Sortzetiko haurren gorreriak 1.000 haurretik 3ri eragiten die. Hala ere, ondorio sozial eta emozionalak oso garrantzitsuak dira, eboluzio kognitiboaren atzerapenetik hasi eta hizkuntzaren garapeneko zailtasunetaraino, eta haur horiek jasaten duten isolamendu-sentsazioa. Garaiz antzematea funtsezkoa da tratamendua eta errehabilitazioa lehenbailehen hasteko. Espainiak zazpi urte daramatza ahalegin horretan, eta orain hasten dira emaitzak erakusten.
Gaztela-Mantxako ospitale publikoen sarean azken sei urteetan jaiotako 100.000 haur baino gehiagok Jaioberrien Hipoakusiaren Detekzio Goiztiarraren onura jaso dute. Programa hori Espainiako ospitale gehienetan egiten da. Entzumen-screening-programa horiek jaioberri guztietan egiten dira, 2003an orduko Osasun eta Kontsumo Ministerioak, autonomia-erkidegoekin batera, gorreria goiz detektatzeko programa onartu zuenetik.
Ekimen honen helburua da jaioberriek izan ditzaketen entzumen-gabeziak atzematea eta tratamendua eta errehabilitazioa ahalik eta azkarren hastea, horrela, jaiotzetiko gorreriaren ondorio sozial eta emozionalak minimizatzeko: hizkuntza eskuratzeko zailtasunak, ikaskuntzan atzerapena, komunikazioa eta gizarte-harremana. Gainera, garrantzitsua da garunaren plastikotasuna aprobetxatzea adin-tarte horretan, bizi-une bat pasatzen ez uzteko, lehen ikasketak sustatzeko.
Gaztelako ospitaleetan 48 ordutik aurrera egiten diren azterketetatik ateratako emaitzek erakusten dute gorreria larria edo sakona 1.000 jaioberritik hiruri eragiten diela. Miaketak, emaitzak aldatuta eta sei hilabeteraino errepikatu ondoren, hipoakusia dagoela baieztatzen duenean, entzumen-urritasuna arintzeko jarraibideak berehala aplikatzen dira: tratamendu audioprotesikoa eta esku-hartze logopedikoa.
Jatorri eta gradu desberdinak
Galera arinek ez dute hizkuntzaren alterazio garrantzitsurik eragiten, baina dislaliak eta ikasteko zailtasunak eragin ditzakete.
Pertsona Gorren Familien Espainiako Konfederazioaren (FIAPAS) datuen arabera, haurren gorren %60 jatorri genetikokoak dira. Bizitza osoan (berantiarrak) edo jaiotzean (sortzetikoak) garatu daitezke. Jaiotzagatiko gorreria jaiotzean pisu txikia izatearekin edo infekzio perinatalekin ere lotzen da, baita zenbait anomaliarekin ere, hala nola Waardenburg-en sindromearekin (pigmentazioaren nahastea), Usherren sindromearekin (entzumen-galera eta Erretinitis Pigmentarioak eragindako ikusmen-alterazioak), Pendrealen sindromearekin (tiroideen patologia) edo tumore neuronalekin.
Bizitzako lehen hilabeteetan antzematen den gorreriari prelokutiboa esaten zaio, hizkuntza ikasi aurretik gertatzen baita. Galeraren mailak erabakiko du arina, ertaina, larria edo sakona den, 90 dezibeliotik gorakoa denean (dB), Audiofonologiako Nazioarteko Bureauren Sailkapenaren arabera. Gorren jatorrian ere aldaketak izaten dira, barne-belarrian, kanpo-belarrian edo erdiko belarrian eragiten badu.
Faktore horiek guztiek ondorio desberdinak eragiten dituzte pertsonaren garapenean, eta, beraz, banakako tratamenduak egitera behartzen dute, ahalik eta garapen kognitibo, komunikatibo eta linguistiko handiena bermatzeko. Entzumen-galera arinek ez dute aldaketa handirik eragiten hizkuntzaren eskuratzean eta garapenean, baina dislaliak (hots guztiak zuzen ahoskatzeko gai ez dena) eta ikasteko zailtasunen bat eragin ditzakete. Galera arinek protesiak behar dituzte, atzerapen ebolutiboa eta ulertzeko zailtasunak gutxitzeko. Batzuetan, gorreria-mota hori detektatzea zaila izaten da, eta pazienteak “desobediente” edo “errebelde” gisa hartzen dira.
