Astean bi edo hiru igeriketa saio egitea medikuaren agindupean dagoen adineko askorentzat bihurtu da. Kalkuluen arabera, munduko ehun pertsonatik batek gutxienez artritisaren bat du, eta uretako ariketa erregularrak artikulazioak mugigarriak izaten eta mina murrizten laguntzen die. Helduaroan igeri egiten ikasteko arrazoietako bat da igeriketak osasunean dituen onurei buruzko kontzientzia gero eta handiagoa izatea. Baina bada ehuneko bat uraren beldurraren arazoari aurre egiten diona, kasu batzuetan fobia maila hain nabarmena baita. Ia ezinezkoa da fobia horren eragina zifretan zehaztea, gehienek ez baitu merezi tratatzea. Ez da konponbiderik gabeko gaitza; terapia psikologiko kognitibo-konduktualak eta igeriketako profesionalen laguntzak beldurra gainditzea lor dezakete.
Igeriketak osasunean eta egoera fisikoan dituen onurei buruzko kontzientzia gero eta handiagoa izateak eragiten du igeri egiten ez dakiten helduek ariketa hori ikastea. Francisco Bernal Igeriketako Espainiako Errege Federazioan titulatutako monitoreak eta Madrilgo Delfín Igeriketa Eskolako koordinatzaileak bi motibazio-mota bereizten ditu: «Medikuak dira motibazio nagusia: bizkarreko edo belauneko arazoak, artikulazioetako lesioak eta artrosia». Bernalek dio arrazoi pertsonalek eragin handia dutela: seme-alabekin batera igerilekura doazen gurasoak, esperientzia, hobetzeko grina, hondartzaz eta itsasoaz gozatzeko nahia partekatu nahi dutenak.
Zenbait helduk igeri egiten ez jakiteko arrazoiak egoera jakin batzuetan bilatu behar dira. Ohikoena da duela hamarkada batzuk arte ez zitzaiola garrantzirik ematen praktika horri. Gaur egun, ordea, haien ikaskuntza ikastetxeetako ikasketa-planetan sartu da. Gainera, lehen pertsona gutxik zuten igerilekuetarako sarbidea. Bernalek gaineratu duenez, «antzina, kostan edo ibai baten ondoan bizi zirenak bakarrik zekien igerian». Eta adineko jende askok igeri egiten ez dakien beste arrazoi bat uraren beldurra da. Horietako batzuk, gehienetan zaharrenak, ingurunea eta urperatzea ez ezagutzearen beldur dira, baina uretan sartu eta urperatzeak eragiten dituen sentsazioetara ohitu ondoren, haien errezeloak gainditzen dituzte. Hala ere, bada pertsona-portzentaje bat, «gazteenek, 50 urte baino gutxiago dituztenek», jarraitzen du adituak, eta uraren beldur handia dute, batez ere esperientzia traumatikoengatik. Horiekin ikaskuntza prozesua konplexuagoa da.
Urarekiko gehiegizko beldur hori fobia espezifiko gisa katalogatuta dago, egoera motakoa, eta hidrofobia deitzen zaio. Gaitz horren ezaugarrietako bat da sufritzen duen pertsona mugatzen duela, ur kopuru handietara hurbiltzeak geldiarazi egiten baitu eta zenbait erreakzio fisiologiko eta psikologiko eragiten baititu. Kasu batzuetan, arazoa hain muturrekoa izan daiteke, ezen subjektua ezin baita dutxan sartu.
Hidrofobiaren kausak
Fobia espezifikoa objektu bati, izaki bizidun bati edo egoera jakin bati (leku itxiak, hegazkinez bidaiatzea edo tunelak zeharkatzea, besteak beste) beldur irrazionala, gehiegizkoa eta jarraitua da, benetako arriskurik ez badakar ere. Jokabide-terapian aditua den José Héctor Lozano Bledak azaltzen duenez, «fobia duenak onartzen du bere beldurra gehiegizkoa eta irrazionala dela. Hala ere, eta hala izan arren, pertsonak, edo egoerak saihestu edo ondoeza biziz jasaten ditu, eta horrek bere ohiko errutina edo harremanak oztopatzen ditu».
