Ez erre. Hori da urtarrilaren 2tik aurrera aisialdiko lokal itxi guztietan eta ospitaleetako, ikastetxeetako eta haur-parkeetako ateetan ezartzen den kontsigna. Tabakoaren Aurkako Lege berria gaurtik aurrera aplikatzen hasiko da ostalarien eta erretzaile-talde batzuen errezeloaren aurrean eta osasuneko profesionalen oniritziaren aurrean. Profesional horietako batzuk nabarmen inplikatu dira gai honi buruzko Espainiako aurreko araua aldatu eta gogortzeko.
Gaur, 2011ko urtarrilaren 2an, Tabakoaren aurkako Lege berria jarriko da indarrean. Lege horrek debekatzen du lokal itxi guztietan erretzea, hala nola, taberna, jatetxe, diskoteka, bingo, kasino eta joko-aretoetan, ospitaleetan eta aire zabalean, parkeetako eta ikastetxeetako haurrentzako eremuetan. Aire zabaleko espazioetan hala nola terrazetan eta unibertsitate-campusetan, eta, oro har, aurreko araua, 28/2005 Legea, asko murrizten eta gogortzen du. Gainera, ez-betetzeagatiko zehapenak aurreikusten ditu, 30 eurotik 600.000 eurora bitartekoak. Abian jartzeak ostalaritzaren eta erretzaileen sektoreko kexak eta errezeloak piztu ditu, baina, osasun publikoaren ikuspegitik, zalantzarik gabe, hobekuntza nabarmena ekarriko du.
Pneumologia eta Kirurgia Torazikoko Espainiako Elkarteak (SEPAR) arnasketa-osasuna zaintzen du, eta tabakoak eragiten dituen kalteak zuzenago aztertzen ditu. Oso zeregin aktiboa izan du aurreko legearen aldaketaren alde, eta oso gustura agertu da harekin, aurreikusitako epean indarrean sartzearekin bezala. Juan Ruiz Manzano SEPAReko lehendakariak oso positibotzat jo du “kerik gabeko espazio publikoak begiestea eta keak ospitaleen eta parke publikoen inguruan errespetatzea lortu izana”.
Mundu osoan 1.200 milioi pertsona inguru erretzen dute. Espainian, biztanleen %30 erretzailea da; Brasilen eta Argentinan, berriz, %20 eta %15 gutxiago, hurrenez hurren. Horren ondorioz, urtean 53.000 pertsona hiltzen dira Espainian (145 egunean) tabakoaren kontsumoarekin zuzenean lotuta, eta 3.200 erretzaile pasiboen artean. Beraz, tabakoaren aurkako lege are murriztaileagoa egitea eta onartzea, testuinguru horretan, osasun publikoko premia eta arazo bat zen, eta “ezin zaio utzi aurre egiteari”, Ruiz-en arabera.
Espero den eragina
Zer eragin espero du lege berriak? Aurrekoaren arabera (2005), espainiarren %8k utzi zuten ohitura, SEPARek egindako azterlan baten arabera. Azterlan horrek biztanleen egoera ebaluatu zuen, onartu eta sei hilabetera, eta orain antzeko azterketa egitea aurreikusten du, arau berriaren eragina ebaluatzeko. “Arnas osasunaren ikuspegitik, inpaktua are handiagoa izatea espero dugu”, dio Ruizek.
Bihotzeko gaixotasunari dagokionez, ospitaleetako diru-sarrerak %10 eta %11 bitartean jaitsi dira, Madrilgo Erkidegoko Tabakismoaren Prebentziorako Batzorde Nazionaleko (CNPT) lehendakari María Ángeles Planchueloren kalkuluen arabera. Aurreko legearekin eta Europako beste lege murriztaileago batzuekin lortutako osasun-eragina kontuan hartuz gero, tabakoaren aurkako Espainiako lege berriak erretzaileen kopurua milioi bat gutxitzea ekar lezake.
Lege berriak kexa asko eragin ditu, eta herritarren osasuna nabarmen hobetuko du.
Gainera, erretzaile pasiboen osasuna nabarmen babesten lagunduko du, eremu publiko itxietan debekatzen baitu, eta tabakismoa hasteko adina atzeratzen, egun oso goiztiarra baita (13 urte). Azken kasu horretan, arau berriak, helburu pedagogikoarekin, barne hartzen dituen neurriei esker izango da, hala nola, osasun-zentroetan, eskoletan eta parkeetako haur-eremuetan aire zabalean erretzea debekatzea, baina ez beste irakaskuntza-ingurune batzuetan, hala nola unibertsitate-campusetan.
Horri dagokionez, Ruizek uste du “komunen eragin eredugarria behar zela, tradizio txar batengatik erizaintzako eta medikuntzako kolektiboek eta irakasleek asko erre baitute”, nahiz eta unibertsitateetan eta inguruetan adineko pertsonak ibiltzen diren.
Termino ekonomikoetan
Tabakismoa da Espainian saihestu daitekeen lehenengo heriotza-arrazoia, eta haren forma pasiboa hirugarren heriotza-kausatzat hartzen da. Hiru gaixotasun-mota eragiten ditu: kardiobaskularrak (kardiopatia iskemikoa, miokardioko infartua, aortako aneurisma eta patologia baskular periferikoa, besteak beste), arnas gaixotasunak (BGBK da adierazle nagusia) eta minbizia (laringea, aho-barrunbea, hestegorria, urdaila edo maskuria). Gainera, tabako-kearen eraginpean dauden haurrekin egindako azterketek frogatzen dute haurrek arnasketa-gaixotasunak gehiago eta errazago harrapatzen dituztela.
