Azterketa baten ondoriozko estresa, erregela, jaiegunetako gehiegikeriak, klimaren erabateko aldaketa… Asko dira Espainiako gaixotasun neurologiko nagusia eragiten duten faktoreak: migraina. Bost milioi espainiarrek baino gehiagok izaten dute buruko min hori, 50 urtetik beherakoen ezgaitasunaren lehen arrazoia. Hala ere, Espainiako Neurologia Elkartearen arabera (SEN), gaixotasun hori dutenen %25ek ez du inoiz medikuarekin kontsultatu. Jakeka izenaz ere ezagutzen dena gutxiegi adiagnostizatuta dago, eta, beraz, ez da behar bezala tratatzen. Izan ere, automedikazio arriskutsua egiten da, errezetarik gabeko analgesikoekin. Horregatik, ondorengo lerroetan azaltzen dugu nola jakin buruko mina migraina izan daitekeen, eta nola azaldu mina arintzeko ohitura batzuk. Gainera, Espainian aitzindari izan den ekimen bat kontatuko dizugu, hura prebenitzeko ikerketari dagokionez.
Migrainak biztanleriaren %12-13 hartzen du, hau da, bost milioi espainiar. Horietatik %80 emakumeak dira eta, oro har, 20 eta 40 urte bitartekoak. SENen datuen arabera, 1,5 milioi inguruk migraina kronikoa izaten dute, eta, gutxi gorabehera, urtean, noizbehinkako migraina duten pazienteen %3k migraina kronikoa izaten dute. Baina nola jakin buruko mina den?
Zer da migraina?
Migraina zefalea primarioa da, hau da, gaixotasunaren sintoma bakarra edo nagusia. Tratamendu egokirik gabe 4-72 ordu irauten duten eta eguneroko jarduerak egitea galarazten duten oinazeak dituzten erasoak izaten dira. Oinazea, pultsatila (taupada bat bezala), intentsitate ertainekoa edo larria da, normalean buruaren alde bakar batean egoten da, eta goragalea, oka egitea, argiarekiko (fotofobia), zaratarekiko (fonofobia) eta kognizioaren mugimendu eta asaldurarekin lotuta egon daiteke.
Irudia: Alexis
SENen arabera, hauek dira migrainaren forma klasikoenak:
- sintomen arabera: aura edo aura gabeko migraina (sintoma iragankorrak, gehienetan ikusmenekoak, baina zentzumenezkoak ere izan daitezke, edo hizkuntzaren adierazpenean eta ulermenean aldaketak eginez ager daitezke).
- buruko mina duen maiztasunaren arabera: noizbehinkako migraina edo migraina kronikoa (gaixoek hilean 15 egun baino gehiago dutenean).
Migrainei erasotzean, meninge ez-infekziosoen hantura gertatzen da, nerbio trigeminoaren (buruaren sentikortasuna transmititzen duen nerbioaren) hanturazko substantziak askatzearen ondorioz. Horregatik da mina, burua mugitzen dugunean okerragotu edo handitu egin baitaiteke, eta urtean behin baino gehiagotan ager daiteke astean. Min handi horren eta behar bezala erantzuten ez duen burmuinaren aurrean, pazienteak etxean geratu behar du, argia itzalita eta zaratarik gabe.
Eta horrek ondorioak ditu, Patricia Pozo-Rosich neurologoak, Bartzelonako Vall d’Hebron Unibertsitate Ospitaleko Zefalea Unitateko arduradunak, gogora ekartzen duenez: “Migraina galdutako urteen, sufrimenduaren eta sortzen duen produktibitate faltaren ondorioz, bigarren gaixotasun neurologiko ezgaituena da. Adibidez, astean 40 urtean migraina-krisia duen pertsona bati 5,4 urteko bizitza kentzen dio; eta hilabetean 15 egun baldin baditu, baturak 20 urtera arte egiten du gora”.
Nola jakin migrainarik dudan? Midolordecabeza.org webgunean, Pozo-Rosich doktoreak sortu eta bultzatua eta SENek eta Garunaren Fundazioak abalatua, test erraz bat dago buruko minaren autodiagnostikoa egiteko. Baina, arduradunek diotenez, “tratamendu egokiak mediku espezialista baten diagnostikoa eta medikazio pertsonalizatua eskatzen du”.
Diagnostikoa, tratamendua eta prebentzioa
Diagnostiko goiztiarra, paziente bakoitzaren ezaugarrien araberako tratamendu indibidualizatua egin ahal izateko, ezinbestekoa da. Erasoetan eta migraina-krisietan, analgesikoek, antiinflamatorioek eta triptanek funtzionatzen dute. Eta prebentziokoen artean, ohikoenak antidepresiboak, A motako toxina botulinikoa, mineralak, bitaminak, presio arterialerako botikak eta antikonbolsiboak dira. Hain zuzen, azarotik aurrera, Espainiako ospitaleek migraina blokeatzen duten bi botika berri administra ditzakete (errelab eta galcanezumab), baina osasun publikoak hilean zortzi eraso baino gehiago izan eta gutxienez hiru prebentzio-tratamendu konbentzional arrakastarik gabe probatu dituzten pazienteentzat bakarrik babestuko ditu.
