Organoak ematen dituen munduko herrialde bat da Espainia. Milioi biztanleko 34,8 emaileren tasa erregistratu du, urte bakoitzean 4.000 transplantetik gora egin daitezkeelako, Transplanteen Erakunde Nazionalaren azken datuen arabera. Gaur, ekainak 5, Emailearen Egun Nazionala ospatzen da. Egun horretan, transplantatutako pazienteen elkarte guztiek eskerrak ematen dizkiete emaileei eta haien senideei, keinu altruista dela eta, eta bizirik ematen lagundu nahi zaie.
Organo eta Ehunen Emailearen Egun Nazionala Giltzurrunetako Gaixoen Elkarteen Federazioak (ALCER) sustatutako ekimena da. 1980tik aurrera, ekaineko lehen asteazkenean, Espainian, transplantatutako pazienteen elkarte eta federazio guztiak batu dira, eta, krisi emozionalaren erdian (maite duen pertsona baten heriotza), bere organoak dohaintzan emateko aukera lortu dute.
Aurtengo leloa hauxe da: “Zatoz podiumera: egin zaitez dohaintzan”, eta konparatu Espainiako donazio eta transplante arrakastak.
Espainian, 2012an, milioi biztanleko 34,8 emailek eman zuten dohaintza, eta 4.211 transplante egitea lortu zen.
Dohaintza-programa berriak
Duela urte batzuetatik hona, Transplanteen Erakunde Nazionala (ONT) donazio bide berriak sustatzen ari da. Horietako bat asistolian edo bihotz geldituan ematea da; iaz, dohaintza guztien % 10 izan zen, eta Madrilgo erkidegoetan, berriz, % 40. Hilotz-dohaintzak hazteko bide nagusia hori izango dela uste da.
Baina, ONEk ez ezik, autonomia-erkidegoek ere bizirik ematea bultzatzen da, 2007az geroztik, gorpu-ematearen osagarri gisa. Gaur egun, emaile bizietatik datozen giltzurrun guztien %15 lortu da, eta horrek eragin du, Marta Garcíak, erakunde nazional horretako erizaintzako arduradunak, bost urtetan, ONTk ezarritako helburua betetzea.
Kasu honetan, emaileak egoera ezin hobean egon behar du, eta giltzurruna baztertuta bizi daiteke. Organo hori emateagatik gaixotze-tasa %5 baino txikiagoa da (konplikazioak izateko arriskua), eta kirurgiarekin lotutako hilkortasuna, berriz, %0,03. Gibel-zati bat ere eman daiteke (gibeleko lobulua), baina oso gutxitan egiten da, eta batez ere gurasoen eta seme-alaben artean gertatzen da.
Emaile bizien betekizunak eta profila
Emaile izateko, nahikoa da familiakoren baten edo lekuko baten aurrean hitz hori ahoz adieraztea, baina aldez aurretik idatziz jaso daiteke borondate aurreratuen dokumentu batean. Gainera, orain arte fisikaria zen emaile-txartel bat dago, eta, gaur egun, ONT bertsio digital bat aurkeztu du, “Emaile naiz”, eta horrek aukera ematen du mugikorrean eskatu eta eramateko. “Txartel honek ez du balio legalik, baina gaur egun badakigu ia inoiz ez duela familia-ezezko bat eman dohaintzari, eta gaur egun ehuneko hori pentsaezina da, %15ekoa, duela urte batzuk %20koa zen”, nabarmendu du Juan Carlos Julián ALCERek.
Emaile biziaren profila bere organoak familian ematen dituen emakume bati dagokio
Baina pertsona batek bizirik eman nahi badu, are baldintza gehiago bete behar ditu. Alde batetik, osasun-maila bikaina izan behar du, donazioaren ondoriozko jarraipenik jasan ezin duen ahalik eta gehien ziurtatzeko. “Osasun-sistemak emaile horien epe ertain eta luzera babestu nahi du egoera. Horretarako, giltzurrunen funtzioak sakon aztertu behar dira, giltzurruneko gutxiegitasun bat garatu ahal izateko, bizitza osoan zehar, giltzurrunetako gutxiegitasun bat izan dezaten; hala ere, ikus daiteke ez dutela gaixotasun infekto-kutsakor edo onkologikorik hartzaileen artean.
Azterketa kliniko horrez gain, azterketa psikiatrikoa egin zaie, giltzurruna edo beste organoren bat uzteko arrazoiak zein diren jakiteko. Familia-eremuan argi dago zein izan daitekeen motibazioa (ahaidearen bizia salbatzea), baina dohaintza hori pertsona ezezagunen artean ere gerta daiteke, eta, beraz, azterketa psikiatriko sakona egin behar da, pertsonak erabakia modu egokian hartzen duela ziurtatzeko, gaixotasun mentalik izan gabe. Azkenik, odola ateratzeko batzorde etiko batek eta emaileak baloratzen dute dohaintza epaile baten aurrean agertu behar du, eta arrazoi solidarioengatik egiten duela adierazi., altruistak eta inolako diru-konpentsazioren zain egon gabe”, dio Garcíak.
Bizirik ematea debekatzeko adin mugarik ez badago ere, hori 70 urte ingurukoa da.
Gaur egun, bere organoak familian ematen dituen emakume bati dagokio emaile biziaren profila. Duela urte batzuk, oso ohikoa zen seme-alabak seme-alabei ematea. Orain, ezkontideen arteko odol-ematea handitu egin da (eta, horien artean, emakumezkoaren dohaintza ohikoagoa da) eta emaileen batez besteko adina 50 urte ingurukoa da.
2013ko Emailearen Egun Nazionala eskertzekoa da. “Ez dugu lortu nahi transplanteetarako emaile gehiago bilatzea; izan ere, urte osoan antolatzen ditugu, baizik eta dohaintzei eta haien familiakoei eskerrak eman nahi dizkiegu”, azpimarratu du Antonio Bernalek. Izan ere, aipatzekoa da Antonio Bernal Gaixo eta Transplantatu Hepatikoak Federazio Nazionaleko presidentea (FNETH), 17 elkarte ordezkatzen eta transplantatuta.
“Egun berezi honetan, pertsona bat bizirik utzi duten emaile anonimo guztiak omendu dira, bizitzatik irten ondoren. Baina lema bat aukeratu beharko bagenu, hauxe izango litzateke ‘Bizitza bizirik oparitzea: emaile biziak hartzailearen zoriontasuna bizi du’. Bizirik ematea bultzatu behar da itxaron-zerrendak murrizteko”, defendatu du Juan Pedro Bañosek, Espainiako Transplantatuen Elkarteko presidenteak (AET), 60.000 bat afiliatu ordezkatzen baititu.
“Bizirik dagoen transplanteak aukera ematen du pertsona jakin bati organo jakin bat aske eta bortxarik gabe uzteko, baina ez bakarrik. Sarritan, adin txikikoentzat da, gero eta aukera gutxiago baitituzte organoaren adina eta pisua hartzailearentzat egokitzeko, eta, zorionez, haurren heriotza-tasa gutxitu egin da zirkulazio eta traumatismo kraneoentzefalikoaren ondorioz. Egoera horren aurrean, gaur egun familiakoek –askok, beren seme-alabei uzten dieten guraso askok– aukera dute organo bat dohaintzan emateko, nahiz eta adin eta bolumen desberdinekoak izan”, ALCErren azaldu du, 50 elkartetako 18.000 pertsona ordezkatzen baititu.