Hilkortasun- eta morbilitate-indize horiek direla eta, SEPARek adierazi du horrelako lege bat beharrezkoa zela espainiar guztien osasuna babesteko. Ekonomiari dagokionez, sozietate horren beraren arabera, tabakoaren aurkako legea Espainian zabaltzeak ikaragarrizko aurrezpena ekarriko dio Gobernuari, gaur egun Osasun Sistema Nazionalarentzat bere kontsumoarekin lotura handiena duten bost gaixotasunek dakartzaten zuzeneko kostuen ondorioz: BGBK, asma, biriketako minbizia, gaixotasun zerebrobaskularra eta gaixotasun koronarioa. Datu hori Zerga Administrazioko Estatu Agentzia. Horren arabera, 2008. urtean, Espainiako tabakismoari egotz dakizkiokeen gastuen zenbateko osoa 14.710 milioi eurokoa izan zen, eta zergengatiko sarrerak 9.266 milioi eurokoa. Hau da, lege berriaren aurkari askok diotenaren aurka, Estatuak 5.444 milioi euro galdu zituen tabakoaren erruz.
Era berean, urteko kostua askoz handiagoa da. Espainiako enpresek 7.840 milioi euroko galerak dituzte: %76, produktibitatea galtzeagatik; %20, instalazioak garbitzeko eta kontserbatzeko kostu gehigarriengatik; eta gainerako %4a, kontsumoarekin zerikusia duten gaixotasunengatik lanera ez agertzeagatik.
Ostalaritzan duen eragina
Ostalaritzarako eragin ekonomikoa, lege hau onartzearen aurka gehien agertu den sektorea, ez litzateke hainbeste nabarmendu behar. Mundu osoan egindako 45 ikerketa zientifikok egiaztatu dutenez, tabernen kontsumoa murrizteak ez du eragin diru-sarreretan beherakadarik, eta, erregistratu bada, gero berreskuratu egin da. “Beldur logikoa dago ostalarien artean, egungo krisi-egoeragatik, baina ez dute pentsatu erretzaile ez diren bezeroak irabaz ditzaketenik”, adierazi du Ruizek.
Askotan, ahazten da lokaletako kea disuasio-faktorea dela erretzen ez duen jendearentzat, ez dela haietara sartzen eta, beraz, bezero galduak eratzen dituela. “Okerrenean, Espainian, populazioaren %70ek ez du erretzen”, azaldu du Ruizek.
Haren iritziz, arau berriak aurrerapauso nabarmenak ekarriko ditu Espainiaren “egoera txarrari” dagokionez. “Aurreko legearekin hainbeste permisibitate eta zirrikitu zeuden, hura alde batera uzteko aukerak hain handiak ziren, ezen Europan egin behar ez zenaren erreferentzia gisa hartu baitzen”, gehitu du. Lege berria Europako eskakizunen eta Irlandako eta Italiako legeen mailan dago.
Arau berria herritarren osasun publikoaren eta partikularraren ikuspegitik aurrerapauso eztabaidaezina den arren, SEPARek oraindik ere uste du hobetu daitekeela eta zenbait alderdi zalantzan jarri direla. Gizarte honen aldarrikapen nagusien artean, erretzaileentzako tratamenduen finantziazioa dago, izan ere, “ez da kontuan hartzen tabakismoa mendekotasun-gaixotasuna dela, ez ohitura edo ohitura txarra, eta pazienteei asko kostatzen zaiela uztea”, azaldu du Juan Ruiz Manzano SEPAReko lehendakariak.
Tratamendua merkeenetako bat litzateke, kostu/eraginkortasun aldetik, Gizarte Segurantzak finantzatu lezakeena, beste prebentzio-tratamendu batzuen parekoa, hala nola kolesterolarentzat edo arteria-tentsioarentzat eskuragarri daudenen parekoa. Hori da gizarte honek aldarrikatzen duen errebindikazioa, tabakismoaren arazoari aurre egiteko funtsezko protagonismoa har dezan, baina modu mailakatuan planteatuko dute, krisi globalaren ondorioz.
Planteamendu horren arabera, agintari publikoei eskatuko zaie, lehenik eta behin, arnas aparatuko gaixotasunak eta gaixotasun kardiobaskularrak dituzten gaixoentzako tratamenduak finantza ditzatela, besteak beste, erretzeak okerrera egiten dienei. Geroago, herritar guztientzat finantzatzea proposatuko da.
Pneumologoen beste errebindikazio bat da tabakoa saltzeko guneak ahalik eta gehien mugatzea, tabakoa tabernetan edo makina saltzaileetan eros ez dadin, estankoetan eros dadin, osasunerako kaltegarria baita. Hirugarren erreklamazio handia izango litzateke salmenta bidez bildutako zergen zati bat tabakismoaren aurkako tratamenduak finantzatzeko erabiltzea.
Arnas osasuneko profesionalen laugarren eskaria tabakoaren prezioa igotzea litzateke. “Saltokien mugak eta leku batzuetan erretzeko debekuak azkar murrizten dute tabakoaren kontsumoa”, adierazi du aditu horrek. Era berean, tabakoaren prezioak igotzeak erretzaileen portzentajea gehiago mugatuko lukeela uste da, “egoera horretan daudenen kopurua %8 eta %10 artean murrizten baita”.
