Milagros Zardoya, SEMERGENen Nafarroako Oinarrizko Osasun Laguntzako Jardunaldien antolaketa batzordeko burua

Gero eta pertsona gehiagok hil nahi dute etxean eta familiarekin

Irudia: CONSUMER EROSKI

“Etxean, ohean eta familiaz inguratuta hil nahi dut”. Azken egunetara hurbiltzen ari diren gaixoek gero eta gogo handiagoa dute. Askok hartzen dute erabaki hori, nazkatuta baitaude bizi-kalitatean eragin handia duten eta ia luzatzen ez diren tratamendu gogorrak jasotzeaz eta haien benetako egoeraz jabetu ondoren. Hala ere, paziente askok nahiago dute errealitatea ez jakitea eta, beste kasu batzuetan, “isiltasunaren konspirazioa” dago; horren ondorioz, gaixoa da bere benetako egoeraren berri izaten azkena. Zainketa aringarriak arreta-filosofia bat dira, eta gaixo terminalaren ingurune osoari lagundu diezaioke. Nahikoa da etxeak eta ahaide zaintzaileek gutxieneko baldintza batzuk betetzea. Haiek aplikatzen dituzten profesionalek sentsibilitate berezia dute, eta, sarritan, “erlojua ahaztu” behar dute. Elkarrizketa honetan, Milagros Zardoyak, Buñuelgo Osasun Zentroko lehen mailako arretako medikuak eta Nafarroako Oinarrizko Osasun Laguntzako Bigarren Jardunaldiak antolatzen dituen batzordeko buruak, Sociedad Española de Médico de Atención Primaria (SEMERGEN) elkarteak azaldu duenez, etengabeko harremana bermatuta dago pazientearekin eta haren familiarekin. Aurten zainketa aringarrietan jarri dute arreta.

Bai. Hori da paziente onkologikoaren kasua, hain nahastuta geratzen baita minbizirako egiten zaizkion tratamendu gogorrez, hala nola kimioterapiaz edo erradioterapiaz, ezen, erantzun terapeutikorako arrazoizko aukerarik ikusten ez duenean, etxean hil nahi duela esaten baitu. Hori ohikoagoa da adineko pertsonengan.

65 urtetik gorako pertsonak, bizi-ziklo bat bete dutenak, gai guztiak ebatzita dituztenak eta egia ezagutzen dutenak.

Informazio erreala duten pertsonak.

“Medikuak jakin behar du gaixo terminalak zer dakien, zer jakin nahi duen, noraino eta zer erabakitzen duen”.Hori da arazoaren gakoa. Kultura latinoan, ezkutatzera jo du. Jarrera protekzionista du, eta gaixoa da bere egoeraren berri izaten azkena: “isiltasunaren konspirazioa” izaten du. Hala ere, nahiz eta asko kosta, seguruenik arrazoi kulturalengatik, dena aldatzen ari da: historia klinikoa eta medikuaren eta pazientearen arteko harremana garatu dira, eta, horren bidez, sendagileak jakin nahi du pazienteak zer dakien, zer jakin nahi duen, noraino eta zer erabakitzen duen. Paziente batzuek ez dute ezer jakin nahi, ez dute horretaz hitz egin nahi, eta errespetatu egin behar da. Gainera, duela urte askotatik oso tresna garrantzitsua dago, borondate aurreratuen dokumentua edo bizi-testamentua, lana errazten duena.

Jardunaldi hauetan aipatu den bezala, gaixo terminalaren arreta paziente onkologikoari zein ez-onkologikoari aplika dakioke, hau da, miokardiopatiaren ondoriozko bihotz-gutxiegitasun terminala duten gaixoei, dagoeneko bihotz-transplantea egiteko aukerarik ez dutenei. Oro har, organo baten gutxiegitasuna dagoenean erabil daiteke, hau da, giltzurruna, bihotza edo garuna dementzia batengatik “desgaitzen” denean. Kasu horietan, zainketa aringarriak erabil daitezke, zainketaren filosofia bat, jarrera bat.

Gutxieneko baldintzak beren beharretara egokitutako etxebizitza izatea dira, izan ere, une jakin batean beharrezkoa izanen da oztopo fisikorik ez duen garabia edo bainu laua izatea. Garrantzitsua da, halaber, presioak eragindako ultzerei aurrea hartzeko materiala izatea eta etxebizitza garbi, aireztatuta, ingurune egokian eta familia-talde arduratsu batekin egotea.

