Oso denbora gutxian elikagai hiperkalorikoak jatearen desordena depresioarekin eta obesitatearekin lotzen da. Sufritzen duten pertsonak gurpil zoro batean sartzen dira: gizen egoteak deprimitu egiten ditu eta gogo-aldarte depresiboak gehiago jatera eramaten ditu. Gehienak lotsatuta sentitzen dira beren portaerarengatik, eta medikuari ezkutatzen diote, desordena hori konpondu nahi badute harengan konfiantza osoa izan beharko luketenean. Gainera, gaur egun badago tratamendua, arazo horrek badu konponbidea.
Lapurreta eta depresioa lotzen dituzten lehen ikerketa zientifikoak nahiko berriak dira, hiru urte besterik ez dute. Horiei esker, gaur egun badakigu atrakatze-arazoak dituzten pazienteen %50ek baino gehiagok depresioa dutela. Eta hori ez da guztia: ikusi da nahaste hori oso ohikoa dela gizentasuna duten pertsonengan, izan ere, %40k baino gehiagok izan ditu, noizbait, elikagaiak neurriz eta kontrolik gabe jateko gertaera horiek, batez ere hiperkaloriak.
Espainian, biztanleen %2 eta %3 ingururi eragiten die lapurretak, eta ez dago alderik gizonen eta emakumeen artean, ezta adinaren arabera ere. Anorexia eta bulimia baino ohikoagoa da, baina gutxiago ezagutzen da, Guadalupe Blayk, Espainiako Mediku Orokorren eta Familiaren Elkarteko (SEMG) Nutrizioko Trebetasunen Taldeko kideak, sozietate horren XIV. Kongresuan, duela gutxi Malagan egin baitzen.
Becken triada
Atrakatze-depresio nahaste binomioa eragiten duen faktorea oinarrizko arazo psikologiko bat da, edo hura jasaten duen pertsonaren autoestimu baxua. Detonatzaile hori Becken Depresioaren Triada izeneko teoria ezagunean oinarrituta azal daiteke. AEBko psikiatra horrek teoria nihilista bat azaldu zuen 1979an. Teoria horren arabera, pertsonak bere buruaren, bizi-esperientzien eta itxaropenik ezaren kontzeptu negatiboa izango zuen etorkizunean, hau da, ez zuen ezer heldu beharrari eta ez zuen itxaropenik izango goizean.
Atrakalekua-depresioa binomioaren detonatzailea oinarrizko arazo psikologiko bat da, edo kaltetuaren autoestimu baxua.
Bere buruaren ikuskera horrek bat baino gehiagotik depresiorako bidea mugatuko luke. Egoera horretan lagun dezaketen faktore psikologikoen artean daude autoestimu txikia edo txikiagoa sentitzea, familian laguntzarik ez izatea, “gizena” dagoen pertsonari gaitzesteko joera duena, gehiegizko pisuagatik edo loditasunagatik erruduntasun-sentimenduak izatea, antsietatea eta lanagatiko estresa. Eta zaurgarritasun psikologikoari gehitu beharko litzaioke “erasandako pertsona batzuek genetikoki baldintzatutako gehiegizko pisua dutela, gizen sentitzen direnean tristeak sentitzen direla, konpultsiboki jaten hasten direla eta gurpil zoroan erortzen direla”, dio Blayk.
Hozkailua lapurtzea
Atrakatzeagatiko nahasmendua bulimia baino ohikoagoa da elikaduran, eta anorexia, berriz, Espainiako biztanleen %2 eta %3 artekoa da, sexua eta adina edozein direla ere. Haren diagnostikoa bulimiarena baino zailagoa da, pazienteek ezkutatzeko joera baitute lotsagatik atrakatzen direla, eta ez dute konpentsatzen, halaber, gehiegizko irenstea, asalduraren seinale argiak uzten dituzten purgatze-jarreren bidez, hala nola oka egiteagatik kaltetutako hortzen esmaltea edo eguneko laxanteak analitika baten bidez aurkitzea, EMIAren biltzarrean aurkeztutako informazioaren arabera.
