EBko agintarien ustez, 90eko hamarkadako elikagai-krisiek agerian utzi zuten giza kontsumorako ez ziren animalia-azpiproduktuek zenbait gaixotasun kutsakor zabaltzeko duten garrantzia. Horren ondorioz, osasun-arau oso zorrotzak onartu ziren, eta, horien bidez, ezin ziren azpiproduktu horiek elikadura-katean sartu, ez eta animalia-espezieen arteko kanibalismoa debekatu ere (espezie bereko gorputzetatik eratorritako proteinak dituen espezie baten elikadura).
Onartutako araudi zorrotzaren helburua osasun- eta segurtasun-maila handia bermatzea zen. Hala ere, araua hain zorrotza izan zen neurri iragankorrak ezarri zirela zenbait azpiprodukturi dagokienez pixkanaka betetzeko, nahiz eta batzuetan ezin izan diren bete. Kasu horietan, estatu kideek berek eskatu dute neurri iragankorrak luzatzeko, merkataritzari inolako eragozpenik ez sortzeko.
Batzordeak aztertu behar izan duen azken gaia simaurrari buruzkoa izan da. Simaurraren tratamendu termikoko prozesu alternatiboak egokitzeko eta asmatzeko hartutako neurri iragankorrak, 2004ko abenduaren 31n amaitzen zirenak, ez dira nahikoak izan. Oraingoz, neurriak beste urtebetez luzatu behar izan dira, eta Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzaren (EFSA) irizpenaren zain geratu dira.
Arau zorrotzak eta planteamendu integrala
2002an, Europako Parlamentuak eta Kontseiluak Erregelamendu bat onartu zuten, zuzenean EB osoan aplikatzekoa, giza kontsumorako ez diren animalien eta haien deribatuen azpiproduktu guztiak bildu, garraiatu, biltegiratu, prozesatu eta ezabatzeko edo erabilera baimenduak egiteko osasun-arauak ezartzen zituena. Araudiak berak honela definitzen ditu animalia-azpiproduktuak: giza kontsumorako ez diren animalien gorputz osoak (edo zatiak) edo animalia-jatorriko produktuak, obuluak, enbrioiak eta esperma barne. Horien urteko bolumena EBn, urte horretako datuen arabera, hamar milioi tona haragi baino gehiago zen.
Araudiaren helburua da animalien azpiproduktuak modu seguruan ezabatzea, nekazaritzako elikagaien industriaren edo abeltzaintzaren bideragarritasuna arriskuan jarri gabe.
Gaia hain da garrantzitsua, eta hainbat eremuri eragiten die, hala nola elikagaien segurtasunari, animalien osasunari eta ingurumenari, eta horrek estatu kide guztietako agintari nazionalen planteamendu integrala eskatzen du. Espainian, eta Europar Batasuneko legeria indarrean jartzearen babesean, giza kontsumorako ez diren animalia-jatorriko azpiproduktuen Batzorde Nazionala eratu zen. Batzorde horren zeregina Animalia Jatorriko Azpiproduktuen Plan Nazional Integrala diseinatzea da, gai horretan eskumenak dituzten administrazio guztien jarduketak bilduko dituena, bai Estatuko Administrazio Orokorrarenak, bai autonomia-erkidegoenak eta toki-erakundeenak.
Kontua ez da gutxiagorako, gure industrietan eta gure baserrietan urtero ekoizten den produktu-mota horren bolumen handia dela eta. Orain, ahalik eta modurik seguruenean ezabatu behar dira, eta, aldi berean, ezabatze horren kostuek ez dute arriskuan jartzen nekazaritzako elikagaien industriaren edo abeltzaintzaren bideragarritasuna.
