Bularreko minbizia gero eta hasierako faseetan diagnostikatzen da, eta emakume gehiagori, gaixotasun hori bahetzeko programei esker. Bularreko tumoreen detekzio goiztiarrean emaitza onak izan direnez, nabarmen handitu dira erasandako emakumeek minbizia gainditzeko aukerak. Baheketa-programen alderdi atsegina gaixoen biziraupenean eragin positibo hori da, eta, horregatik, adituek haien indarraldi eta eraginkortasun osoaren alde egiten dute. Hala ere, alde negatibo bat ere badago. Batzuetan, bularreko tumoreak diagnostikatzen dira, baina azkenean ez dira izaten, eta egoera horrek gaixoen antsietatea areagotzen du.
Bularreko minbizia bahetzeko programek hobekuntza ukaezina ekarri dute gaixotasun onkologiko horren detekzio goiztiarrean. Diagnostikoa gero eta fase goiztiarragoetan egiten da, eta, horri esker, eragindako emakumeen % 90 bost urterekin bizi da. Hala ere, bularreko minbizia goiz diagnostikatzeko programek ere badituzte zenbait eragozpen. Horietako bat gaindiagnostikoa da, hau da, bularreko tumoreak atzematea, nahiz eta berez ez diren horrelakoak. Positibo faltsuak.
“Batzuetan, baheketarik gabe diagnostikatu ezingo liratekeen eta ezer gertatuko ez liratekeen kasuak diagnostikatzen dira”, azaldu du Francesc Macià Bularreko Minbiziaren Programaren koordinatzaileak eta Bartzelonako Itsas Ospitaleko Epidemiologia Zerbitzuko Minbiziaren Prebentzio eta Erregistro Unitateko buruak. Hori gertatzen dela dio; izan ere, minbizia izan daitekeen lesio bat hain modu goiztiarrean diagnostikatzen bada, “baliteke azkenean minbizi ez izatea. Baina, era berean, agerikoa da, aurrea hartze horrekin, bost urterekin hilda egon zitezkeen jende gehiago sendatzen dela”, adierazi du Maciàk, Bularreko Minbiziaren XIV. Jardunaldiaren koordinatzaileak.
Baheketa-programa horietan parte hartzen duten emakume batzuk, bost urte horietan, beste arrazoi batengatik hil daitezke, norbait harrapatuta. Kasu horretan, bularreko minbizi baten diagnostiko hain goiztiarra larritasun-sorgailu bat da, baliagarritasunik izango ez zuena eta saihets zitekeena, azaltzen du Maciàk. Baina horrek ez du baliogabetzen bahetzea, ñabartu egiten du.
Baheketa-programak
Baheketa- edo baheketa-programak osasun publikoko jarduera dira, eta adin jakin bateko emakumeak (50 urtetik 69-74 urtera bitartekoak, arriskua handiagoa denean) bi urtean behin parte hartzera gonbidatzen dira. Helburua da bularreko neoplasia ahalik eta azkarren atzematea edo baztertzea, lesioak oraindik oso hasiberriak direnean eta, beraz, bizirik irauteko aukerak oso handiak direnean. Espainian, gaitza duten emakumeen biziraupen-tasa, diagnostikoa goiztiarra denean, %90ekoa da bost urteren buruan, eta kopuru hori Europako batez bestekoa baino handiagoa da.
Adituek mamografiekin ikusten diren lesioak tratatu nahi dituzte, tratamendu oldarkorrak izan arren.
Programa horiek guztiek Espainiako lauzpabost milioi emakumeri dei egiten diete, Maciàk behar du, eta, nahiz eta onuragarriak izan, bahiketa guztiek bezala, “emakumeek larritasuna sortzen dute”. Detekzio goiztiarreko programa batean parte hartzeko proposamenak bidaltzen zaizkie, baina kontzientziazio-gutunak eta “alarma eragiten duen” arreta-deia dira.
Detekzio goiztiarra mamografiaren bidez egiten da. Gaur egun, gero eta gehiago erabiltzen da modalitate digitala, ohiko modalitatera mugatuz. Parte hartzen duten emakumeen %95ek emaitza negatiboak ditu, baina %5ek alderantziz.
Emaitza positiboa denean, berriz joateko eskatuko zaie parte-hartzaileei, lesio susmagarria aztertzeko. Dei horietako bat jasotzen duten emakumeen % 10i minbizia diagnostikatzen zaiela kalkulatzen da. Sarritan, gazteenak eta ugatz-guruin trinkoenak izaten dira alarma faltsu edo positiboenak.
Horregatik, baheketa-programak 50 urtetik aurrera egiten dira, eta ez 40 urteko emakume gazteetan, alarma faltsua jasotzeko aukera handiagoa baitute. Hala ere, positibo faltsu horiek gutxitu egiten dira emakume gazteek hurrengo baheketa gehiagotan parte hartzen duten heinean. Emakumeen parte-hartzea eta mamografia bi urtetik behin atzeratzeko beste arrazoietako bat da mamografoak igortzen dituen erradiazioak ez direla kaltegarriak.
