Adimen emozionalarekin jaiotzen gara denok, baita beste adimen mota batzuekin ere (musikala, espaziala, matematikaria…) Eta horiek guztiak bezala, emozioa ere garatu daiteke. Ikastetxe askok beren borondatez jarri dituzte abian emozioak lantzeko programak ikasleekin. Baina etxean? Familiek ez dituzte beti hori indartzeko tresnak. Carmen García de Leanizek, Errioxako Nazioarteko Unibertsitateko Adimen Emozionaleko Aditu Graduatu ondoko zuzendariak, gure seme-alabak jaiotzatik emozioetan hezteko gakoak ematen dizkigu.
1. Gure emozioei izena jartzea
Gure semeak edo alabak bere emozioak ezagutzen eta haiei izena ematen ikas dezan, hauxe da abiapuntua: guraso garen aldetik, kontziente izatea eta eguneroko bizitzan ditugun sentimenduak adieraztea: haurra heztean, bikote-harremanean, familian, lagunekin… Erreferente gisa, ematen diegun adibidea izango da beti armarik indartsuena edozein balio, trebetasun edo ohitura irakasteko.
Hala ere, guraso guztiek ez dute izan emozioak eman dizkien gurasorik, eta ez diete lagundu beren emozioak ezagutzen eta haiei izena ematen. Inoiz ez da berandu. Familiek helduaroan beren emozioak ezagutzen eta haiei izena ematen ikas dezakete, eta, inoiz egin ez badute ere, bai haiek bai seme-alabek elkarrizketa berriak hasi ahal izango dituzte beren harremanetan, bizitzan eta beste testuinguru batzuetan nola sentitzen diren jakiteko. Seme-alaba bat irekitzeko, konfiantzazko lotura egon behar da, hau da, gurasoak konfiantza izan behar du semearengan eta adingabeak aitarengan. Gurasoak ere hasten badira, nerabe bat gurasoei irekitzen hastea lor daiteke.
2. Ekimena hartu eta guk sentitzen duguna kontatu
Horretarako une egokia da ikastetxetik jasotzen ditugunean edo lanetik itzultzean haiekin topo egiten dugunean. Berriro aurkitzen garenean, galdera hauek egiten ditugu: “Zer moduz eskola?”. Une garrantzitsu horietan, gure seme-alabak entzun behar ditugu, aukerak aprobetxatzeko.
Bere garaia nolakoa izan den kontatzea lortzen badugu, bere emozioen onarpena entrenatu eta bere emozio-hiztegia aberastu ahal izango dugu. Entzun ondoren, galdera hau egin diezaiekegu: “Eta nola sentitu zara egoera horretan?”. Emozioei izena jartzen ere lagun diezaiekegu, kontatu dizkigun egoeretan nola sentitu diren ozenki pentsatuz. Adibidez: “Hori esan dizutenean, lankideek asko maite edo baloratzen zaituzte” edo “triste sentitu behar izan duzu zure irakasleak arreta jarri dizunean”.
Irudia: Anete Lusina
Gure armarik boteretsuena da. Alde horretatik, oso baliagarria da gure eguna nolakoa izan den eta nola sentitu garen kontatzen hastea, haiek ere gauzak adierazteko atea irekitzen baitugu. Adibidez: “Lankidearekin eztabaida izan dut lanean, eta desengainatuta nago”. Eguneroko bizitzan eta gure harremanetan bizi ditugun egoeren aurrean nola sentitzen garen naturaltasunez hitz egiten dugun neurrian, gure seme-alabek zer gertatzen zaien eta nola sentitzen diren kontatzea errazagoa izango da.
3. Enpatia garatzen laguntzea
Emozioak sentitzen ditugu jaio aurretik ere, baina denok ez dugu berdin egiten. Hilabete gutxiren buruan, haurrak egunero hasten dira emozioz betetako mendi errusiar bat sumatzen: poza haiekin jolastean edo haurtzaindegitik jasotzean, tristura agurretan edo beretzat garrantzitsua den zerbait galtzen edo hausten dutenean, haserrea jostailuak kentzen dizkietenean… Une horiek ozenki hitz egiteko aprobetxatzea, nola sentitzen diren beren emozioak garatzeko abiapuntu garrantzitsua dela konturatzea, gainerako emozioak ez direla konturatzea.
Bestalde, txiki-txikitatik, haurraren arreta bere inguruan dituen pertsonen aurpegien keinuetara bideratu daiteke (anai-arrebak, aita/ama, lagunak, lehengusuak, parkeko haurrak…), pertsona horiek nola senti daitezkeen ozenki azaldu, eta elkarrekin hausnartu zergatik senti daitezkeen horrela.
4. Bere emozioak bere buruarekiko eta besteekiko errespetuz adierazten irakastea
Bestea eta geure burua errespetatuz komunikatzeko dugun gaitasuna da asertibitatea. Gaitasun hori haurtzarotik has daiteke entrenatzen. Haurrari bere emozioak eta beharrak errespetuz adierazten irakats dakioke, bere buruarekiko eta besteekiko errespetuz. Adibidez, bi eta hiru urtetik aurrera, txikiek beste aukera batzuk ikas ditzakete beren haserrea besteari erasorik egin gabe erakusteko, esanez “ez zaidala gustuko jostailuak botatzea” etiketatu ordez (adibidez, “gordina zara”). Adingabeari erakutsi behar zaio zein den jokabide okerra, zer eragin emozional duen beste batzuengan eta nola hobetu dezakeen. Adibidez, “zure lankideei bultzaka, enbarazu egiten dienean eta, horregatik, astiroago joateko eskatzen dizut”.
5. Frustrazioarekin borrokatu
Desira, ilusio edo behar bat asetzen edo betetzen ez dugunean sentitzen dugun sentimendu desatsegina da frustrazioa. Haserrea, tristura eta beldurra nahasten dira.
Haur bati bere frustrazioa gainditzen irakasteko lehen urratsa da zer egoeratan sentitzen duen identifikatzen laguntzea, sentimendua naturalizatzea, horrela sentiarazten diona adierazten laguntzea, zer erreakzio duen eta bere helburuak lortzen laguntzen dion edo ez ohartzea. Adibidez, saskibaloi-partida batean galdu duelako huts egiten badu eta beste pertsona batzuekin konparatzen hasten dela ikusten bada, galdera hau egin dakioke: “Beste batzuk zu baino hobeak direla pentsatzea, laguntzen dizu edo kalte egiten dizu zure helburuak lortzeko? Zure ustez, zer hobetu behar duzu? Zer egin dezakezu hori lortzeko?”.
Gure seme-alabek frustrazioa gainditzea nahi badugu, funtsezkoa da akatsak ikaskuntzaren parte direla erakustea eta ikasteko aukera dela sinestea. Hartara, azterketa batean nota txarra ateratzen dutenean edo akatsen bat egiten dutenean, errieta egin beharrean, gogoeta egiten lagun diezaiekegu eta beren buruarekin konprometitzera animatzen ditugu, nork bere burua hobetzeko grina sustatuz.