Irudia: Tafalla-Snap
Baina gaur egun hain beharrezkoa den diagnostiko hori zaila da. Txostenaren arabera Migrainaren eragina eta egoera: 2018ko atlasa Migrainaren eta Zefalearen Espainiako Elkarteak (Aemice) sustatu du, eta migraina duten pertsonen % 75ek bi urte baino gehiago behar ditu diagnostikatzeko; zehazki, 6,4 urteko atzerapena izaten dute, batez beste, gotzainek, eta 7,3koa kronikek. Hain zuzen, SENen datuen arabera, migraina duten pazienteen %25ek ez du inoiz kontsultarik egin medikuarekin duen gaixotasunagatik, eta %50ek jarraipena utzi du lehen kontsulten ondoren. Hori dela eta, gaixotasun hori behar baino gutxiago portatzen da, eta pazienteen %50 baino gehiago automedikatzen da errezetarik gabeko analgesikoekin, eta kroniko bihur daiteke.
Arrisku-faktore nagusiez gain (herentziazkoak, analgesikoak maiz erabiltzea, emakumea izatea, ohitura higieniko-dietetiko txarrak izatea eta antsietatea edo depresioa garatzea), beste faktore eragile batzuk ere badaude (elikadura, estresa, ingurumen-baldintzak…), artikulu honetan buruko minari buruz aipatu dugun bezala. Batzuk kontrolagarriak dira eta beste batzuk ez. Zer egin orduan? Gure aldetik jartzea, kontrolagarriek erasoetan duten eragina mugatzeko. Horretarako, bost eragile hauek hartu behar dira kontuan:
- Estresa. Estres eta antsietate guneak ezagutu eta kudeatzea. Jarduera fisikoa eta autozuzenketa ariketak egiteak horretan lagunduko dute.
- Ordutegiak. Eguneroko errutina ezartzea, baita asteburu eta jaiegunetan ere, eta lo bidezko orduak egitea.
- Elikadura. Elikagai bat faktore abiarazle gisa hartu ahal izateko, hartu eta hiru ordu baino lehen presatu behar da erasoa. Hori bai, kafe eta alkohol gehiegi ez dira batere onak.
- Jarduera fisikoa. Maiz eta neurriz praktikatuz gero, migrainaren erasoak arrastoan mantentzen laguntzen du. Ez zaindu hidratazioa.
- Botikak. Automedikazioan ez erortzea. Buruko mina arintzeko analgesikoen abusuak okerrera egin dezake, eta zenbait sendagaik zefalea izan dezakete ondorio sekundario gisa.
Irudia: Amber
Ikerketa-gune berria: Migraine Adaptive Brain Center
Migraina duten pertsonen garunak nola funtzionatzen duen hobeto ulertzeko, urrian, La Caixa Fundazioaren dohaintza bati esker, tratamendurako eta ikerketarako gune berri bat jarri zen martxan Valld’Hebron Unibertsitate Ospitalean. Migraine Adaptive Brain Center deritzo. “Garuna oso organo irisgarria da, eta genetika, neuroirudia, biokimika eta neurofisiologia aztertuz heldu behar diogu. Eta zentro berri honekin alderdi funtzionaletik (neurofisiologia) ere azter dezakegu, hau da, garunak estimulu desberdinen aurrean nola erreakzionatzen duen ikusi. Migraina erabiltzen dugu garunaren egokitze-funtzioak ulertzeko”, azaldu du Pozo-Rosich doktoreak.
Izan ere, zentro horretan aztertuko da zergatik migraina duen garunak neurriz gain erreakzionatzen duen zenbait estimulurekin, hala nola argiarekin, zaratarekin edo klimarekin, eta, hala, aurrera egin ahal izango da haren funtzionamendua ulertzeko eta gaixotasun hori duten pertsonen bizitza hobetzeko tratamendu berriak aurkitzeko. Halaber, organo horrek ingurunera nola egokitzen garen ulertzeko ikertuko da.
Izan ere, migrainarik gabeko pertsona baten garuna bat-bateko aldaketetara egokitzen den bitartean (adibidez, argi bizia edo zarata errepikakorra), migrainazaleak zailtasun gehiago ditu, beti erne egoten da, eta asaldura horiek eraso bat eragin dezakete. “Migraina duen pertsona baten garuna ingurunearekin sinkronizatzen (edo hipersinkronizatzen) dela ulertzea, halaber, beste pertsonen bizi-kalitatea hobetzeko deribazio praktikoak izan ditzake. Adibidez, lantokietan argiztapen- eta zarata-baldintza osasungarriak sustatzeko langile guztien garunarentzat”, azaldu dute Migraine Adaptive Brain Center-ek. “Bihotzak urteak ematen ditu, baina garunak bizi-kalitatea ematen du. Hori lortzeko estrategiak ikusteko unean gaude”, adierazi du VHIReko (Vall d’Hebron Institut de Recerca) Zefalea eta Min Neurologikoa Taldeko buruak.
Horretarako, pazienteek funtsezko zeregina dute instalazio horietan; izan ere, asistentziaren, kontsultaren eta hezkuntzaren zati bat ere badute, beren gaixotasuna ulertzeko kontuan hartu behar dituzten alderdiei buruz, zentroko teknologia-gailuek ematen dituzten datuen arabera. Beren ikerketa-proiektuetan parte hartu ahal izango dute. Proiektu horietan, migraina-erasoak nola eragiten diren jakin ahal izango dute, eta, hala, gaixoei estrategiak emateko gai izango dira, patologia horiek aurreikusteko eta patologia horrekin bizitzeko, haien bizi-kalitatea ahalik eta gehien hobetuz. “Finantzatu berri diren tratamendu berriekin pazienteek izaten dituzten aldaketak ere ikusiko ditugu”, esan du neurologoak.
Baina Migraine Adaptive Brain Center-en zefaleak ez dituzten eta ikasketetan parte hartu nahi duten pertsonak ere behar dituzte. Helbide elektroniko honetara jo dezakezue: cefalea@vhir.org
