Nerabezaroan ondo elikatzeak edo kirola egiteak ez du laguntzen ondo sentitzen eta eskolan errendimendu hobea izaten. Ohitura osasungarriak dira, helduen etorkizuneko gaixotasunei aurrea hartzen dietenak, hala nola diabetea, hipertentsioa, patologia kardiobaskularrak, osteoporosia, arazo neurologikoak eta zenbait minbizi. Epe laburrean, gainera, ohiko zefalea, adin tarte horretan ohikoa dena, murriztu dezakete.
Imagen: Rachel Johnson
Buruko mina da nerabeen kexa fisiko nagusietako bat. Gazteen %30 eta %40 inguruk pairatzen dute, eta, oro har, estres-arazoekin erlazionatu da. Zefale mota ohikoenak muskulu-uzkurdurak (tentsiokoak) eta migrainak dira. Azken horiek ondoez orokor handia eragin dezakete, baita oka egitea ere, behar bezala tratatzen ez badira. Askotan, eskolara edo lanera huts egitera behartzen dute.
Hormona-aldaketak ere faktore komunak dira, batez ere nesketan, eta hilekoaren une zehatzetan izaten dituzte. Zefalea izateko beste arrazoi batzuk dira azpian dauden gaixotasun batzuk eta deshidratazioa, telebistaren edo ordenagailuaren pantailaren aurrean luzaroan egotea, soinu gogorregiak, lo-falta, buruan kolpeak hartzea edo bidaia luzeak. Neurologiako adituek ere erretzeko ohitura, alkohol gehiegi hartzea, kafeina eta elikadura txarra azpimarratzen dituzte. ‘Neurology’-n argitaratutako azterlan berri batek berresten du azken faktore horiek nerabeen zefaleekin zerikusia dutela, baina orain arte kontuan hartu ez diren beste bi faktore gehitzen ditu: jarduera fisikorik eza eta gehiegizko pisua.
Faktore eragileak
Norvegian egin da ikerketa, 13 eta 18 urte bitarteko ia 6.000 neraberekin. Ikerketaren arabera, maiz erretzen dutenek astean bitan baino gutxiagotan egiten dute ariketa, eta pisu gehiegi dutenek, berriz, hiru aldiz joera handiagoa dute tentsioagatiko buruko mina, migraina edo sailkatu gabeko buruko beste min bat garatzeko. Hiru arrisku-faktore horiek zituzten inkestatutakoen %55ek behin eta berriz jasaten zuten ondoeza, eta sintoma horiek ez zituztenen %25ek. Lanak ondorio hau ateratzen du: arrisku-faktoreekin lotutako ohitura ez oso osasungarriak aldatzeak gaiztoen kopurua murriztuko luke, eta oraindik halakorik ez dutenei aurrea hartzen lagunduko luke. Migrainak pisu faktore genetikoa duenez, aurrekari familiarrak dituzten nerabeak dira propentsoenak, arrisku faktoreak kontrolatzen ez badituzte.
Osasungarriak ez diren ohitura batzuk aldatzeak gaizkile gutxiago izatea ekarriko luke, eta horiek prebenitzen lagunduko luke oraindik halakorik ez duten nerabeengan.
Datuak kezkagarriak dira, obesitatea munduko osasun arazo bat eta Espainiako epidemia bat baita. Osasunari buruzko azken Inkesta Nazionalean (2008an aurkeztua, 2006ko datuekin), 16 eta 24 urte bitarteko gazteen %64k bakarrik adierazi zuen jarduera fisikoa maiz egiten zuela. Neskek batez bestekoa jaitsi dute (%55). Kirol-praktika urriari elikadura-ohitura txarrak gehitzen bazaizkio, erraz uler daiteke haur eta gazteen artean -2 urtetik 24ra bitartean- obesitate-kasuak gehitu egin direla, %13,9 eta gehiegizko pisua %12,4 arte.
Txokolatearen kasuan, zefalearekiko erlazioagatik nabarmentzen den elikagaia da, eta haurtzaroan zein nerabezaroan maiz jateak etapa horietan kontsumoa kontrolatzera behartzen du.
Ikerketaren arabera, obesitateak organismoaren hantura areagotzen du, eta, aurretiko ikerketa batek ondorioztatu zuen bezala, era guztietako ondoezekin lotzen da. Hanturak sistema eskeletiko eta baskularrak birkargatu egiten ditu, eta, ondorioz, koaguluak sortzeko eta hainbat gaixotasun garatzeko arriskua areagotzen du. Norvegiako lanak dio substantzia batek eragina izan dezakeela obesitatearen eta buruko minaren arteko erlazioan: kaltzitoninarekin lotutako peptidoan. Hori pertsona lodietan gertatzen da.
Kirolari dagokionez, nahiz eta zenbait alditan migrainarekin zerikusia izan, jarduera fisiko neurritsuak, osasun-egoera orokorrean onura ezagunak izateaz gain, eragin onuragarria izan dezake buruko minaren maiztasunean, intentsitatean eta iraupenean. Tabako-ohiturak ere eragina du, baina kontrako efektuarekin: nikotinak burmuineko oxido nitrikoaren mailan aldaketak eragiten ditu, eta horiek zuzenean lotuta daude zefalearekin. Garuneko hodi-zabaltzailea da, eta migrainen antzeko ondoeza eragiten du. Hala ere, Osasun Inkesta Nazionalaren arabera, 16 eta 24 urte bitarteko gazteen ia %27k egunero erretzen dute, eta %5ek noizean behin erretzen dute.
Mina tratatu
Minak eguneroko bizitza desitxuratu dezake. Migraina errepikaria duten pertsonak etxean geratzen dira maiz, botikekin ere gainditzen ez den min handia dela eta. Isilik eta iluntasunean atseden hartzea behar bihurtzen da. Sarritan, gaixoak goragalea eta gonbitoak izaten ditu, hotzean (eskuoihalak kopetan) eta atsedenean. Horrelako egoeretan, medikuarengana edo espezialistarengana joan behar da, minaren nondik norakoak zehazteko.
Botika erabilgarriak zehaztu behar dira, ohiko analgesikoek sintomak larriagotu baititzakete. Hona hemen beste gomendio batzuk: estresa murriztea, modu erregularrean lo egitea, giro aireztatuetan eta tenperatura atseginekin egotea, zaratarik gabe eta argi onarekin.
Imagen: Duncan Harris Berriki egindako azterlan batek argi eta garbi ezartzen du buruko minaren eta obesitatearen arteko erlazioa, aspalditik gaixotasun kardiobaskularren garapenarekin lotuta dagoena. Islandiako Unibertsitatean egindako lan berri batek (‘British Medical Journal’-ean argitaratua) zefalea-ren (batez ere migraina) eta bihotzaren arteko lotura estua nabarmentzen du. Ikertzaileek diotenez, migraina errepikariek gaixotasun kardiobaskularra izateko arrisku txikia dute, eta, beraz, patologia horiek eragindako heriotzak murrizteko ahaleginak ohiko arrisku-faktoreetan oinarritu behar dira (arteria-presio altua, tabakismoa eta kolesterol altua), migrainaren egoera edozein dela ere.
Nolanahi ere, azterketa gehiago eskatu dituzte jakiteko migraina-erasoen maiztasuna murrizteak prebentzio-tratamendu gisa ere funtziona dezakeen. Kontuan hartzen badugu migraina bizi-ohitura txarren ondorio izan daitekeela, prebentzio nagusia da bizimodu osasungarria izatea zentzu guztietan.
