Zarata marroia: zer da eta zertarako balio du?

Zarata baten koloreaz hitz egiten dugunean, haren uhin-luzera hartzen dugu kontuan. Kolore bakoitzak maiztasun desberdineko potentzia eta banaketa ditu. Tonu zuriek bibrazio-maiztasun oso antzekoak dituzte. Urdinxkak eta moreak altuagoak dira, eta gama kromatiko gorrixkek bibrazio-maiztasun txikiagoak dituzte.

Zarataren koloreak ondorio desberdinak ditu pertsonen entzumen-pertzepzioan. Zarata zuria eta arrosa dira ezagunenak:

Zarata zuri, konstante eta uniformea (giza belarriak entzun ditzakeen frekuentzia guztiak ditu) inguruan dauden beste batzuk leuntzen dituen soinua da. Kontzentratzen eta lo egiten laguntzen du. Soinu-mota horren adibide dira lehorgailua, gaizki sinkronizatutako irratia edo aire girotuko gailua.

Zarata arrosa, hots zuriarena baino maiztasun txikiagoarekin, uniformea eta laua da.Bere ezaugarriengatik ingurumeneko soinu gogaikarriak mozorrotzeko aukera ematen du, eta horrek produktibitatea hobetzen eta antsietatea murrizten laguntzen du. Soinu hori euri arinak erortzean sortzen duenaren antzekoa da, edo “f” letra ahoskatzean igortzen denaren antzekoa.

Azken hilabeteetan, zarata marroia oso ezaguna egin da erlaxatu, giro zaratatsuetatik urrundu edo lanean edo ikasketetan gehiago eman nahi dutenen artean. Sare sozialek, hala nola Tik Tok edo YouTubek, edo streaming bidezko musika-plataformek, hala nola Spotifyk, zerikusi handia dute arrakasta distiratsu horrekin. Leku horietan oso erraza da bideoak edo erreprodukzio-zerrendak zarata marroiekin aurkitzea: #brownnoise hashtag-a tekleatu besterik ez da egin behar hori egiaztatzeko. Adibide bat:

Soinu marroia, gorria ere esaten zaiona, Robert Brown zientzialari eskoziarrak ematen dio izena (brown marroia da ingelesez). Medikuntzaren eta botanikaren alorrean nabarmendu zen, eta landare-zelularen nukleoa aurkitu zuen.

Haren aurkikuntzak ur-esekiduretako partikula mikroskopiko batzuen zirkulazio-mugimendua erakutsi zuen, eta mugimendu browndarra deitu zitzaion. Mugimendu horrek soinu inguratzaile mota bat sortzen (eta sortzen) zuen, gaur egun zarata marroi deritzona. Zarata marroia ibai bateko korronte baten, ur-jauzi baten edo euri handiko ekaitz baten soinuaren antzekoa da.

Zarata marroiak maiztasun txikiagoak eta ertainak hartzen ditu, eta, aldi berean, altuenak ahultzen ditu. Zarata zuriarekin alderatuta, sakonagoa eta larriagoa da, eta, aldi berean, biziagoa.

Zarata marroia entzuten dutenek ziurtatu egiten dute antsietatea gutxitzen dutela, kontzentrazioa handitzen dutela eta lo egiteko gaitasuna hobetzen dutela. Hala ere, onura garrantzitsu horiek ez dute babes zientifikorik.

Rybel Wix doktoreak azaldu du hori, Espainiako Loaren Elkarteko (SES) insomnio-taldeko kidea eta La Princesako (Madril) Unibertsitate Ospitaleko Loaren Unitateko lo-medikuntzako espezialista. Zarata marroia entzuteak “erlaxazioa bultza lezake beste soinu batzuk maskaratzearen bidez; prozesu psikoakustiko horren bidez, soinua entzuteko atalasea handitu egiten da maskaratze-soinu baten bidez. Horri dagokionez, ondoen ikertutakoa zarata zuria da, beste soinu batzuk ezkutatzen dituzten soinuak baitira”, azaldu du espezialistak.

Jaime Pérez de Arenaza, Mugarik Gabeko Psikologia Fundazioko Osasun arlokoa, iritzi berekoa da. “Teoria onartuena erresonantzia estokastikoarena da. Teoria horren arabera, zarata zuriak soinu gogaikarririk (musika, ahotsak edo giro-soinua) ez entzuten uzten dio garunari, bestela deskontzentratu egingo baikaitu. Hau da, ‘nahi ez diren soinuen’ aurrean hesi gisa jokatzen du, eta, hala, zarata hori gabe baino kontzentrazio handiagoa lortzen du garunak”, dio.

