Kolon-ondesteko minbizia oso gaixotasun arrunta da, eta Espainian kartzinomaren ondoriozko bigarren heriotza-kausa. Kalkuluen arabera, gizonen % 5ek eta emakumeen % 3k 74 urte bete baino lehen garatzen dute. Detekzio goiztiarreko programek garaiz diagnostikatzeko aukera ematen dute, sendatzeko eta arrazoi horrengatik heriotza saihesteko. Datu horiek gorabehera, baheketa-programak oraindik ez dira modu unibertsalean zabaldu.
Espainian, urtero, koloneko eta ondesteko minbiziaren 25.000 kasu berri baino gehiago diagnostikatzen dira, gaixotasun onkologikoagatiko bigarren heriotza-kausa. Intzidentzia-tasak (edo kasu berriak garatzeak) 60 diagnostiko baino gehiago egiten ditu 100.000 biztanleko eta urteko, Modesto José Varasek, Medikuntza Aurreratuko Nazioarteko Zentroko (CIMA) Digestio Aparatuko espezialistak, Teknon Zentro Medikoak eta Valle de Hebrón Unibertsitate Ospitaleak, koloneko minbiziaren aurkako Nazioarteko Eguna dela eta.
Patologia horri buruzko informazio- eta sentsibilizazio-jardunaldia martxoaren 31n egingo da. Gaixotasunak Europako biztanlerian duen eraginak justifikatzen ditu horrelako ekimenak. Kalkuluen arabera, gizonen % 5ek eta emakumeen % 3k koloneko eta ondesteko kartzinoma garatuko dute 74 urte bete baino lehen. Horregatik, Europako Batasunak (EB) 50 eta 74 urte bitarteko herritarren artean baheketa-programak ezartzeko gomendatu die estatu kide guztiei. Diagnostikoa maiz egiten den arren, gaur egun ez da garaiz atzematen, “herritar guztientzako teknika unibertsalik ez dagoelako”, azaldu du Varasek. 2010ean, batez ere, sintoma batzuen ondorioz diagnostikatu zen, eta, ondorioz, pazienteak medikuarengana joan behar izan zuen.
Alarma-seinale nagusiak gorozkietan odola egotea eta hesteetako erritmoa aldatzea dira.
Alarma-seinale nagusien artean, gorozkietan odola egotea (errektorragia) eta ohiko heste-erritmoa aldatzea daude. Odola galtzea oharkabean gerta daiteke, eta anemia eragin dezake edo kaltetua larritu, hautematen duenean. Odoljariorik handiena hemorroideak garatzen direlako gertatzen da, baina, hala ere, errektorragia baten aurrean, espezialista bati kontsultatu behar zaio beti.
Gorozkietan ezkutatutako odolaren testa
Varasek azaltzen duenez, “gure herrialdean teknika nahiko erraz eta garesti samarra duten programa batzuk ezarri dira alderdi ekonomikoan: gorozkietan ezkutatutako odola detektatzea, 50 eta 69 urte bitarteko gizon eta emakumeentzat”. Baina prozedura hori positibo faltsu askorekin lotzen da, hau da, koloneko minbizia izan dezaketen alarma faltsuekin.
Berri horiek antsietatea sor diezaiekete susmo-diagnostiko hori jasotzen dutenei, harik eta berresteko edo baztertzeko proba bat egin arte. Bularreko minbizia bahetzeko programa batean parte hartzen duten emakumeen egoera bera da. Kolonean, gorozkietan ezkutatutako odola detektatzeko metodo unibertsala da hori nola garatu daitekeen pentsatzeko. Proba positiboa bada, pazienteari proposatuko zaio kolonoskopia bat egitea biopsiarekin eta/edo polipektomiarekin (polipoa ateratzea, tumorea modu pedikulatuan), hala dagokionean.
Alemania da 55 urtetik gorako pertsonei kolonoskopiak hamar urtean behin egiten dizkien EBko herrialde bakarra. Sedazioarekin egindako kolonoskopia osoak eta kolonean edo ondestean polipo bat ateratzeak, beharrezkoa denean, kasuen %10 baino gehiago senda ditzake tumore onbera gaizto bihurtu bada. “Kolon-ondesteetako kartzinoma gehienak polipoen bidez garatzen dira. Oso ohikoak dira polipo horiek, baina %3 baino ez dira eritasun onkologiko bihurtzen. Eraldaketa hori burutzeko behar den batez besteko denbora hamar urtetik gorakoa da”, zehaztu du Varasek.
Espainian, autonomia-erkidego batzuek badute baheketa-programa bat. Eginkarietan ezkutatutako odol-testa egitean datza, eta, beharrezkoa izanez gero, diagnostikoa berresteko edo baztertzeko beste azterketa bat egitean. Osasun Sistema Nazionaleko (OSN) Minbiziaren Aurkako Estrategiaren arabera, programa horiek OSN osora, hau da, autonomia-erkidego guztietara hedatzea aurreikusten da. Varasek gogorarazi du “heriotza-tasa murriztea dela helburu nagusia, fase goiztiarragoetan diagnostikatuz”.
Kaltetuen heriotza-tasa jaitsi egin da azken urteotan. Bost urterekin, bizirik irauteko tasa %50 ingurukoa da. Hala ere, I. fasean (edo hasierako fasean) diagnostikatzen denean, %90 da, bularreko minbizian bezala, Modesto José Varasek azaltzen du. “Gaixotasun hau goiz diagnostikatzen da, baina ez sendatze osoa lortzeko adina”, erantsi du.
Kolon-ondesteetako kartzinomaren kasuen %60 noizbehinkakoak dira, ez familiakoak, eta 50 urtetik gorako pertsonei eragiten diete (horregatik da garrantzitsua prebentzioa, edozein pertsonak gara baitezake). Kasuen %30 familiakoak dira, eta horrek esan nahi du kaltetuak aurrekariren bat duela familian. Azkenik, herentziazko forma kasuen %10 baino gutxiago da, gutxiengo bat. Horiek detektatzeko, diagnostiko-analisi genetikoak egiten dira (zehaztu Makilak).
Detektatu ondoren, endoskopia edo ekografia endoskopiko bat egiten da, tumorearen infiltrazio-maila (estadioa) ebaluatzeko, tratamendu indibidualizatua ezartzeko eta emaitzak hobetzeko. Ekografia egintza endoskopiko berean egiten da (kolonoskopia), “minisondak” erabiliz, edo bigarren azterketa batean, ekipo sofistikatuagoak erabiliz. Ondoren, erradioterapia, kimioterapia eta kirurgia pertsonalizatua egiten dira, gaixotasunaren estadioaren arabera. Beste tratamendu batzuk, hala nola antigorputz monoklonalak, ikerketa-fasean daude oraindik. Aurrekoen gisako aurrerapen mediko diagnostiko eta terapeutikoek heriotzak gutxitzea eta biziraupen-tasa handitzea ekarri dute. Horrekin batera, bizi-kalitatea ere hobetu egin da, gero eta paziente gutxiagok kolostomia egin behar izaten baitute, gorozkiak atera ahal izateko.
