Depresioa da adineko pertsonengan gehien agertzen den buru-nahastea, batez ere emakume zaharretan. Egia esan, lehen mailako arretako mediku askok depresio geriatrikoa identifikatzen oso zaila dela uste dute; izan ere, aurkezteko modu asko hartzen dituenez, sarritan nahasten dira dementzia eta sozialki oharkabean igarotzea, hirugarren adinekoentzat berezkoa dena, baina, berez, ez da zahartze-prozesu arruntaren parte.
Espainian, depresioaren prebalentzia %10 eta %15 bitartekoa da lehen mailako arretako kontsultetan eta %50ekoa egoitza geriatrikoetan. José Ángel Arbesú Oinarrizko Osasun Laguntzako Medikuen Espainiako Elkarteko (SEMERGEN) Osasun Mentaleko Lan Taldearen koordinatzaileak azaldu duenez, adineko gaixoek gainerako helduek baino gaixotasun kroniko ezgaitu gehiago dituzte, eta, horietako batzuek, bide neurokimikoak eta garuneko neurotransmisoreak aldatzen dituztenez, beste batzuek bezala, depresio neurokrinoei eragiten diete. Gaineratu du, halaber, gaixotasunetarako egokitzapen eskasa, belaunaldi zaharrenetan hain ohikoa, depresioaren eragile izan daitekeela.
Bakardadea
“Lehen mailako arretako kontsultara joaten den adineko pertsona depresiboak lotura gutxi izaten ditu familiarekin edo gizartearekin, eta sintomatologia somatiko garrantzitsua izaten du. Sintomatologia horrek aldaketak eragin ditzake bere izate naturalean, sumingarriago eta ez hain lagunkoi bihurtzen da, eta etxean isolatzen da. Tristurak, aldiz, depresioaren sintoma nuklear gisa, garrantzi gutxiago izan dezake zahartzaroan helduaroan baino”, dio Arbesuk.
Gaixotasun kronikoek depresioa eragin dezakete bide neurokimikoak eta garuneko neurotransmisoreak aldatzen badituzte.Aditu horrek onartzen du, halaber, zenbait patologiak, hala nola Parkinson gaixotasuna, iktusa, dementzia baskularra, gaixotasun koronarioa, gaixotasun endokrinologikoak eta neoplasiak, paziente kroniko nagusiaren larritasuna eragiten dutela. Bai depresio gehienak bai adinean aurrera doazen narriadura kognitibo gehienak lehen mailako arretako kontsultetan diagnostikatzen dira. “Lehen mailako arretako medikua izango da, gehienetan, zaharraren depresio-moduak interpretatzen lehena; lan neketsua, kontuan hartuta adineko pertsonak ez duela adierazten, berez edo hitzez, zein aldartetan dagoen”, azaldu du espezialistak.
Hori dela eta, profesionalak hitzik gabeko hizkuntza eta metahizkuntza aztertu behar ditu elkarrizketa klinikoan, eta depresioaren arrastoari buruz ikertu behar du, oso aztarna gutxi eta ahuletan. Batez ere, Arbesúk azpimarratzen duenez, beharrezkoa da zahartze prozesu normaleko beste gaixotasun psikiatriko eta ez-psikiatriko batzuekiko diagnostiko bereizgarria ezartzea: “Dementziaren mugako sintomek, hala nola kontzentrazio edo oroimen faltak, depresioaren diagnostikoa zaildu eta atzeratu dezakete, eta medikuari pentsarazi diezaiokete hasierako narriadura kognitiboaren aurrean dagoela”.
Kasu horietan, Pfeiffer-en baheketa-testa eta “Mini Mental State Estudiation” (MMSE) erabiltzeak dementzia eta depresioaren arteko diagnostiko diferentziala egiten lagun dezake.
Arrisku handian
Buru-eritasuna duten adineko gaixoen suizidio-tasa %15ekoa da, eta adituek diote maizago kontsumitzen dutela etapa gazteagoetan baino: lau saiakeratik bat hiltzen da. Arrisku horren ondorioz, psikiatrek lehen mailako arretako medikuak premiatu egiten dituzte diagnostikoetan fintzeko. Miquel Roca, Palma de Mallorcako Juan March ospitaleko psikiatra, suizidioaren ebaluazioan mediku horien prestakuntza baten alde dago: “Mito faltsuak desagerraraztea, horri buruz hitz egiteak hori egitera bultzatzea, suizidioa aipatzen duten pertsonek inoiz ez gauzatzea edo suizidioa aldez aurretik abisatu gabe egitea”.
Ikerketek frogatzen dutenez, beren buruaz beste egiten duten hamar pazientetik zortzik aldez aurretik hitz egiten dute horretaz, eta horien erdiak lehen mailako arretako medikuari kontsulta egin zion bizitza kendu aurreko astean. “Lehen mailako arretako medikuak ideazio argi bat edo bere buruaz beste egiteko arriskua antzematen duenean, gaixoa lehenbailehen eraman behar du osasun mentaleko unitate batera, ospitalearen eta anbulatorioaren arteko lankidetza ezarriz, eta lankidetza hori ezinbestekoa izango da epe labur eta ertainean haren bilakaera jarraitzeko”, esan du Rocak.
Mito faltsuek zaharren depresioa ezkutatzen dute. Lehenik eta behin, deprimitzea ez da zahartze ororen programa arruntaren parte. Gaixotasun kronikoari, heriotzaren ideiari, maite dituen izakien galerari eta mina, frustrazioa edo tristura eragiten duten hainbat gorabeherari aurre egin behar die. Baina depresioa kexa edo tristura naturaletik haratago doa. Gauzak gehiago korapilatzeko, ideia oparoa da adinekoek dementzia erraz izaten dutela, eta haien nahasketa, tristura, loaren edo apetituaren nahasteak naturak gure bizitzaren amaiera identifikatzeko erabiltzen duen multzoan sartzen direla.
Baina adituek beste abaildura-egoera batzuetako benetako depresioak bereizteko eta zaharrek okerrera egin ez dezaten eskatzen dute. Beraz, hirugarren adinekoek depresio gehiegi jasaten dituzte gutxiegi. Adineko gaixoekin estu-estu bizi direnei begira, medikuek gomendatzen dute arreta handia jartzea zaharrak janzten edo erretzen duen errutinan gertatzen diren aldaketei, gizarte-harremanetan izaten dituen aldaketei (beste senitarteko edo lagun batzuekin harremanik izaten ez badute) eta, tristezia-egoerak baino gehiago, gomendagarria da plater, musika, txiste edo oroitzapen baten aurrean gozamena ezinezkoa dela zaintzea, besteak beste.
Barre egiteko ezintasuna negar egiteko erraztasuna baino kezkagarriagoa da. Erruduntasunaren, hutsune existentzialaren, min abstraktuen, suizida-ideien, gehiegizko eguneko nekearen eta ohiz kanpoko pisua galdu edo irabaztearen sentsazioek ere depresioa izateko aukera adierazten dute. Zenbait tratamendu farmakologikok eta alkohol-kontsumoak bat egin dezakete depresio-genesi batekin, eta, beraz, kontuan hartu behar dira.