Paziente horiek ohartzen dira gehiegizko pisua eta obesitatea dituztela; depresioa ere diagnostikatu ohi zaie, normalean tristeak eta malenkoniatsuak izaten baitira medikuaren kontsultan. Hala ere, arazorik handiena lapurreta-nahastea dutela detektatzea da, ezkutatzen duten zerbait baita. Elkarrizketa egituratu batzuen bidez, eta jaten dutena elikagaien erregistro baten bidez, beren buruarekin eta medikuarekin zintzoak badira, posible da hori jakitea.
Pertsona horiek hain daude irrikitan, ezen, etxera iristean, lehenbizi hozkailua ireki eta suntsitu egiten baitute. 5.000 kaloriatik 10.000 kaloriara irensteko gai dira kolpetik, gurin-barra oso bat, maionesa-poto bat irensteko, txokolate-hautsezko poto bat akabatzeko eta “gauza harrigarrienak” irensteko, hala nola zigarro-pakete bat edo ontzi-garbigailuaren likidoa jateko besterik ez dutenean. Kontua da zerbait ahora eramatea, bere antsietatea asetzeko. Horretarako, elikagai mota batekin hasten dira, beste batzuk mokokatzen dituzte eta une batean denetik jan dute.
Aseak sentitzeko, organismoak karbohidratoak kontsumitzera bultzatzen ditu, asetzaileagoak, koipetsuagoak eta gozoagoak baitira. Pertsona horiek elikagai talde horiek nahiago izaten dituzte proteinak baino, dio Blayk.
Eguneko eta gaueko atrakalekua
Lapurreta-nahasteak kaltetutako pertsona askok gauez jasaten dute. Europan egindako ikerketen arabera, gaueko atrakalekua biztanleen %1 eta %2 artean bizi den sintoma da. Pertsona horiek gauez, erdi-irribarretsu edo erabat jaikitzen dira, hozkailura edo jakitokira joaten dira, elikagaiak dituzten lekura, eta atrakalekua izaten dute.
Baina, eguneko atrakalekuan ez bezala, ez dira jakiten gaueko ibilerak.' “Hurrengo egunean senitartekoren batek horren berri ematen dionean eta gauez kontsumitu dituzten elikagaien bilgarriak edo etxean sakabanatutako ogi-mamiak eta janari-hondarrak irekita daudenean baino ez dira jabetzen”, esan du Blayk.
Lapurreta-nahasteak dituzten pertsonek kontrola berreskuratzeko arrakastaren gakoa da “sendagilearengan konfiantza izatea. Ez da ezer gertatzen. Denak du konponbidea, baina asko motibatu behar dira, eta medikuak, aldi berean, enpatia izan behar du, eta asko motibatzen saiatu behar du”, dio Guadalupe Blayk, EMIAk. Pazienteen lehen lana lotsaren hesia haustea da, eta janariarekiko kontrolik eza aitortzea. Arazoa diagnostikatu ondoren, hiru tratamendu mota jaso beharko lirateke.
Tratamendu farmakologikoa: depresioa kontrolatzeko antidepresiboak dira, eta, gainera, asetzaileak dira; beraz, elikadura-desordena tratatzen ere lagun dezakete. Psikoterapeutikoa, bere patologia depresiborako eta bere elikatze-jokabidearen kontrola berreskuratzeko ezagutza- eta jokabide-orientazioarekin. Hirugarrenik, nutrizionista baten laguntza behar dute elikadura-jarraibideak eta pisu egokia berrezartzeko.
Tratamenduen emaitzei dagokienez, ikusi da depresioari lotutako elikadura-nahasteak, terapia kognitibo-konduktualarekin eta antidepresiborik gabe tratatzen denak, pazienteen %39ri eragiten diola; depresioaren kontrako tratamenduekin soilik egiten diren tratamenduen %20ri soilik dagokio arazo hori, eta, gainera, abandonu gehiago daude. Bi terapia konbinatuak jasotzen diren kasuetan, depresioari lotutako elikadura-nahasteak %42 egiten du (terapia psikologikoarekin bakarrik tratatutakoak baino %3 gehiago), eta horrela artatutako pazienteek ere huts gehiago egiten dute.
Datu horiek, Cochrane zentroak egindako tratamenduen berrikuspen sistematiko batetik ateratakoak, psikoterapia kognitibo-konduktualak eragin handia duela erakusten dute. Gaixo bat sendatuta dagoela esaten da lau urte igaro direnean dieta ondo egiten eta berriz gaixotu ez denean. Baina, zoritxarrez, ohikoak izaten dira.