Aditu horrek argitu duenez, zarata zuria eta marroia “onuragarriagoak dira, zerebroa saturatu gabe pixka bat estimulatzeko gaitasuna baitute, eta pertsona guztiok dugun barne-elkarrizketa ere arintzen laguntzen digute; hau da, zarata guztia, kanpokoa eta barnekoa maskaratuko lukete”.

Wix doktoreak dioenez, “entzumen-sistema aktibo egoten da loaldian, eta garrantzitsutzat jotzen diren seinaleekin erreakziona dezake”. Horregatik, lo egiteko soinu-sekuentziak erabiltzea oso baliagarria izan daiteke. “Azterlan batzuen arabera, euriaren zarata (banda zabalekoa) eraginkorra da haurrak lo egiteko sehaskako abestiek erlaxazioa errazten dute eta bihotz- eta arnas maiztasuna murrizten dute”, dio medikuak.

Zarata zuria bereziki ona dela dirudi. “Inguruaren soinu asaldatzaileak maskaratzen ditu, loa asaldatzen duten beste soinu batzuk inhibitzen ditu, loaren kalitatea hobetzen du eta zainketa intentsiboetako unitateetan pazienteak berreskuratzen ditu”, azaldu du Wixek. “Beste azterketa batzuek diote ozeanoetako soinuek hobetu egiten dutela loaren zatiketa. Tinniplusa duten pazienteak bateratzen laguntzeko erabil liteke”, adierazi du doktoreak.

Hala ere, ohera joatean soinu horiek gehiegi erabiltzeak ondorioak izan ditzake. SESeko espezialistak tesi batzuen arabera, zarata zuriaren eraginpean etengabe egoteak REM loa asaldatzen du. “Entzumen-sistemak jarduerarik gabeko denbora behar du lo-orduetan indarberritzeko. Zaratarekin lo egiteak emaitza diskordanteak ematen ditu: batzuek diote zarata jarraituak loaren latentzia murrizten duela, eta beste batzuek, berriz, handitu egiten dela”, laburbiltzen du Wixek.

Adituak aholkatzen du loa bateratzeko soilik erabiltzea zarata; izan ere, entzumen-estimuluren bat dagoen bitartean, zaila izango da loaldi sakon batean sartzea. Lo egiteko, Wixek hau iradokitzen du: “Loak hartu aurretik erlaxazioa bultzatzen duten soinuak, baina zaratarik gabeko inguruneak gomendatuko lituzke, lo egin eta lo egiteko.Logelan etengabeko zarata sartzeak ondorio negatiboak izan ditzake, adibidez, alarma baten soinua edo haur baten negarra estaltzea”.

Zenbait ikerketak frogatu dute zarata onuragarria izan daitekeela hiperaktibitatearekin (TDAH) arreta-defizitaren eta irakurtzeko zailtasunaren ondorioz diagnostikatutako haurrentzat. Kasu horietan, zarata zuria erabilgarriagoa da. “TDAH duten pertsonen kortex prefrontalak deskontzentratzeko joera duten estimulu horiek iragazteko zailtasun gehiago dituelako gertatzen da hori (barreak, elkarrizketak, etab.). eta voilà, zarata zuriak, neurri batean, pertsona horietan lokartuta dagoen iragazki gisa jarduten du”, esan du Mugarik Gabeko Psikologia Fundazioko kideak.

“Yamalis Diaz doktorea, NYU Langone Health ospitaleko haur-psikiatra (EE. AEB) TDAHn espezializatua, metafora batekin azaltzen du efektu hori. Pertsona horietan, garunak dopamina-gabezia du (arreta eta motibazioan inplikatutako hormona), eta garuna “estimulu-gosea” egoeran dago; beraz, kanpoko edozein estimulu “garunentzako janaria” da. Horren ondorioz, estimulu periferiko askotan jartzen da arreta, eta lan bakar bati erantzutea kostatzen zaie. Zarata marroiak pertsona horien burmuinak bilatzen duen ‘janari’ hori emango lioke, eta lanean zentratzeko aukera emango luke”, dio Pérez de Arenazak.