Zehazki, hidrofobia ingurumen-fobia gisa sailkatutako fobietako bat da. «Horiek haurtzaroan hasi ohi dira, eta ohikoagoak dira emakumeetan gizonetan baino», dio Lozanok. Era berean, ikertzaileek ikasi duten jokabide baten ondorio da hidrofobia. Mª Jesús Andrés Pérez psikologo klinikoaren eta Kabinete Psikomotorreko zuzendariaren arabera, laguntza psikologikoko zentro pribatu batek «uretan esperientzia desatsegin bat edo gehiago izan izana, beste pertsona batzuen abertsio-esperientzien lekuko izatea edo gehiegizko beldur edo kezkak, oro har edo bereziki urarekiko, transmititu izana arazo hori sortzeko gai diren faktoreak dira».
Fobia espezifikoa objektu bati, izaki bizidun bati edo egoera jakin bati beldur irrazionala, gehiegizkoa eta jarraitua da.
Teoria horren defendatzaileetako bat Gérard Calamia frantsesa da. 30 urte inguru daramatza norbanakoek ingurune urtarrarekin duten harremana aztertzen. Calamiak, 1993an argitaratutako lan batean, adierazten du haurtzaroan dagoela uraren beldurraren abiapuntua, uretako esperientziarik ez dagoenean. Helduek beren beldurrak proiektatzen dituzte haurrei buruz, «beren funtzionamendu-sisteman integratzen baitute». Hezkuntza horren emaitza da subjektuak «pentsamendu irrazionalak eta antsietate-pentsamenduak garatzen dituela ur-inguruneari dagokionez».
Traumatismoek ere eragin erabakigarria dute. Igeriketaren irakaskuntzan metodologia okerra erabiltzeak, batez ere ikasleak urarekin lehen kontaktua izaten duenean, urpean murgiltzean edo ur-ingurunean izandako esperientzia txarrei aurre egiteko moduan (itotzea, eztenkadak, olatu batek estaltzea edo korronteak arrastaka eramatea, edo esparru itxi batean harrapatuta egotea, uraren bidez ihes egiten duen leku bakarra izanik, adibidez), inguruneari sekulako higuina eragin diezaioke. Hartara, harekin harremanetan jartzeko ideia hutsak ondorio fisiologiko zein subjektibo batzuk eragin ditzake, igerian, itsasoaz edo igerilekuaz gozatzen ikastea eragotziko dutenak.
Esperientziak erakutsi die igeriketako profesionalei hezkuntzako fobia kasu gehiago daudela traumatikoak baino. Azken kasu hori, gainera, ohikoagoa da helduengan.
Fobia baten ondorioak
Sindrome fobikoak hiru osagai ditu, adituak azaltzen duenez, «erdiko beldurra, aurrea hartzeko antsietatea eta saihesteko jokabidea». Erdiko beldurra subjektua estimulu beldurgarriaren eraginpean egotean garatzen da, kasu honetan ura. Hala, zenbait erreakzio fisiologiko pizten dira, pertsonaren arabera aldatzen direnak, hala nola bihotz-maiztasuna, arteria-presioa, izerditzea, listuaren inhibizioa, goragalea, beherakoa edo urdaileko uzkurdurak, besteak beste.
Uraren beldurrak ere erantzun subjektiboak eragiten ditu. Lozanok dio subjektu fobikoak «era guztietako sinesmenak garatzen dituela egoera beldurgarriari buruz eta egoera horri aurre egiteko ezintasunari buruz». Gainera, modu subjektiboan interpretatzen ditu jasaten dituen erreakzio fisiologikoak, eta pentsamendu horiek “autoberbalizazio” bihurtzen dira, hala nola «ezingo diot aurre egin» edo urarekin kontaktuan jartzearen ondorio negatiboak aurreratzen dituzten irudiak. Arriskuaren itxaropenak saihesteko erantzun bat ematen du, non subjektuak ihes egiten baitu eta egoera beldurgarria ahalik eta azkarren uzten baitu.
