Ia gidari guztiak ados jartzen dituen zerbait badago, isun baten aurreko erantzuna da: inork ez du bidezkotzat jotzen. Baina zigorraren zenbatekoa ordaindu behar da. Hala ere, isun bat jasotzen denean, hura saihesteko errekurtso bat aurkezteko aukera dago, herritarrek gehien erabiltzen duten eskubidea, puntukako gidabaimena indarrean denetik. Lan horretarako, enpresa eta abokatu-bulego batzuek arrakasta-ehuneko handiak bermatzen dituzte arau-hausleentzat, 25 eta 45 euro bitarteko kostuarekin, gutxi gorabehera. Hala ere, txosten publikoek erakusten dute gidarien %10ek baino gutxiagok frogatu dezakeela errugabea dela eta isunen zenbatekoa ez duela ordaintzen. Errentagarria al da zehapenak enpresa horiek kontratatuz errekurritzea?
Zer egin trafiko-isun bidegabe bati aurre egiteko? Radarrak antzemandako arau-haustea egin eta aste batzuetara, adibidez, gidaria zigorrarekin egoten da karta-postontzian. Eta ibilbide luze batean egin bada, zaila da gogoratzea arau-hauste hori egin zen ala ez, eta zehazki non gertatu zen. Oro har, ez da erraza trafikoko isun baten errekurtsoari aurre egitea, nahiz eta defentsa horretarako eskubidea Konstituzioan dagoen. Prozedurak aldatu egiten dira, eta ezagutzea funtsezkoa da arrakasta lortzeko.
Isunak aldatu egiten dira gidariari aplikatzen zaion zehapen motaren arabera, arinak, larriak edo oso larriak izan baitaitezke. Aukera abantailatsuenen artean, honako hauek daude: dagokion zenbatekoa ordaintzea -eta arau-haustea egin eta hurrengo 30 egunetan egitea, %30eraino aurreztu ahal izateko– edo errekurtsoa jartzea. Isun arinak direnean, ordea, ordaintzen badira, erreklamatzeko eskubidea galduko da.
Ordaindu edo errekurritu?
Printzipioz, erraza da isunaren aurka errekurtsoa jartzeko prozesua: Trafikoko Ordezkaritzetan eska daitezkeen eta edozein herritarrek bete ditzakeen formularioak daude; hala ere, zehapen baten aurka errekurtsoa jartzeko erabakia hartzen denean, komeni da aldez aurretik aholkua ematea, emaitza ez baita beti onuragarria ustezko arau-hauslearentzat.
Lehenik eta behin, kontuan hartu behar da zein jurisdikziotatik datorren arau-haustea, hau da, eskumen autonomikoa, udalarena edo zibila den, jakiteko nola eta norengana jo errekurtsoa jarri aurretik, Eugenio de Dobrynine Sirvent Europako Automobil Komisariotzako aholkularitza juridikoko zuzendariak dioenez. Herritar gehienek ez dakitenez prozesu horiek “ez dakite zertan oinarritu beren alegatua, ez eta zer arauk babestu behar duten ere” beren alegazioa egiteko; beraz, “egitatea gezurtatzen aritzen dira”, Auto-gidariaren Laguntzarako (ADA) Pablo Martinezek dioenez.
“Kitamultak” enpresak
Prozeduraren konplexutasunaren aurrean, aspalditik agertu dira merkatuan “kitamultak” izeneko enpresak. Trafikoko isunen errekurtsoetan herritarrak aholkatu eta ordezkatzen dituzten enpresa horiek guztiak ez dira berdinak. Ugaritu egin dira, batez ere, Puntukako Gidabaimenaren Legea indarrean sartu zenetik, eta duela urte batzuetatik bide-segurtasunarekiko kezka handiagoa dela eta. Testuinguru horretan, handitu egin da zehapenen kopurua, eta, ustezko arau-hausleek ez dituztenez ordaindu nahi, konpainia askok beste ildo bat aurkitu dute, zigortutakoek Justiziara jo nahi baitute.
Alde batetik, “kitamultak” izenaz ezagutzen diren enpresak daude, hau da, lan horretan berariaz aritzen diren kudeatzaileak, bermerik gabeko zerbitzua eskaintzen dute, eta bezeroak inprimakiak betetzean, probak aurkeztean eta abar ordezkatuz eta aholkatuz “kenduko” dituztela agintzen dute. Arazoa da ezinezkoa dela baliabideen arrakasta bermatzea, eta arau-hauste bakoitzaren aukerak bakarrik ikus daitezke, isun-motaren arabera. Sirvent CEAko kideak dioenez, konpainia askok “arrakasta eta agertzen diren bezala, desagertu egiten dira”. Konpainia horiek Interneten iragarri ohi dira, arau-haustea ez ordaintzeko hitza ematen dute eta kontsulta bakoitzeko kobratzen dute edo zerbitzua kontratatzeko tarifa bereziko telefono bat dute. Kasu horietan, lehen deitik hasita, emaitza zalantzazkoa da.
