Organo-transplanteak eta minbizia tratatzeko, ebakuntza kirurgikoetan edo traumatismoek eragindako odol-galerak arintzeko edo hainbat hemoderideribatu egiteko, era berean gaixotasun asko tratatzeko. Horiek dira odoleko osagaiak erabiltzeko jarraibide batzuk. Horregatik, funtsezkoa da herritarren dohaintza desinteresatua, solidarioa eta altruista ez izatea. Baina,Nork egin dezake? Zer neurri hartu behar dira? Bigarren mailako ondoriorik badu? Ondoren, odol-emateari buruzko hainbat zifra ematen dira, egin aurretik eta ondoren zer hartu behar den kontuan azaltzen da eta emandako odola nola erabiltzen den zehazten da.
Odola ematea
Odola ematea ekintza erraza, segurua eta altruista da, eta horrek gutxieneko molestiak dakartza eta bizitza asko salbatzea ahalbidetzen du. Dohaintzak hainbat elementutan zatikatzen dira, eta horrek hiru gaixori lagundu ahal die. 10-15 minutu irauten duen odol-emate batekin 450 ml inguru ateratzen dira (50 kg-ko pertsona batentzako erreferentzia-kopurua).
Aurrerapen teknologikoak eta zientifikoak izan arren, odolak ez du ordezko ordurik, ezta egin ere. Horregatik, oso garrantzitsua da dohaintzak ohiko eta ohiturazko ekintza bat egitea, eta larrialdi-egoeretatik edo tragediatik askatzea. Erreserbak erregulartasunez beteta badaude, beti egongo da odola.
Espainian, azken txostenean argitaratutako datuen arabera,Odol Emaileen Espainiako Federazioa(GEDSG) 2015. urtean, aurreko urtearekin alderatuta, odol-emate kopurua% 0,78 handitu zen. Guztira, 1.705.000 dohaintza baino gehiago lortu ziren, eta horrek ematen du dohaintzen indizea 1.000 biztanleko 36,64. Hala ere, gure herrialdeko behar guztiak hornitzeko, beharrezkoa izango litzateke 1.000 biztanleko eta urteko 40 odol-emate lortzea.
Dohaintza egiteko prestatzea
Emaile izateko gutxieneko baldintza batzuk baino ez daude: 18 urte baino gehiago izatea eta 50 kg baino gehiago pisatzea, osasun ona izateaz gain, baimen informatua sinatzea (legezko betekizuna). Espainian, gizonek urtean lau aldiz odola eman dezakete eta emakumeak hiru aldiz bakarrik, bi hilabeteko tartea errespetatuz beti. Alde horri buruzko azalpena hauxe da: emakumeen burdinazko gordailuak hilero-hilero gutxitzen direnez hilerokoarekin, kalkuluen arabera, urtebete igarotakoan lau aldiz ematen duen gizon batek halako lau galtzen du.
Dohaintza bat egiteko prestatu behar al da? Printzipioz, ez da aparteko neurririk hartu behar, nahiz eta aurreko gauean ongi lo egin eta baraurik ez joatea gomendatzen duen Espainiako Gurutze Gorriak; onena da gantz gutxiko janaria hartzea, eta burdina, lekaleak edo fruitu lehorrak jatea. Erauzketa baino ordubete lehenago ez erretzea ere gomendatzen dute.
Emaile izateko 18 urte baino gehiago izatea, 50 kg baino gehiago izatea eta osasun ona izatea
Odola eman ondoren, atsedenean egon behar da 10-15 minutuz. Komeni da likido ugari hartzea eta erretzea eta alkohola edatea, gutxienez bi ordu igaro arte. Kontzentrazio edo esfortzu fisiko handia eskatzen duten jarduerak ez egitea gomendatzen da (adibidez, kirolak, ibilgailuak luzaroan gidatzea, lan astunak), gutxienez hurrengo egunera arte. Odola atera den besoarekin pisurik ez hartzea ere komeni da hematoma ager ez dadin.
Ondorio larririk ez duen arren, emaile batzuek kontrako ondorioak izan ditzakete, hala nola zorabioa edo basobagala erreakzioa, mina edo hematoma agertzea nerbioaren ziztada-puntuan edo lesioan (oso gutxitan).
Odola eman ondoren, azkar berreskuratzen da odolaren zati likidoa, batez ere likidoak irensten direnean, hurrengo bi orduetan. Zati zelularra (hematiak, plaketak…) pixkanaka berreskuratzen da aste batzuetan. Hala ere, odola emateak ez du pertsonen osasuna kaltetzen eta ahultzen.
Odola: nola erabiltzen den
Odola ateratzen amaitutakoan, hurrengo 24 orduetan zatikatzen da, eta hiru elementu nagusietan banatzen da:
- Hematien kontzentratuak. Zelula horiek oxigenoa garraiatzeaz arduratzen dira, eta anemia akutua tratatzeko erabiltzen dira, prozesu kirurgiko eta traumatismoetarako bigarren mailako odolaren galeragatik, eta anemia kronikoa. 42 egunez gorde daitezke (4 ºc-an).
- Plaketa-kontzentratua. Koagulazio-prozesuan parte hartzen duten zelula-zati txikiak dira. Leuzemia tratatzeko eta organoen transplanteak egiteko erabiltzen dira, besteak beste. Zazpi egunez gorde daitezke (22 ºc-tan).
- Odol-plasma. Odolaren zati likidoa da, eta koagulazio-faktoreak ditu. Koagulazio-akatsek eragindako odoljario-arazoak tratatzeko erabiltzen da. Era berean, hemoderibatuak egiteko erabiltzen dira, aplikazio terapeutiko handiko medikamentuak, besteak beste, albumina, immunoglobulinak, VIII. faktorea edo antitronbina III. Besteak beste, koagulazio-gaixotasunen, infekzio-gaixotasunen edo erredura handien tratamenduan erabiltzen dira. Bi urte arte gorde daiteke (40ºc-tan izoztuta).
Baina, nola banatzen da odol guztia? Izan ere, FEDSANen arabera, honela banatzen da hainbat eremutan: laurdena inguru onkologiara bideratzen da, %23 ebakuntza kirurgikoetara, %16 kontsumo kronikoak, %15 odol gaixotasunak, %12 organoen transplanteak eta %10 obstetrizia arloak.