Lesio txikien aurpegia eta gurutzea
Baheketa-programen arrakastetako bat da gero eta gaitasun handiagoa dutela lesio txikiagoak eta sendagarriak (2 milimetro ere bai) bereizteko, nahiz eta batzuetan abantaila hori eragozpen bihur daitekeen. Lesio atipiko horiek, 10 mm baino gutxiago neurtzen dutenak, ñimiñoak dira, ezin dira haztatu eta gaiztoak izan daitezke (in situ kartzinoma bezala). Hala ere, oraingoz ez dakigu ziur zeintzuk eboluzionatuko duten minbizirantz eta zeintzuk geratuko diren autogarbiketa eta ez dute aurrera egingo. “Orain lehen oharkabean pasatzen ziren lesioak azaleratzen dira”, dio Maciàk.
Lesio hasiberri horiek aurkitzea, minbizidunak izan ala ez, bahetze programen bigarren mailako ondorioetako bat da. Etorkizunean, zauri horietako zein maila baxukoak diren (eta ez dira eboluzionatuko) eta zein maila altukoak diren (eta hala egingo badute) argituko duten adierazleak edo markatzaileak identifikatzen saiatu behar da. “Orain zertxobait dakigu horri buruz, baina ez behar bezain modu fidagarrian”, dio Maciàk. Hori dela eta, adituek oraindik ere mamografiekin ikusten diren lesioak tratatu nahi dituzte, nahiz eta tratamendu oldarkorrak aplikatu behar diren, hala nola kirurgia, erradioterapia eta kimioterapia eta horien albo-ondorioak.
Kartzinomari buruzko “in situ” azterketa batzuek frogatu dute batzuk ez direla aldatzen. Baheketa-programa batean parte hartzen ez badu, eta ezagutzen ez badu, ezin izango da diagnostikorik egin. Baina antzematen bada, haren bilakaera ez jakitean, aztertuko da. “Ezin dugu itxaron zein bide jarraitzen duen ikusi arte, eta horrek beste arazo bat sortzen digu: Titietako minbizia gehiegi diagnostikatzen dugu eta gainargazkiak egiten dizkiogu?”, dio Maciàk.
Bularreko minbizia bahetzeko programa batean parte hartzearen aurreko antsietatea eta lesio baten ondoriozko bigarren deia hartzea aldatu egiten dira emakume bakoitzaren ezaugarrien arabera. Askok ez dute ezer jasoko; beste batzuei esango zaie kontrol gehiago egin behar dizkietela, eta hori egiten saiatuko direla; beste batzuei, berriz, asaldura iragankorrak eta larritasuna izango dituzte bigarren proba egin arte (ekografia edo biopsia), eta, azkenik, sei hilabeteren buruan, emakume batzuek antsietatea eta insomnioa izango dituzte, zeren eta, emakumeentzat, minbizia izatearen ideian pentsatzea benetako konmozioa izango da, eta atentzio handia.
Emakumeek jasotzen dituzten hitzordu berrien %5 alarma faltsu positiboei edo faltsuei dagozkie. Bigarren aldiz parte hartzen dutenean, aukera hori jaitsi egiten da eta alarma faltsu bat jasotzea %5etik %3ra jaisten da. Baina baheketa-programan parte hartzen duten urte guztietan, berri horietako bat jasotzeko arrisku metatua %30ekoa da, Francesc Macià nahiko altuaren arabera.
Nola eragiten dute alarma faltsu horiek baheketa-programetan parte hartzeko? Egindako azterketek emaitza desberdinak izan dituzte. Rebeca Espasa psikologoak, Maciàko taldearekin elkarlanean ari denak, bere doktorego-tesian adierazi du ez dela emakumeen parte-hartzea jaitsi, beste dei batean proba gehiago egiteko izandako larritasuna dela eta. Bestalde, "beste azterketa batzuek egiaztatu dute lankidetza-tasa nabarmen jaitsi dela", dio Maciàk.
Egoera hori arintzeko, azken urteotan, baheketa-programek, hala nola Itsas Ospitalekoak, esperientzia handia baitute (bi urtean behin 70.000 emakumeri deitzen die), larritasunari aurre egiten saiatu dira, ahalik eta denbora gehiena murriztuta lesio susmagarri bat atzemateko alerta-deiaren eta zauriaren izaera berresteko edo baztertzeko egin behar dieten ekografia edo biopsiaren artean. Saiatu emaitza egun batean edo bitan jasotzen, edo, betiere, astebete baino gutxiagoan. "Batzuetan hain azkar ematen diogu, uste baitute benetan dena baino larriagoa dela. Dei horietako batek ez du esan nahi minbizia dugunik, proba gehiago egin behar direla baizik", dio Maciàk.