Abokatu-abokatuak
Isunen erreklamazioa kudeatzen espezializatuta dauden enpresez gain, abokatu-bulego gehienek beren zerbitzuen zerrendan sartu dute prestazio hori, ADA erakundearen kasuan bezala. Oro har, honako hauek eskaintzen dituzte: telefono bidezko legezko laguntza, gidabaimena kentzeko asegurua, garraioaren profesionalarentzako defentsa integraleko zerbitzua, eta era askotako gaietan laguntza, hala nola atzerritartasuneko tramiteetan edo bestelako gestioetan. Automobilaren aseguru-etxeek ere bat egin dute isunen aurkako helegitearekin, eta laguntza-zerbitzuan isunen erreklamazioa dute, aseguru-kontratatzaileak erraz sina dezakeena.
Hauek eskaintzen dituzte: telefono bidezko lege-laguntza, gidabaimena kentzeko asegurua, garraioaren profesionalarentzako defentsa-zerbitzu integrala…
Enpresa horien zerbitzuak eskuratzeko izapideak oso sinpleak dira: nahikoa da telefonoz deitzea eta isuna postaz edo faxez helaraztea. Jasotzen duten unetik aurrera, haiek arduratuko dira egokitzat jotzen duten erreklamazioa egiteaz. Kostuak asko aldatzen dira eskatutako zerbitzuaren arabera. Trafikoko isunaren aurka jotzeko, prezioak 23 eta 45 euro bitartekoak dira. Aldiz, prestazio hori urtero eskuratu nahi bada, enpresa batzuek 55 eurotik gora kobratzen dute, eta, oinarri horretatik aurrera, prezioa igotzen hasten dira beste eskaintza batzuekin packak eginez, adibidez, txartela kentzeko asegurua.
Arau-hauste batzuen zenbatekoa eta errekurritzeak dakartzan kostuak kontuan hartuta, saialdian huts egiteko arriskuak bakarrik kentzen dio ustezko arau-hausleari. Enpresak erreklamazioa irabaztea lortzen badu, hasierako zehapena bertan behera utzi eta ordaintzetik salbuetsita geratuko da. Hala ere, nahikoa froga aurkezten ez bada, tramitean denbora eta dirua galtzeaz gain, arau-hausteagatik ordaindu beharreko zenbatekoa are handiagoa da. "Ordaindu gabeko isunaren aurrean eta errekurtsoak porrot egiten duenean, kasua Ogasunera pasatzen da %20ko errekarguarekin", adierazi dute Trafiko Zuzendaritza Nagusiak. Ezespen horrekin ados ez bazaude, epaitegietara jo behar da administrazioarekiko auzi-errekurtso baten bidez.
Ezespen horrekin ados ez bazaude, auzitegietara jo behar da administrazioarekiko auzi-errekurtso baten bidez.
Hala, askok uste dute ez duela merezi trafiko-zehapen bat jartzea, ez baita beti aukerarik egokiena. Zergatik? Izan ere, gaixotasuna baino okerragoa izan daiteke erremedioa: gaizki aparkatzeagatik arau-hauste batek 90 euro inguru balio izan arren, adibidez, "kitamultas" enpresa baten bidezko errekurtsoa oso garestia izan liteke arau-hauslearentzat. Porrot egingo balu, adibide honetan, azken gastua 90 eurokoa izango litzateke, gehi errekarguko 18 eurokoa, eta horri ordezkaritza-kostuak gehitu beharko litzaizkioke; beraz, ordaindu beharko litzatekeen zenbatekoa 150 euroraino igo liteke.
Puntukako gidabaimena
Duela urtebete pasatxo puntukako gidabaimena indarrean sartu zen, eta, arau-hausleak isunekin zehatzeaz gain, hutsegiteen larritasunaren arabera puntuak kentzea ere ezartzen du, eta gidabaimena galtzeko aukera ere aurreikusten du. Gizarteko sektore askok uste dute sistema ez dela eraginkorra istripu hilgarrien kopurua ikusita, baina beste batzuek hainbat azterketa egin dituzte, gidarien arteko portaera-aldaketa erakusten dutenak. IGIk berriki egin duen lan baten arabera, "trafikoko arau-hauste guztiak murriztu egin dira, baina nabarmentzekoa da, halaber, arduragabekeriaz gidatzea eta gehiegizko abiadura nabarmen handitu direla". Gidari askok, berriz, 'esku gogorragoa' eskatzen dute.' Antoni Riu Trafiko Zuzendaritza Nagusiko zuzendariorde nagusiak berak ('Espainiako puntukako gidabaimenaren urtebeteko balantzea' izeneko jardunaldian argi utzi du hamar gidaritik bederatzik kontrol gehiago izateko eta zehapenak gogortzeko eskatzen dutela.
