Estres postraumatikoa helduengan nahiz haurrengan trata daiteke, EMDR izeneko teknika baten bidez. Duela 20 urte Francine Shapiro psikologo amerikarrak ustekabean aurkitu ondoren sortu zen. Hala ere, oraindik ez dago oso hedatuta Espainian. Egoera traumatiko baten ondorioz antsietatea, beldurra eta gertaera traumatiko horiek nahi gabe berrbizi dituzten pertsonek oroitzapen horiek izan ditzakete, mingarri izan gabe, EMDRaren mende jarri ondoren. María José Carvajalek, Psikologia Platon zentroko zuzendariak (Bartzelona) eta EMDRren aplikazioan adituak, trauma ondoko estresak jotako haurrei aplikatzen zaien teknika horren sekretuak azalduko dizkigu.
Eye Movement Desenzitation Reprocessing-en siglak dira, eta, gaztelaniaz, begien mugimenduaren bidez desentsibilizatzea eta berriz prozesatzea litzateke.
Francine Shapirok garatu zuen 1987an. Kasualitatez ikusi zuen baldintza jakin batzuetan begi-mugimenduak pentsamendu asaldatzaileen intentsitatea murriztu dezakeela.
Trauma bat izan duten pertsonei aplikatzen zaie. Teknika honekin egoera traumatikoaren oroitzapenarekin lan egiten dugu, irudiekin, ikusizko oroitzapenekin eta zentzumenekoekin. Pertsonak horietan kontzentratu behar du. Adibidez, auto-istripu bat izan eta estres postraumatikoaren sintomak dituen norbaitena. Pertsona horri egoeraren oroitzapenetan kontzentratzeko eskatuko litzaioke, «galtzadaren erdian luzatuta nago, gasolina usaina dut, bularrean min handia sumatzen dut eta odola darama…». Oroitzapen horietan kontzentratzen den bitartean, ikusmen-, entzumen- edo ukipen-estimulazio aldebiko bat aplikatuko diogu.
Badakigu garuna bi hemisferioz osatuta dagoela. Pertsonaren begiekin lan egiten dugu. Begiradaz gure hatza jarraituko diogu, alde batetik bestera mugituko gara, eskuinetik ezkerrera eta ezkerretik eskuinera. Horrela, begietako mugimenduaren bidez, garuneko bi hemisferioak estimulatzen ditugu, Francine Shapirok ustekabean aurkitu zuena. Soinudun beste estimulazio mota bat ere aplika daiteke, ezkerreko belarrian eta eskuinekoan txandaka errepikatzen dena. Eta, azkenik, hirugarren estimulazio mota bat kinestesikoa da: ukimena erabiltzea, adibidez, esku batekin gorputzaren ezkerreko zati bat ukituz eta gero eskuina ukituz. Teknika hori sofistikatuz joan den arren, gaur pazienteari aplikatzen dizkiogun sentsoreak ditugu.
Ez dakigu nola funtzionatzen duen zehazki, baina lortzen duguna da pertsona, antsietate- eta min-oroitzapenak dituena, une tragikoak eta istripua nahi gabe bizi dituena, desentsibilizatzea eta oroitzapen horiek guztiak aztoragarri izateari uztea. Traumatismoarekin gertatzen dena da informazioa izoztuta geratzen dela neurona-sareetan eta ez dagoela sistema orokorrerako sarbiderik, memoria izoztuta geratzen da. Informazioa birprozesatuz, neurona-sareak sistemaren gainerakoarekin birkonektatzen dira, eta, hala, kaltetuak antsietatea eta beldurra izateari uzten dio. REM loaren fasean eta begi-mugimenduetan gertatzen da hori.
Informazioa berriz prozesatzeko eta desentsibilizatzeko mekanismo naturala da. Eguneroko antsietatea gainditzeko modu naturala da; loak ere garrantzia du esperientzia ikasteko. Begietako mugimenduek ere ikasteko eta birprozesatzeko moduan funtzionatzen dute.
«EMDR antsietate orokorrari, fobiari edo nahaste obsesiboari aplikatzen zaie»Bai, haurren kasuan azkarrago funtzionatzen du eta beste modu batera lan egiten da; marrazkiekin eta panpinekin, oroitzapenak azal ditzaten. Bartzelonako Cornellàko gas-leherketa bizi izan zuen haur bat zaindu behar izan nuen. Ni han egon nintzen. Haurrak bi egun zeramatzan hitzik esan gabe, mutismo eta shock-egoera erabatekoarekin; eraikineko balkoietatik ebakuatu zuten. Jolasaren bidez gertatutakoaren eszena irudikatu ahal izan genuen, baina kasu horietan ere garrantzitsua da gurasoek gertaeraren historia kontatzea. Helduekin, hori guztia ez da beharrezkoa.
