Urteen joanarekin zerikusia duen hezurren eta artikulazioen higadurak, adibidez, osteoartritisa eragiten du, eta artikulazioetako mugimenduak handitu eta murrizten ditu. Adina, ordea, ez da faktore giltzarri nagusia, eta obesitatea eta artikulazioetako lesioak gero eta maizago agertzen dira. Adituek diotenez, hori horrela da kirol-jarduera artikulazioen babes egokirik gabe handitzearen eta obesitatearen arazo gero eta handiagoaren ondorioz.
Imagen: Jonas Forth Osteoartritisa da artrosi-formarik ohikoena, orain arte adineko pertsonei lotuta egon dena. Hezurren arteko kartilagoa deskonposatu eta desgaitzen denean agertzen den artikulazio eritasuna da, halako moldez non hezurrak elkarren artean marruskatzen baitira eta mina, hantura eta mugimendu galera eragiten baitituzte. Arrisku-faktore nagusiak hauek dira: adin handia, obesitatea eta artikulazioetako lesioak adin guztietako pertsonengan. Arrazoi horietako batengatik garatzen bada, artrosia sekundarioa dela jotzen da. Arrazoiak ezagutzen ez direnean -arrazoi idiopatikoengatik -, lehen hezkuntza esaten zaio.
Belauneko lesioak
Gazteengan duen eragina gero eta nabariagoa da, Pittsburgheko Unibertsitateko (AEB) ikertzaileek egindako lan berri baten arabera. ), “American Journal of Sports Medicine” aldizkarian argitaratua. Ikerketaren arabera, osteoartritisaren garapen goiztiarra lotuta dago kirolarekin zerikusia duten belauneko lesio larriekin, hala nola aurreko lokailu gurutzatuaren urradurarekin (LCA). Urradura horrek ondoko kartilagoko zelulak suntsi ditzake, hezurra edo kartilagoa hausteko adina, eta, ondorioz, talka-eremutik urrun dauden zelula kartilaginosoak turrustan hiltzeko adina.
LCAren haustura izan duten pertsonen %50ek artrosia garatuko dute bost urtetik hamar urtera bitarteko epean, ikertzaileen arabera. Pere Benito Itsas Ospitaleko (Bartzelona) Erreumatologia Zerbitzuko buruak berretsi duenez, “artikulazioa gehiegizko indarraren mende jartzen duen pertsona gazte batek, edo egitura-lesioaren aurrean, hala nola lotailu gurutzatuen kasuan, artikulazioa gainkargatu eta artrosia garatu dezakeen pertsona batek”.
Aurreko lotailu gurutzatua hautsi duten pertsonen %50ek artrosia garatuko dute bost urtetik hamar urtera bitarteko epean.
Radiological Society of North America elkartearen 2009ko urteko bileran aurkeztutako beste lan batzuek ere antzeko ondorioak izan zituzten. Jarduera fisiko handia zuten pertsonek belauneko lesio larrienak zituzten: hezur-muinean likidoa pilatzea eta kartilagoetan eta lotailuetan lesioak. Lesio horiek osteoartritisa garatzeko aukerak areagotzen dituzte, ikertzaileen arabera.
Lanaren egileek uste dute lotura dagoela osteoartritisaren garapen goiztiarraren eta obesitate-epidemia gero eta handiagoaren artean. “Obesitatea da artrosiaren garapenaren eta garapenaren eragile nagusia gure gizartean”, dio Benitok. Gehiegizko pisuak eta obesitateak presio handiagoa eragiten diote kartilagoari, kirol-lesioek ahuldu egiten baitute. Bi faktoreen baturak gainkarga kroniko bat dakar, gaixotasunaren garapena bizkortzen duena.
Sintomak eta tratamendua
Artrosiaren lehen agerpena mina da; oro har, funtzioarekin sentitzen da, eta atsedenean uzten du. “Min mekanikoa deitzen zaio, eta baliteke lehenengo faseetan erradiografia batean seinalerik ez ematea”, azaldu du Benitok. Ondorengo beste sintoma batzuk hauek dira: artikulazio baten zurruntasuna, denbora luzez atsedenean egon ondoren; artikulazio batean edo gehiagotan, hantura edo ukimenarekiko sentikortasuna; eta haustura-sentsazioa, edo hezur karraskatua, bata bestearen kontra marruskatzean.
