Hiperaktibitatearekin (TDAH) arreta faltaren ondoriozko nahasmendua haur eta nerabeen arazo psikiatriko ohikoenetako bat da. Aditu batzuen ustez, ez dira beti behar diren probak egiten, eta, horrela, arazoa ez duten adingabeei diagnostikoa egiten zaie, eta ez zaie diagnostikatzen batzuei. Artikulu honetan, TDAHren diagnostiko egokia lortzeko zailtasuna azaltzen da; zaila da jakitea zenbat ukituko diren, benetan faltsuak direlako eta ikasgelako txikienak diagnostikatzean duen garrantzia.
Besteak baino oldarkorragoak diruditen haur eta nerabeak, mugituagoak, asaldatuago, klasean sakabanatuago… Ez da erraza mugitutako eta sakabanatutako adin txikikoen arteko muga mugatzea, eta nahasmendu bat pairatzen duen bat hiperaktibitatearekin (TDAH). Nahasmendu hori nozitzen duten haurrek eta nerabeek oldarkortasun, arreta, portaera eta asaldura motorra eragiten dute, eta horrek aldaketak eragiten ditu errendimendu akademikoan eta bizitza sozial eta familiarrean.
TDAH: diagnostiko on baten erronka
Nahasmendu horren erronka nagusietako bat da zehaztasunez diagnostikatzea. Inmaculada Moreno Sevillako Unibertsitateko Psikologiako irakasle titularrak azaldu duenez, “Lehen Mailako Atentzioan egindako detekzioa ez da nahikoa nahasmendua dagoela baieztatzeko”. Pediatrak dira adingabeko bat sufritu dezakeela ohartzen diren lehen profesionalak, izan ere, irakasleak edo gurasoek uste dute haurrak edo nerabeak arazo bat duela, eta pediatrarengana bidaltzen dute.
“Baina diagnostikoa gurasoek ematen duten informazioaren araberakoa baldin bada, Lehen Mailako Atentzioan gerta daitekeen zerbait da akats bat gertatzeko arriskua areagotzen duena”, dio Morenok, eta diagnostikoa egiten denean, berriz, ez du arazo hori nozitzen eta ondorio sekundarioak izan ditzaketen medikamentuak behar gabe hartzen ditu.
TDAHren erronka nagusietako bat da diagnostikoa egitea, zehaztasun egokiarekin
Hala ere, kontrakoa gerta daiteke. Amaia Izquierdo psikologiako doktoreak nabarmendu duenez, diagnostikoan zehaztasun gutxi izateak “nahasmendua pairatzen duten haur eta nerabeak identifikatu ez daitezen” eragiten du. TDAH beste patologia batzuekin nahas daiteke; horiekin batera ere ager daiteke, hala nola ikaskuntza-nahasteak, antsietate-trastornoak edo portaera-nahasteak. Espezialista honek diagnostiko ona izatearen garrantzia azpimarratzen du, “nahasmendua bizitza osorako da eta, beraz, tratamendua lehenbailehen hasiko da”.
Gaizki diagnostikatuta zenbat dauden jakiteko zailtasuna
Zaila da jakitea zenbat haur eta nerabe dauden gaizki diagnostikatuta, azterketa sakonak falta baitira. Sevillako Unibertsitateak, Andaluziako Osasun Zerbitzuak eta Balear Uharteetako Unibertsitateak egindako azterketa baten egile nagusia da Moreno. Tratamendu farmakologiko eta psikologikoen eraginkortasuna alderatzen du, tratamendu berri batekin, neuroedbackarekin. Modalitate horren bidez, garuneko uhinen patroia aldatzen da, eta, TDAHarekin lotutako garuneko eremuetan, odol-fluxua aktibatzen da.
Azterketa hori egiteko, ikertzaileek Sevillako 146 haur hautatu zituzten Pediatriako Lehen Mailako Atentzioan, nahasmendu hori pairatzen zutela susmatuz. Baina, hainbat proba egin ondoren, konturatu dira haien% 40k ez zuela horrelakorik.
TDAH diagnostikoa egiteko denbora eskaintzea
Luis Rodríguezen iritziz, Lehen Mailako Atentzioko Pediatria Elkarteko Lehen Mailako Atentzioko pediatra eta TDAH Lan Taldeko koordinatzailea, “Lehen Mailako Arretako sendagileak diagnostiko ona egin dezake, baldin eta behar diren probak egiteko behar adina denbora badu. Nik zortea daukat ordu bat edo gehiago paziente bati eskaintzeko. Baina badira 60 haur eta nerabe egunero ikusten dituzten lagunak”. Horrelakoetan, “komeni da adingabekoari zerbitzu espezializatuak ematea”, gaineratu du pediatrak.
Diagnostikoaz arduratzen denak abantaila hauek ditu: “Adingabekoaren jarraipena egiten dugu jaio zenetik eta gure ikastetxeetatik oso gertu bizi den haurra. Familiarekin harreman handia dugu eta adingabekoa erregulartasunez ikusten dugu; beraz, badakigu nola jokatzen duen eskolan eta familiarekin. Asko ezagutzen dugu, oso garrantzitsua diagnostiko ona egiteko”, dio espezialistak.
TDAH: nahaste konplexua
TDAH trastorno konplexua da. Pertsona batek sufritzen duela frogatzen duen markatzaile biologikorik ez dago, odol-analisia adibidez. Hori dela eta, eragindako adingabeen ehunekoari buruzko estatistikak %4tik %17ra doaz. Oraindik ez dakigu zergatik, baina oinarri genetiko garrantzitsu bat izan dezakeela uste da.
Amaia Izquierdoren ustez, diagnostikoa psikologoek edo psikiatrek egiten dute, eta profesionalek proba neuropsikologiko ugari egin ditzakete. “Lehen Mailako Arretako medikuak detekzio-lan handia egiten ari dira, gero eta hobeto. Egia esan, ez du axola nork egiten duen TDAHren diagnostikoa, nola egiten duen baizik. Baina uste dut hobe dela azken diagnostikoa osasun mentaleko zerbitzuek egitea, non psikiatrak eta psikologoak baitaude. Testak barne hartzen dituen ebaluazio neuropsikologikoa egin behar da, baina baita elkarrizketa klinikoak, behaketa, biofeedback probak ere mugimendua behatzeko”, adierazi du Izquierdok. Espezialistak, halaber, autodiagnostikoa egiteko Interneten dauden testen berri ematen du.
Columbia Britainiarreko Unibertsitateko (Kanada) zientzialariek berriki egindako ikerketa baten arabera, abenduan jaiotako haurrak dira positibo faltsuak.
Ikasgeletan urte bereko haurrak bizi dira, urtarrila eta abendua bitartean jaiotakoak. Eta gerta daiteke urteko azken hilabetean jaiotakoak heldugabeagoak izatea, ikaskideak baino gehiago eta oldarkorragoak.
6 eta 12 urte bitarteko 937.943 haur aztertu zituzten ikerlariek, eta abenduan jaiotakoek TDAH diagnostikatzeko aukera gehiago zutela ikusi zuten, urtarrilean jaiotako haurrekin alderatuta.
