Tuberkulosia arazo larria da mundu osoan, eta heriotza ugari eragiten ditu egunero. Urtero diagnostikatzen diren milioika kasu berriek patologia arintzeko terapien garapena justifikatzen dute, osasungarritasun faltarekin eta pobreziarekin lotuta, baina herrialde industrializatuei ere eragiten die. Espezialistek ikerketa eta garapenean (I+G) oinarritutako lan biziari deitzen diote. Agian, horrela beteko da 2015erako epidemia horren kasuak erdira murrizteko aukeraren alde egiten duen aurreikuspena. Gainera, berriki egindako azterketa baten arabera, HIESaren, malariaren edo tuberkulosiaren tasa altuenak dituzten garapen-bidean dauden herrialdeek ere gaixotasun kroniko ugari dituzte, hala nola diabetesa edo gaixotasun kardiobaskularrak.
Imagen: Alaa Hamed
Zientzialariek tuberkulosiak jotako gaixoen kasuak murrizteko ahaleginak egin arren, zifrak handiak dira oraindik. Britainia Handiko osasun-agintariek berriki egindako txosten baten arabera, 1980tik herrialde horretako tasa handiena izan zen. Datuak gorabehera, hiesaren, tuberkulosiaren eta malariaren aurka borrokatzen den Global Fund erakundeak dio ez dela ezkorra; izan ere, duela gutxi egindako beste azterlan batek dio mundu osoko kasuen kopurua erdira murriztu daitekeela 2015era arte, erakundeak 2002tik egiten duen lanarekin jarraitzen bada.
Helburu horrekin, 2000. urtean, 189 herrialdetako munduko liderrek konpromisoa hartu zuten haurren heriotza-tasa bi heren murrizteko eta tuberkulosiaren hedapena, malariaz eta hiesaz gain, aldatzeko.
I+G, gakoa
Planeta Salud GKEaren dokumentu batek dioenez, 2009. urtearen amaieran, tuberkulosiaren arazo nagusia XIX. mendeko gaixotasuntzat hartzea zen. Kalifikazio horren arrazoiak askotarikoak dira: patologia orduan diagnostikatu zen, nahiz eta erabiltzen den txertoa —modu partzialean soilik eraginkorra— joan den mendearen hasieran diseinatu zen, botikak bezala. Aplikazio biomediko berrienak osasunaren beste eremu batzuetan jarri dira; tuberkulosiak, berriz, azterketatik ateratako informazioaren arabera, ez du oraindik kasurik egiten.
Garatze-bidean dauden herrialdeek gaixotasunerako joera handiagoa dute
Zenbait saiakuntza txerto berrien III. fasera iritsi diren arren (horien helburua eraginkortasuna egiaztatzea eta hauteman gabeko toxikotasun-agerpenak zehaztea da), azken urteotan botika berrien garapenak hazkunde txiki bat izan du. Tuberkulosiari zuzendutako I+Gren helburuak argi eta garbi daude, txostenaren arabera: tratamendu-denbora hamar egunera arte murriztea (orain hilabeteak irauten dute), dosia eta haren albo-ondorioak sinplifikatzea, mikroorganismoaren andui guztiak tratatzeko aukera, beste tratamendu batzuekiko bateragarritasun osoa eta botika berri horiek mundu guztiarentzat eskuragarri izatea.
Garatze-bidean dauden herrialdeek tuberkulosi-kasuetarako joera handiagoa dute. Hori dela eta, adituek behin eta berriz diote ez duela zentzurik terapia farmakologiko berriak sortzeak, behar handiena duten eta beharrezko baliabide ekonomikorik ez duten herrialdeetan erabili ezin badira. Eskualde horietan, tuberkulosiaren diagnostiko asko ez dira behar bezala egiaztatzen, behar diren probak eginda. Gainera, botikak eskuratzea ez da erraza, osasun-sistema eskasak direla eta.
Astungarria: gaixotasun infekziosoak
Osasun-adituen proiekzio globalek zalantza gutxi uzten dituzte. Gaixotasun kronikoek azkar gainditzen dituzte infekziosoak (malaria, hiesa edo tuberkulosia), munduko heriotza-eragile nagusiak baitira. Hala dio Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) berriki egindako lan batek. Lan horren arabera, herrialde garatuetako biztanleak pixkanaka zahartzen ari dira, gaixotasun infekziosoen aurkako borrokan arrakasta izan dutelako eta elikaduran eta alkoholaren eta tabakoaren kontsumoan ohiturak aldatu dituztelako. Onura horiek, ordea, zama bihurtzen dira herrialde pobreenentzat, non gaitz kronikoak infekziosoekin bat egiten baitute.
Global Funden saiakeren arabera, 2015era arte gaixotasun infekziosoen kopurua murriztu behar da, baina gaixotasun kronikoen “pandemia isilak” %71 egingo du gora, OMEren aurreikuspenen arabera. Gaixotasunen banaketa berri horren arrazoia biztanleria gero eta zaharragoa izatea da.
Behartsuenentzako estrategiak
Garatzen ari diren herrialdeetan gaixotasunak tratatzeko aukera berriak garatu nahian, farmazia-laborategi batzuek neurriak hartzen dituzte eskualde pobreenetako prezioak jaisteko. Bestalde, Global Fund-ek dio bere lanak sistema medikoak indartzeko eta osasun-zerbitzuen beste eremu batzuetan inberti daitezkeen baliabideak askatzeko aukera emango duela.
Hala ere, ikertzaile britainiarrek (Oxford) eta estatubatuarrek (Kalifornia) ikuspegi bateratua hartzeko eskatu dute, bai gaixotasun kronikoetarako, bai infekziosoetarako. Zientzialariak ondorio horretara iritsi ziren, eta “Plos Medicine” aldizkarian argitaratu zen. Izan ere, HIESaren, malariaren edo tuberkulosiaren tasa handienak dituzten herrialdeek ere gaixotasun kronikoen kopuru handiak dituzte, hala nola diabetesa edo gaixotasun kardiobaskularrak.
Nazioarteko hogei bat erakundek parte hartzen dute Tuberkulosiaren Saiakuntza Partzuergoan, tuberkulosiaren diagnostikoa, erabilera klinikoa eta prebentzioa ikertzeko. Proiektuaren hiriburua Bartzelona da, Bartzelonako Osasun Publikoko Agentzia (ASPB), Bartzelonako Klinic Ospitalea (IDIBAPS) eta Bartzelonako Unibertsitatea buru dituela. Hemendik aurrera eta 2020 arte, Partzuergoak 90 milioi dolarretik gora jasoko ditu tuberkulosiaren aurkako tratamendu eraginkorragoak garatzeko. Tratamendu horiek, batez ere, saiakuntza klinikoen garapenean oinarrituko dira. Gaur egun, sendagai berriak probatzeko saiakuntzak egiten ari dira 12.000 gaixo baino gehiagoren laginekin, eta Partzuergoak saiakuntza kliniko bat hasi du tuberkulosi farmazeutikorako, hau da, ez die medikamentu bati edo gehiagori erantzuten gaixotasuna tratatzeko.