Hamar saioekin nahikoa dela dioen informazioa dagoen arren, pertsona bakoitza mundu bat da eta bakoitzarekin emaitza desberdinak lortzen dira. Hala ere, metodo azkarra da beste terapia batzuekin alderatzen bada. Oro har, trauma baten eraginpean (bizitzan inoiz ezer gertatu ez zaion eta, bat-batean, istripuren bat izan duen pertsona bat) 10 eta 12 saio bitartean egon direnean, nahikoa da egoera traumatikoaren aurrean traumatizatzeko. Baina estres postraumatikoaren aurrean ahulak diren eta behin egoera traumatikorik izan ez duten pertsonetan, behin baino gehiagotan baizik, saio gehiago behar dira.
Adibidez, haurtzaroan abandonatuta egon den pertsona bati buruz ari naiz, bikotekideak tratu txarrak eman dizkiona eta gero auto-istripua izan duena. Horrelako kasuetan, ez gaude egoera traumatiko baten aurrean, duela urte batzuetatik estres postraumatikoa izan duen pertsona baten aurrean baizik. Prozesuak gehiago balio du, istripuaren atzean beste egoera mingarri batzuk daudelako. Haurretan hamar saio inguru nahikoa dira.
Gero eta gehiago gara. Aplikatzen duten pertsonak psikiatrak edo psikologoak izan behar dute, eta oinarrizko osasun-prestakuntza izan behar dute.
EMDR oso eraginkorra da estres postraumatikoa tratatzeko, baina beste patologia batzuei ere aplikatzen zaie, hala nola, antsietate orokorrari, fobiari edo nahaste obsesiboari. Hala ere, antsietate orokortua duen pertsonarengan —ez trauma batekin bakarrik—, erlaxazio-teknikak ere aplika daitezke; edo min kronikoa duten pertsonengan, mina traumatismoarekin lotutako funtsezko zatia denean, sugestio hipnotikoak ere egin daitezke. Beraz, EMDR teknika malgua da, eta beste teknika batzuekin konbina daiteke.
Zehatza. Pertsonak oroitzapen hori bere biografian sar dezake, desentsibilizatu egiten da eta egoera estresagarri berri bati aurre egiten lagun diezaiokeen ikaskuntza edo baliabide berri bat du. Iraganeko minarekiko sentikortasunaz gain, orainerako eta etorkizunerako prestatzen du.
Beste egoera traumatiko bat izan baitezakete pertsonek. Hala, pertsona batek auto-istripua izan dezake, eta, ondoren, senitarteko bat hil edo minbizia izan dezake, mina eta hainbat trauma izan ditzake. Galerak bizitzaren parte dira.
Bai, baina egoera traumatiko horrekin. Jende askok, bere garaian funtzionatu zuenez, teknika hau erabiltzen du berriro.
Francine Shapiro psikologo amerikarrak asmatu zuen EMDR teknika 1987an. Nistagmus gaitza zuen, begien nahi gabeko mugimenduak, oso azkarrak eta horizontalak. Halabeharrez, Shapiro ohartu zen nistagmus gertaera horietako bat jasaten ari zen bitartean bere pentsamendu negatiboak desagertu egiten zirela. Aurkikuntza horren ondorioz, EMDR teknika ikertzen eta garatzen hasi zen. Teknika horren bidez, burmuinaren alde biko estimulazioa eragiten da, hainbat ikusmen- eta zentzumen-estimulurekin, pertsona oroitzapen traumatikoetatik desentsibilizatzeko eta berriz prozesatzeko.
Gertaera traumatiko batean ez ezik, gertaera traumatiko errepikatuetan ere aplikatzen da. María José Carvajalek umezurztegian egoera traumatikoak izan dituzten nazioarteko adopzioetako haurrei aplikatu die, eta sintomatologia hobetzen dutela dio. Etorkizunari begira, krisia edo larrialdi-egoera bizi izan duten kolektiboei talde-saioetan aplikatzeko aukera aztertzen ari dira. Ildo horretatik, terapeuta mexikarrek talde-protokolo bat aplikatzen dute, hondamendi naturalen biktimekin erabiltzeko, hala nola sumendien erupzioekin edo lurrikarekin, eta beste larrialdi-kasu batzuekin, atentatu terroristekin, esaterako.
