Udan, aire zabaleko jardueren eta intsektuen ziztaden sinonimoa da. Garai hartako bero eta hezetasun baldintzek asko erakartzen dituzte, batez ere eltxo gogaikarriak. Baina ez dira bakarrak. Estazio honetan ere ohikoak dira erleak eta liztorrak. Artikulu honetan deskribatzen danolakoak diren intsektu horien ziztadak, nola prebenitu eta zer neurri har daitezkeen sortzen dituzten eragozpenak arintzeko.
Ziztadak: eltxoak, erleak eta liztorrak
Udako beroari eta hezetasun tipikoari esker, eltxo beldurgarriak ugaltzen dira, ia mundu osora ziztatzen duten eltxo beldurgarriak. Baina ez dute ziztatzen giza odolaren gozotasunagatik. Eltxoek, berez, usaimenak gidatutako biktimak hautatzen dituzte: karbono dioxidoaren erakarrita sentitzen dira, pertsona batzuen larruazaletik eta ariketa egitean izerdietik kanporatzen duten azido laktikotik. Karbono dioxido hori aldatu egiten da dietaren edo egiten den ariketaren arabera.
Emeak dira eztena sartzen dutenak, odoleko proteinak behar dituztelako arrautzak garatzeko. Eta odola ateratzea errazagoa izan dadin, listuaz baliatzen dira, zeinak propietate antikoagulatzaileak dituen proteina baitu (ez du uzten koagulua eratzen). Organismoan, proteina horrek erreakzio alergiko arina eragiten du, histamina askatuz. Horrek hantura, gorritasuna eta azkura eragiten ditu.
Liztorrak eta erleak ere ohikoak dira udan, nahiz eta defentsa gisa bakarrik ziztatu. Liztorrek eztainu leuna dute, eta behin baino gehiagotan ziztatzeko aukera ematen die; ziztada gehienak udan izaten dira udazkenaren amaierara arte. Erleek, aldiz, hortz txiki batzuk izaten dituzte, eta hortz horiek ez dute ateratzen uzten, eta udaberritik udazkenaren amaierara arte izaten dute intzidentzia handiena.
Eragiten dituzten sintomen artean mina, erresumina eta azkura daude, eta aldea pixka bat hazita. Normalean, horiek bidaltzen dituzte eta ez dute eragozpenik sortzen. Hala ere, batzuetan, arazo handiagoak sor ditzakete. Ziztada ahoaren edo eztarriaren eremuan gertatzen denean, arnas-arazoak sor ditzake. Eta ziztada kopurua handia denean, erreakzio alergikoa eragiten du goragaleak, zorabioak edo arnasa hartzeko zailtasunak daudenean; kalkuluen arabera, bostetik aurrera arazoak sor daitezke, eta 40 baino gehiago, larria. Beste kasu garrantzitsu bat da biktimak larritasun handiko koadro alergikoa duela, erle edo liztorren ziztadarekin.
Ziztadak saihestea
Lozio uxagarriak larruazalaren gainean jarri behar dira, eguzkitarako babes-krema eman eta ordu erdi geroago, aldi berean erabili behar badira.Etxea eltxorik eta haren ziztadarik gabe mantentzeko, eltxo-sareak leihoetan, espray intsektizidak, elektrikoak eta intsektuen lozioak dira erabilienak. Horiek aukeratzen badira, kontuz ibili behar da giroan eta intsektuak datozen tokitik hurbil, eta, ondoren, gelak itxi behar dira, eta, ondoren, oso zuhurrak izan behar dute, janaria dagoen lekuetan ez erabiltzeko. Lozioei dagokienez, produktua larruazalean jarri behar da -eguzkitik babesteko krema eman eta ordu erdi geroago, eta jantzien gainetik.
Uretan disolbatutako limoi edo ikuztegiko oinarrizko olioak erabiltzeko aukera ere badago, eta ez lurrinik ez lurrinik (azalean zein arropan), eta albahaka edo menta loreontziak jarri, ate eta leihoetatik hurbil.
Gainera, arropa eta kolorea lagungarri izan daitezke ziztadak saihesteko. Mahuka luzeko arropak, praka luzeak eta galtzerdiak janztea da onena, kolore argikoak.
Aire zabalean jaten bada, zaindu egin behar dira janari eta edari gozoak (batez ere, freskagarri irekien laten edukia), bai eta zakarrontzi edo zabor-biltzaile hurbilak edo ur geldi daudenak ere, hala nola putzuak, aintzira edo ibai baten ertzak. Bestalde, belarra moztu egin behar da, edo moztu berria den belarraren gainetik ibili.
Intsektuen ziztadak nola tratatu
Eltxoak xehatu ondoren, gogorarazi egin behar da hazkatzeak histamina gehiago askatzea errazten duela, eta horrek are hantura, azkura eta gorritasun gehiago eragiten duela. Hazka handia bada, larruazalean zauri bat eragiteko aukera dago. Zauri hori patogenoetara sartzeko atea da, eta horrek infekzioa eragin dezake.
Ziztada erle bada, eztena kendu behar da pintza batzuekin, eta alde hori presionatu edo zuritu egin behar da; horrela, pozoia barreiatu egingo litzateke; eremua urez eta xaboiz garbitu, eta eskura edukiz gero, antiseptikoa erabili. Tokiko hotza aplikatzea -inoiz ez izotzik larruazalean, erredurak sor baititzake -, hantura kontrolatzeko eta mina gutxitzeko.
Beste intsektu batzuen ziztadetarako, salmenta libreko produktu ugari dago farmazietan, kalamina edo amoniakoarekin, sintoma arinak arintzen dituztenak.
Erreakzioa handia bada, medikamentu antihistaminikoak edo kortikoesteroideak dituzten kremak ere erabil daitezke. Lehen Mailako Atentzioko Espainiako Pediatria Elkarteak ohartarazi du antihistaminikoak krema gisa erabiltzen direla, eguzki-argiarekin azaleko erupzioak sor baititzakete. Mina oso handia bada, analgesiko bat hartzea komeni da.
Biktimak ahoko hantura badu, arnasa hartzeko edo irensteko zailtasuna, txistuak (pitoak), urtikaria, zorabioa, zorabioa edo konortea galtzea, funtsezkoa da azkar deitzea 112 larrialdi-zenbakira. Eta egun batzuk igarota, ziztadak hobera egiten ez badu, mina badu edo tamainaz handitzen bada, erreferentziazko osasun-profesionalarengana jotzea gomendatzen da.