Galera larriek sostengu logopedikoa izan behar dute, eta sakonek aldaketa garrantzitsuak eragiten dituzte haurraren garapen globalean, non aldatu egiten baitira alerta- eta orientazio-funtzioak, espazioaren eta denboraren egitura eta garapen soziala.
Seinaleak
Askotan, gurasoak izaten dira haurra hazi ahala estimulu normalei erantzuten ez diela konturatzen lehenak. Hipoakusiaren Detekzio Goiztiarrerako Batzordearen arabera (CODEPEH), badira zenbait alerta-seinale, pediatrei eta gurasoei entzumena galdu dela susmatzen laguntzen dietenak. Lehenengo zantzuen artean -haurrak urtebete egin arte-, erreakziorik eza edo soinu bortitzen aurrean ez hunkitzea nabarmentzen da, hala nola objektu astun bat lurrera erortzea edo bat-batean ixten den ate baten soinua.
Gerta daiteke, halaber, haurrak soinurik ez egitea edo familiakoek hitz egiten diotenean burua ez biratzea, edo urpean igeri egiteari uztea edo 6 edo 8 hilabeteren buruan maiztasun handiko oihuak egitea. FIAPAS enpresak beste zantzu batzuk ere baditu, hala nola ez erakustea lasaitasun-seinalerik amaren ahotsaren aurrean, edo ez egitea txintxirrina, eskura uzten bazaio. 6 hilabetetik 9 hilabetera, kezkatu egin behar da, ez badiote bere izenari erantzuten, ez badute arreta erakartzeko bokalizatzen, ez badute jolasten haurren abestiekin batera doazen keinuak imitatuz, edo ez badira saiatzen helduen bokalizazioak imitatzen.
Badira beste seinale batzuk ere, hala nola belarrietan ikusten diren irregulartasunak, belarrirako kaltegarriak diren botikak hartu izana, konplikazioren batengatik ospitaleratu izana, hala nola meningitisagatik, erditzean oxigenorik ez izatea, jaiotzean pisu gutxi izatea edo sortzetiko infekzioren bat, hala nola toxoplasma, errubeola, zitomegalobirusa, herpeak edo sifilia.
Hipoakusia Goiz Detektatzeko Batzordearen datuen arabera, haur gorren %95 baino gehiago gurasoak entzuleak dituzten familietan jaiotzen dira. Beraz, aita-heziketa funtsezkoa da gorreria duen haur baten garapen egokirako, izan dezaketen tratamendu medikotik haratago. 2007an, Pertsona Gorren Familien Espainiako Konfederazioak (FIAPAS) “Entzumen-ezgaitasuna duten seme-alabak dituzten familientzako dibulgazio-txostena” argitaratu zuen. Oinarrizko informazioa”, gorreria-mailaren bat duten haurrekiko harremana errazteko estrategia errazak.
Horien artean, nabarmentzekoak dira arreta ukimenarekin eta ikusizko kontaktuarekin deitzea, baita hitz egiteko txandak errespetatzeko beharra ere; aurrez aurre, parean eta hizketan ari denaren ahoa ondo ikusteko moduan kokatzea; naturaltasunez, lasai, garrasi egin gabe eta gehiegi hitz egin gabe komunikatzea; mezua behar adina aldiz errepikatzea eta hitzak sinplifikatzea, eta, komeni bada, idatzitako hitzak edo marrazkiak erabiltzea.
Federazioak, halaber, une guztiak komunikaziorako aprobetxatzea gomendatzen du, janarietatik hasi eta janztera arte; era multisensorialean estimulatzea, besarkadekin eta jostailuekin, hitzak eta harridurak ikas ditzaten, beren komunikazio-asmoekiko interesa erakuts dezaten; beren komunikazio-zailtasunen aurrean zurrunak ez izatea; inguruan gertatzen dena azaltzea, eta beren portaeraren ondorioak erakustea jolasen edo panpinen bidez.
