizteko une egokia den arren”, ez dago ziur bildutakoaren helmuga “hondakinak kudeatzeko teknika eraginkorretan zuzenean erabiliko dela” bermatuko denik.
Irudia: flockine
Nork ordainduko du plastikoaren gaineko zerga?
Oinezko herritarrak ordainduko du zerga berde hori? Erantzuna bai. Abokatuak dio ezen, plastikoen gaineko zergak kostuak handitzen baditu, “logikoa da pentsatzea fabrikatzaileak produktuaren prezioan eragingo duela eta ordainduko duena azken kontsumitzailea izango dela”. Gauza bera gertatu zen —gogoratu du— saltokietan plastikozko poltsak nahitaez kobratzearekin.
Baina, gainera, zerga bat sortzeak ondorio gehiago ditu. Hala, gerta liteke ontzia garestitzeak eragina izatea produktuan, lehiakortasuna murriztuz. Kasu horretan, azken kontsumitzailea ez da kaltetuko. Zergak “Espainiako ekoizleak zergapetzen baditu eta Espainiatik inportatzen diren produktuen fabrikatzaileetan baliokidetasunik ez badago, inportatutako produktuaren aldeko diferentzia lehiakorra sor liteke”.
Zergak baino neurri eraginkorragoak daude plastikoen erabilera bereizi gabea kontrolatzeko, María José Ponz Ingurumen Zuzenbidean aditua den abokatuak azaldu duenez:
- Hondakinen kudeaketa gehiago kontrolatzea. Elikagaien erabilera bakarreko ontziak hiri-hondakin solido gisa jasotzen dituzte bilketa eta kudeaketa esleitzen zaien enpresek. "Kudeaketa-prozesuen kontrola, batez ere errefusarena eta haren helburua, ingurumen-zerga sortzea baino askoz eraginkorragoa izango litzateke", adierazi du abokatuak. Izan ere, gaur egun kontrolik gabeko zabortegi eta isurketa ugari daude gure lurralde osoan.
- Hondakinen tratamendu eraginkorra. Neurriak hartu behar dira sistema kontrolatu batean tratamendu eraginkorrena bermatzeko, hondakin-poltsetan "ihesik" ez egoteko.
