Zirkulazio-istripu baten ondorioz biktimek jasotzen dituzten kalte-ordainak eskubidea dira. Hala ere, ezjakintasunak, senitarteko bat galtzeagatik sortutako tristeziak edo prozesu bati ekiteko gogorik ezak (taldeko irudimenean neketsua eta mingarria izatea aurreikusten da) senarra ukatzea eragiten dute. Hori gertatzen denean, kalte larriengatik konpentsatzen diren diru-kopuruak (ondasun pertsonalak galtzea, adibidez) eta arinagoak aseguru-konpainien kutxetan amaitzen dira. Egoera hori saihesteko, funtsezkoa da jakitea zein lesio diren indemnizagarriak, zenbatekoa nola kalkulatzen den eta prozesuaren urratsak.
Prozesuaren gakoak
Istripu baten ondoren, zalantza gehien sortzen duen puntuetako bat kalte-ordainak eskatzeko eskubidea nork duen jakitea da. Lehenik eta behin, gidariak dauka, ezbeharraren errua ez baita izan. Ibilgailu-asegururik ez badu ere, erreklamatzeko ahalmena ez da desagertzen.
Gainerako bidaiariek ere kalte-ordaina eskatzeko eskubidea dute, bai gertakariaren errudun den turismoan bidaiatzen bazuten, bai talkaren biktima utilitarioan bazeuden. Komeni da gogoratzea kalte-ordainak ez direla autoei bakarrik ematen, furgoiei, kamioiei, motozikletei eta ziklomotoreei ere ematen zaizkiela. Norbait harrapatuz gero, oinezkoak kalte-ordaina jasoko du, istripua biktimaren erruz izan ezik.
Ezbehar batean parte hartzen duten ibilgailuetako bidaiariek kalte-ordaina eskatzeko eskubidea dute.
Istripua hildako biktimekin gertatzen bada, konpentsazio-ekintza hildako pertsonaren zenbait senideri ere aplikatuko zaio. Besteak beste, senideen arteko ahaidetasun maila, zenbait senideren falta edo ez, eta biktimarekiko mendekotasun ekonomikoaren maila. Kalte-ordainak ordaindu behar dituztenak ezbeharra eragin duen ibilgailuaren aseguru-etxeak dira. Hala ere, polizarik ez badu edo istripuaren ondoren ihes egiten badu, kalte-ordainaren erantzukizuna Aseguruen Konpentsazio Partzuergoarena da, Ekonomia Ministerioari atxikitako erakunde publikoarena.
Erreklamatzeko bideak
Diru konpentsatzailea eskatzeko eskubidea ezagutzen denean, bi bide daude ordainketa eskatzeko. Horietako bat judizioz kanpokoa da. Prozedura honen bidez ez da beharrezkoa auzitara jotzea. 21/2007 Legea, Ibilgailu Motordunen Zirkulazioko Erantzukizun Zibilari eta Aseguruari buruzko testu bategina aldatzen duena, onartu ondoren, aseguru-etxeak kalte-ordainen eskaintza diseinatu behar du erreklamaziogilearentzat. Horretarako, eta aseguratuaren erantzukizuna eta kalte kuantifikatua egiaztatuta badaude soilik, hiru hilabeteko epea izango du erreklamazioa jasotzen duenetik.
Legeak aginduta, proposamenak kalteak baloratzeko eskura dituen agiri, txosten edo beste edozein informazio jaso beharko du, banan-banan. Horrela, erreklamaziogileak behar diren elementuak ditu eskaintzarekin ados dagoen ala ez erabakitzeko, eta, beraz, eskaintza onartzen edo baztertzen duen erabakitzeko. Aldiz, aseguru konpainiak betebehar hori entzungor egiten duenean, arau-hauste administratibo arina edo larria egiten du, kasuaren arabera, eta baliteke zehapena ezartzea.
Aseguru-etxearekin adiskidetasunezko akordiorik lortzen ez bada, auzibidera jo behar da.
Aseguru-etxearekin adiskidetasunezko akordiorik lortzen ez bada, auzibidera jo behar da. Kasu horretan, egokitzat jotzen den zenbatekoa erreklamatzeko, salaketa jarri behar da prozedura penalari ekiteko, edo demanda bat epaitegi zibiletan. Prozedura penala egokia da istripuaren ondorioz sendatzeko denbora luzea duten lesioak izaten badira. Salaketak balio handia du, izapidetzeak epaitegiko auzitegiko mediku baten ebaluazioa eskatzen baitu. Txosten independentea da, oso erabilgarria aseguru-konpainiarekin negoziatzeko. Aldiz, kalteak materialak izan badira edo prozesu penala hasteko sei hilabeteko epea agortu bada bakarrik jo daiteke bide zibilera.
Zer ordainduko da?
Ematen diren kalteak desberdinak dira. Alde batetik, pertsonalak nabarmentzen dira. Kategoria honetan sartzen dira istripuan parte hartzen duten pertsonek dituzten fisikoak eta psikikoak.
Kalte-ordainaren zenbatekoa Erantzukizun Zibilari eta Ibilgailu Motordunen Zirkulazioko Aseguruari buruzko Legean ezarritako baremoaren arabera finkatuko da, urtero berrikusten baita. Indize horrek bereizten du, era berean, istripuak biktimaren heriotza eragiten duen, ondorio iraunkorrak eta aldi baterako ezintasuna edo baja. Kalte-ordaina desberdina da kasu bakoitzean, baita kalkulatzeko modua ere.
- Lesio itzulezinak izanez gero, baremoak 1etik 100 puntura bitarteko sailkapena ezartzen du, kaltearen larritasuna baloratzeko.
- Aldi baterako ezintasunen kasuan, konpentsazio diruaren batura kalkulatzeko, ezintasun egunen kopurua bider adinaren arabera dagokion kalte-ordaina egiten da.
- Hildakoak izanez gero, konpentsazioa aldatu egiten da hildakoaren inguruabar pertsonalen eta hura jasotzeko eskubidea duten ahaideen arteko ahaidetasun mailaren arabera.
Laguntza mediko, farmazeutiko eta ospitalekoaren gastuak ere ordaindu daitezke.
Nolanahi ere, zifrak handitu edo txikitu egin daitezke, baremoak koefiziente murriztaileak edo handitzaileak ezartzen baititu. Portzentaje horiek aldatu egiten dira diruaren baturak, gizabanako bakoitzaren egoera pertsonalaren arabera. Lehenengoak biktimaren errentak hartzen ditu kontuan. Kalte-ordaina diru-sarrerak sortzeko gaitasunaren araberakoa da. Beste faktore zuzentzaile batzuek aztertuko dute biktima pentsiorako eskubidea duen ezkontide banandua den, istripuan gurasoak hil diren edo hartzailetzat nahiz biktimatzat ezgaitasunen bat duten. Ezbeharrean biktimak berak parte hartzea, ezkontidearen seme-alabak bananduta egotea, biktima seme bakarra izatea edo fetua galtzen duen haurdun bat izatea ere koefiziente murriztaileak edo handitzaileak dira kasu bakoitzean. Pertsona baten adina edo lanbidea ere kalte-ordaina emateko arrazoiak dira.
Inguruabar horien arabera, ez da diru kopuru berarekin ordainduko adindu oktogenario baten edo aktore baten orbaina eta fabrikako langile baten heriotza. Medikuntza-, farmazia- eta ospitale-laguntzaren gastuak ere ordaindu daitezke, sendatu edo ondorioak finkatu arte. Betiere justifikatuta badaude eta emandako asistentziarekin zerikusia badute.