Tratamendurako, espezialistek, oro har, pazientearen beharretara, bizimoduara eta osasunera egokitutako beste batzuk konbinatzen dituzte. Ariketa, pisuaren kontrola, artikulazioen atsedena, sendagairik gabeko teknikak, botikak eta terapia osagarriak dira ardatz. “Zainketak eskatzen du pazienteak ardura hartzea tratamendu ez-farmakologikoan, zainketa medikoez gain”, dio Benitok.
Kirurgia ere alternatiba bat da azken estadioen eta estadio larrien aurrean. Artroplastia (belauneko protesiak) da gaur egun gehien erabiltzen den teknika, nahiz eta eremu horretako aurrerapenak igeri-bide bilakatzen diren. Alemanian berriki egindako azterlan batek, “Arthritis & Rheumatism” aldizkarian argitaratu denak, mina arintzeko hormonak ordezteko teknika bat erakusten zuen. Ikerketaren arabera, terapia hori artikulazioetako fluidoari zuzenean aplikatuta, osteoartritis aurreratua duten pertsonengan kartilagoen ehun kaltetua birsortzen lagundu dezake.
Itzulezina
“Zoritxarrez, prozesua hasi denean, geldiarazi besterik ezin dugu egin, ez berreskuratu”, dio Benitok osteoartritisaren itzulgarritasunaz. Armarik onena lesioei aurrea hartzea da, eta, sufrituz gero, indarberritze ona, kontu handiz hartu beharrekoa. “Belauneko lesioak askotarikoak dira, eta bakoitzaren araberakoa izango da indarberritzea”, zehaztu du erreumatologoak. Erreumatologoaren arabera, “artikulazioen egonkortasuna, eskakizun fisikoak murriztea eta koadrizeps-muskuluaren indar ona mantentzea” bermatu behar dira guztietan.
Pittsburgheko Unibertsitatean egindako azterlanaren ikertzaileek “artikulazioari denbora eman” beharra aldarrikatzen dute, errekuperatzeko. Denbora hori, lesio bakoitzaren larritasunaren araberakoa, batez ere oinazea eta hantura baretzean mugatzen da. Lehen indarberritze horren ondoren, jarduerara pixkanaka itzuli behar da. Ariketa arina, berez, metodo egokia izan daiteke belaunak lesioetatik babesteko, horrela, izterreko eta zangoetako muskuluak sendotzen baitira, giltzaduraren funtsezko euskarri baitira. Hala ere, kontuz ibili behar da egiten den inpaktu handiko ariketa-kopuruarekin.
Pere Benitoren arabera, behaketa-ikerketen arabera, esku edo belaunei eragiten dieten zenbait artrositan, besteak beste, familia-faktoreak paper nabarmena du, “eta horrek ez du esan nahi herentziazkoak direnik, ezagutzen dugun bezala”. “Familia batzuetan haiek jasateko arrisku handiagoa egon daitekeela besterik ez du esan nahi”. Hala ere, artrosia gaixotasun konplexuak dira, eta oraindik ezagutzen ez ditugun gene askoren mende daude. Gaixotasun horien tratamenduan eta prebentzioan benetako aplikagarritasuna ekarriko duten azterketa genetiko berriak falta dira.
Gehiago jakin arte, ikertzaileek bizimoduari eragiten dioten faktoreak kontrolatzea gomendatzen dute, belauneko lesio batek osteoartritisa eragingo ote duen zehaztu baitezakete. Elikadura ona, pisuaren kontrol ona eta neurrizko ariketa egitea funtsezkoak dira prebentzioan. “Gainera, pisua galtzea, kartilagoa birsortzeko faktore bat izan ez arren, oso garrantzitsua da sintoma mingarriak hobetzeko”, dio Benitok. Edozein gaixotasunetarako gomendioak.
