Egungo krisi ekonomikoak, langileei eragiten dieten arazo psikologiko batzuk areagotzeaz gain (estresa, erreta egotearen sindromea, lanerako mendekotasuna edo mobbing-a), antsietate- eta depresio-kasuak ere areagotzen ditu. Gainera, kalkulatzen da Espainian lau pertsonatik batek gaixotasun psikiatrikoa duela, eta biztanleen %11tik %15era bitartean, asaldura emozionalak eta buruko gaixotasunak direla eta, oinarrizko arretako kontsultara joaten dela. Hala ere, krisi-egoera horren aurrean, zenbait medikuntza-elkartek eta kaltetu-elkartek adierazten duten bezala, osasun mentalaren esparruak eramaten du alderik okerrena osasun-arloko murrizketekin.
Egungo krisi ekonomikoak herritarren osasun publikoa arriskuan jartzen du. Zehazki, osasun mentaleko espezialistek adierazi dute Osasun Sailaren aurrekontuetan murrizketak egitea mehatxu bat dela gaixotasun psikiatrikoa duten pertsonentzat. 2010az geroztik, 7.395 milioi euro jaitsi dira, eta, adituen arabera, 2013rako ez da egoera hobetuko; aitzitik, okerrera egingo duela dirudi.
Buru-osasuna krisian
José María Sánchez Monge Feafes-eko lehendakariak, Gaixotasun Mentala duten Senide eta Pertsonen Elkarteen Espainiako Konfederazioak, dioenez, “gaur egungo krisiaren aurretik inbertsio gutxi egiten ziren buru-osasunean”. Azterketa Mediko-Zientifikoen Institutuaren ‘INESME’ txostenaren arabera, buruko gaixotasunak ezgaitasun globalaren %30 eragiten duten arren, 100 eurotik bost bakarrik erabiltzen dira osasun mentalean.
Eta egoerak okerrera egin du. Sánchez Monge-ren ustez, “buru-eritasuna duten pertsonen kopurua handitzen ez bada ere, gaixotasun hori dutenek arreta gutxiago jasotzen dute eta egoera okerragoan daude”. Horren ondorioak dira gehiago sufritzen dutela eta gogo-aldarteak okerrera egiten duela.
Hala ere, langabeziaren igoerak, etxegabetzeek eta lan prekarioak buru-nahaste bat duten pertsonei ez ezik, gainerako espainiarren osasun mentalari ere eragiten dio krisiak. “Horregatik, areagotu egiten dira depresioa eta antsietatea. Eta, aldiz, buru-osasun publikoko zerbitzuek gaitasun gutxiago dute laguntza behar duten gero eta pertsona gehiagori erantzuteko”, erantsi du.
Baliabide gutxi buru-osasunean
Gaixotasun psikiatrikoa duten pertsonei etengabeko arreta murrizteak larrialdietara bisita gehiago egitea dakar.
Osasun Sailaren aurrekontuak murrizteak baliabideak gutxitzea dakar: langile gutxiago dago, arreta-programak itxi egiten dira eta administrazio publikoen ordainketak atzeratu egiten dira, buru-eritasuna duten pertsonei arreta ematen dieten zentro asko ezin baitira mantendu. Horixe da etxebizitza babestuen kasua, non kaltetu asko bizi baitira. Murrizketa gogorrak izaten ari dira, batez ere, Sánchez Monge-ren iritziz buru-eritasuna duten pertsonentzat beharrezkoak diren baliabideetan. “Medikuek, psikoterapeutek, hezitzaileek, gizarte-langileek… etengabeko arreta izan behar dute, baina gero eta langile gutxiago daude”, adierazi du adituak.
Era berean, etengabeko eta hurbileko arreta gutxiago dagoenez, pertsona asko larrialdi-zerbitzuetara joaten dira azkenean. 2011. urtean, azken hamar urteetan, Larrialdietako Zerbitzutik ospitaleratu beharreko ospitaleratzeen igoera handiena izan da. Badirudi, beraz, diru-kutxa publikoetarako murrizketek dakartzaten aurrezpenaren ordainetan, halako zerbitzuetan baliabide gehiago kontsumitzen direla, garestiagoak baitira. Hori dela eta, hainbat adituk eta elkartek diote murrizketek ez dutela horrenbesteko aurrezpena ekarriko.
Buruko eritasuna pertsona zaurgarrietan
Baliabide ekonomiko gutxiko pertsonek jasaten dituzte gehien murrizketak, ezin baitira osasun pribatura joan. Eta oso kasu larria da gaixotasun mentalak dituzten paperik gabeko etorkinena, arreta psikiatriko erregularra ere behar baitute (eta ez dute horretarako eskubiderik), bai eta medikazioa ere, kasu askotan ezin baitute erosi behar adina diru ez dutelako.
Joan den irailean, semFYC Familia eta Komunitate Medikuntzaren Espainiako Elkarteak eta AEN-PSM Osasun Mentaleko Neuropsikiatria eta Profesionalen Espainiako Elkarteak jakinarazpen bat egin zuten, eta bertan jakinarazi zuten “gaixotasun mental larriak dituzten etorkinen etengabeko arreta uztera kondenatzen dituela berriro gaixotzera eta larrialdietara jotzera”. Gainera, askok gizarte-zailtasun handiak dituztenez, osasun-bazterketa horrek “gizarte-bazterketa arriskuan jartzen ditu argi eta garbi”. Lege horrek “ez duela garrantzi ekonomikorik izango” ere salatu zuten.
Ezinbestekoa buru-osasunean
José María Sánchez Monge-ren ustez, “arreta egokia izanez gero, medikazio-gastua murriztuko litzateke”, eta patologia psikiatrikoa duten pertsona gehiagok lan-merkatuan sartzeko aukera izango lukete. “Hori hobea da gizartearentzat, eta gastuak ere murrizten ditu. Tarragonako Unibertsitateak egindako azterlan baten arabera, lana duten pertsonek 100 euro gastatzen dituzte, batez beste, urtean; lanik ez dutenek, berriz, 950 eta 990 euro artean gastatzen dituzte urtean”, dio adituak.
Halaber, Sánchez Monge-k adierazi duenez, “kostuak murriztuz gero, arreta hobetu daiteke, baina ez ezinbesteko alderdietan. Badakigu etengabeko arretak diru-sarrera gutxiago izatea lortzen duela, garestiak baitira. Akonpainamendu tratamenduak, psikologoak, etxeko laguntza krisi kasuetan, etab. oso lagungarriak dira”.
Bost haur eta nerabetik batek buruko gaixotasuna du. Haurtzaroa eta nerabezaroa funtsezko garaiak dira garapen psikologikoan. "Etapa horietan prebentzioa egin beharko litzateke -azaltzen du José María Sánchez Monge-, eta gero eta baliabide gutxiago dago".
Haurraren eta Nerabearen Psikiatriako Espainiako Elkarteak (AEPNYA) 2011. urtean salatu zuenez, Espainiak ez ditu betetzen Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) haurren eta nerabeen osasun mentalaren arloko profesionalei eta laguntza-baliabideei buruz gomendatutako gutxieneko baldintzak. Eta Espainiako Pediatria Elkarteak azaroan egindako inkesta baten arabera, pediatren %71k uste du murrizketek kalte egiten diotela adingabeen osasunari. Adituen erreklamazio nagusietako bat da haur eta gazteen psikiatria espezialitatea aplikatzea. Horrek etorkizuneko psikiatren prestakuntza eta haur eta nerabeen arreta hobetzen lagunduko du.