Terapia psikologikoak
Psikologoaren arabera, «hidrofobiak pronostiko ona du», gaindi daiteke; hori lortzeko modurik onena haren eraginpean egotea da, beldurra desagertu arte aurre egitea. Fobia bat gainditzen laguntzeko tratamendurik onenari dagokionez, ikerketen arabera, eraginkorrena orientabide kognitibo-konduktualeko psikologikoa da, pentsamenduak, jokabideak eta emozioak lantzen dituen orientazio terapeutikoan oinarritua.
Hidrofobiari dagokionez, Kabinete Psikomasterreko zuzendariak dioenez, esposizio-teknikak gomendatzen dira, eta teknika horietan, «subjektua egoera beldurgarriaren eraginpean jartzen da pixkanaka, eta aldez aurretik erresistentzia-estrategiak ematen zaizkio, hala nola erlaxazio-entrenamendua, arnasketa motela, autoeraikuntzak, etab.». Aldi berean, berregituratze kognitiboko teknikak erabiltzen dira, «sinesmen, itxaropen, atribuzio, automanifestazio oker edo distortsionatuak landuz». Era berean, hidrofobian arazoa mantentzen duen mekanismoa batez ere ekiditea denez, «lan egin behar da horrela ur/antsietate/ebitazio zirkulu biziotsuari zirkuitulaburra eginez».
Beldur horiei aurre egiteko beste terapia psikologiko mota batzuk ere badaude, hala nola desentsibilizazio sistematikoa, aurreko bietatik bereizitako teknika, non pazienteari ez baitzaio zuzenean aurre egiten fobiari, irudimenez baizik.
Igeriketako monitoreek, lehenik eta behin, uraren beldur diren helduek haurrek baino denbora gehiago behar dute igeri egiten ikasteko. Uraren barruan, muskulu-tentsio handiegia adierazten dute, eta, ondorioz, ez dira behar bezala mugitzen; urperatu egingo direla iruditzen zaie, arnasketa azkartu egingo zaie eta, ondoren, itoitxura agertzen da. Helduei beldur hori gainditzen laguntzeko, oso garrantzitsua da begiralearengan konfiantza osoa izatea. Horrela, uretan sartzeko esaten zaienean, segurtasunez egingo dute. Gainera, ziurtatu behar da murgiltzea atsegina eta dibertigarria izan daitekeela. Komeni da, halaber, Bernalek dioenez, «beldurrak gainditu eta igerian amaitzeko epe hertsiak ez markatzea. Ikasteko prest badaude, beldurra gaindituko dute.' Baina irmotasuna eta jarraipena behar dira».
Lehen eskolak sakonera txikiko igerilekuetan ematen dira, ikasleak oin egin dezan (segurtasuna ematen du). Hasieran, uretan ibiltzen irakatsiko zaie, lehenbizi zintarriari helduta eta gero monitorearen eskutik. Helburua da subjektua ura ohitzea, «urak bere gorputzaren gainean egiten duen erresistentzia ikustea, eskuak ur-ingurunean nola mugitzen diren ikustea, ura heltzea, duen testura ikusteko». Bernalen aburuz, funtsezkoa da ohitzearen lehen etapa hori, eta horri erantzun behar zaio.
Lehen ariketak errazak eta gradualak izanen dira. Hasierako etapa horretan, pertsonak aurpegia uretatik kanpo eduki behar du, zona hori «sentikorragoa baita elementu likidoaren beldur diren gizabanakoetan», dio Bernalek. Ohitze-fase horretan, lepotik murgiltzea lortzen du gizabanakoak, eta, ondoren, aurpegia zipriztinduz doa pixkanaka, kopurua handituz, beldurra galdu eta urperatzea lortu arte. Beldurra galdu duenean, ur azpian arnasa hartzen erakutsiko zaio. Gehien erabiltzen den teknika da ikaslea zutik eta igerilekuko zintarriari helduta jartzea. Jarraian, ahotik airea hartu eta hankak tolestu, burua ur azpian sartzeko, airea ahotik eta sudurretik kanporatzeko, eta, ondoren, burua kanpora atera. Hurrengo etapa flotazioa da, urak gutxi estaltzen duen eremuetan erakutsi behar dena. Eta flotatzeko eragozpenik ez duenean, ez du ezerk eragotziko heldu batek igerian ikastea.