Baztertuta ez egotea, marjinala, baliabide-gabezia; izan ere, kasu horretan, beste modu batean artatu beharko genuke, baina ez etxean.

Posible da. Kasu horietarako, tresna bikaina dugu; diziplina anitzeko taldearen barruan, arazo horrekiko sentikortasun handia duen gizarte-langile bat dago, eta paziente horiek behar duten materiala eskuratzeko ahalegin guztiak egiten ditu.

“Ospitale batzuetan tarteko zainketa-unitateak daude azken egunetan pazienteentzat eta haien familiarentzat”Batzuetan, familia batzuek gainditzen dute etxean horrelako egoeretan maite duten pertsona bat izatea, ez dira gai. Zaintzaile nagusiek besterik ezin dutela, nekatuta daudela, ez dutela lo egiten eta ezin dutela arreta onik eskaini antzematen denean, gaixoaren emaztearekin edo senarrarekin hitz egiten da, behar izanez gero zainketa aringarrien unitatean deskarga egitea proposatzeko. Hori autonomia-erkidego guztietan egin daiteke. Senide asko arduratzen dira heriotzaz, odoltsuaz, itxuraz, itomenez, asfixiaz eta abarrez. Unitate horiek ere balio dute azaltzeko eta une bakoitzean zer egin behar den jakiteko. Baina ez badira gai ikusten edo etxez etxeko zaintza ezinezkoa bada, beti geratzen da arreta espezializatuaren aukera.

Fisikoki ospitaleetan egon arren, bereizita egoteko joera dago. Medikuntzaren eta gaixoa zaintzearen beste kontzeptu bat da. Batzuetan, tarteko unitateak daude paziente horientzat eta haien familiarentzat.

Jarrera pertsonaleko edo sentikortasuneko arazoa da, hil behar duen pazientea ez baita beste paziente batzuena bezalakoa eta arreta berezia behar baitu. Erlojua ahaztu egin behar da, nahiz eta laguntzaaseta egon, familiarekin egoteko lekua bilatu, ordutegi malgua eta librea egin, ez zurruna (8:00etatik 15:00etara).

Bai, medikuntzari beste bira bat ematea bezala da. Zainketa aringarriek dedikazio handia eskatzen dute eta psikologikoki oso gogorrak dira. Gainera, mediku- eta gaixo-harreman tradizionalari buelta ematea esan nahi du, oso estua baita; bien artean lotura berezia sortzen da.

“2001az geroztik, Heriotza Duinaren Legeak arautzen du zainketa aringarrirako laguntza”Kontaktua etengabea da. Lankideei lana erraztu behar zaie beti, eta etengabeko laguntza bermatu. Horretarako, etxeko historia ona, laguntza maila guztien arteko koordinazio ona eta arreta tekniko ona behar dira. Aringarrietako paziente batekin egiten den lan guztia ezin da asteburua kendu; ezin da pazientearengandik eta haren familiarengandik deskonektatu. Gaixo bat hiltzen bada eta egoera onean ez badago, lan guztia hondatuko da. Horregatik, heriotza gertatu arte bukaeraraino egin ahal izatea bermatu behar da, eta horretarako, kontaktua telefonoz mantendu eta ikustera joan behar dugu. Aringarrien programa ez da baladia. 2001. urteaz geroztik, asistentzia hori Heriotza Duinaren Legeak arautzen du, heriotza eta zainketa aringarrirako eskubidea aitortzen baitu.

Kalitatea, nortasuna ez galtzea, heriotzarekin despertsonalizatzea, etxean, inguruan, bere “tribuarekin” maitatua sentitzea. Horrelakoak dira zainketa aringarriak: gozoak dira, familiari laguntzen diote eta kalitate goreneko arreta eskaintzen dute, non beti sartzen baita. Tristeena larrialdi-unitate batean hiltzea da, ez baitaude horretarako diseinatuta, ez langileak, ez bitartekoak. Garrantzitsua izango litzateke, aringarri-paziente bat iristen denean, medikuntzaren arlo horretaz kontzientziatzea, baita larrialdietan ere.

Etiketak:

dolu gaixo terminal gaixotasun kroniko