Zalantzarik gabe, Europar Batasuneko Erregelamenduak planteamendu berri bat ekarri du, batez ere, abeltegietan, haragi-industrietan, bai hiltegietan, bai zatiketa-aretoetan, bai arrantza-industrietan, bai animalia-jatorriko produktuen handizkako eta txikizkako salmenta-establezimenduetan sortzen diren produktu-mota horiek ezabatzeko. Bereziki, legeria horrek oso zorrotz ezartzen eta mugatzen ditu azpiproduktu horiek izan ditzaketen erabilerak eta eman behar zaien tratamendua, pertsonen edo animalien osasunerako edo ingurumenerako arriskutsua izan daitekeen ezabatze desegokia inoiz gerta ez dadin.
Lege-esparrura teknikoki egokitzea
Europar Batasuneko Araudiak planteatzen duen egoera berriak azpiegitura-egokitzapen eta -aldaketa handiak eskatu dizkio Espainiako elikagai-industriari, bereziki, txerri, hegazti eta untxien sektoreei. Izan ere, haien kezka elikagaien segurtasunarekin gero eta lotura handiagoa zuten arazoetatik zetorren, hala nola animalien osasunetik eta ingurumenetik.Kaltetutako sektoreetako erakunde adierazgarrienek Administrazioaren erantzuna eskatu izan dute, hildako animalien gorpuak ustiategietan kendu, garraiatu eta solairu espezializatu bihurtzeko kostuak ahalik eta txikienak izan daitezen, eta, gainera, ahal den neurrian, abereen osasunerako arriskuak saihesteko.
Hala, 2004ko irailean, Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioak, Ingurumen Ministerioak eta Hezkuntza eta Zientzia Ministerioak lankidetza-hitzarmen bat sinatu zuten, hiru sailek ustiategietan bertan animalien gorpuak suntsitzeko teknikak ebaluatzeko lankidetza-oinarriak ezartzen dituena, teknika horien bideragarritasuna aztertzeko, osasunaren, ingurumenaren eta teknologiaren ikuspegitik. Hitzarmen hori, errausketaren alternatiba berriak bilatzeari buruzkoa, zerri-ekoizleen elkarte nagusiek (ANPROGAPOR), oilasko-, arrautza- (ASEPRHU) eta untxi-ekoizleen elkarte nagusiek (CONACUN) ere sinatu dute, eta hildako animaliak hilobiratzeari buruzko erkidegoko legeriak debekatutako abeltzainek adierazitako kezkei erantzuten die.
Debeku orokor hori alde batera utzita, eta Europar Batasuneko legeria berriak, salbuespen gisa, instalazio espezializatu bihurtzearen ordezko beste suntsitze-metodo batzuk onartzea ahalbidetzen duela kontuan hartuta, zenbait enpresa ari dira garatzen zenbait proiektu tekniko, batzuetan zenbait erakunde eta elkarte profesionalek eskatuta, eta, horren ondorioz, azpiproduktu horiek kentzen ari dira. Orain, hilotzak suntsitzeko teknikarik interesgarrienak aukeratu behar dira sektorearentzat, eta, gainera, Europar Batasuneko erakundeei metodo berriak onartzeko proposamenak egin behar zaizkie, datu zientifiko egokiak aurkeztu ondoren.
Europako Erkidegoko arauak hiru kategoriatan sailkatzen ditu animalia-azpiproduktuak, giza osasunerako nahiz animalien osasunerako arrisku potentzialaren arabera. Kasu batzuetan, operadore ekonomikoek bota egin behar dituzte; beste batzuetan, aldez aurretik aldatuz gero, berrerabili egin daitezke, araudiak berak zehazten duen helburua kontuan hartuta. Animalien azpiproduktuak honela sailkatzen dira:
1. kategoriako materiala
- Entzefalopatia espongiforme kutsakor baten eraginpean egon daitezkeen animalia susmagarrien gorputzeko atal guztiak, larruak barne; animalia sakrifikatuak, EET bat, lagun egiteko animaliak, zoologikoa eta zirkoa, esperimentaziorako erabilitako animaliak eta gaixotasun kutsakorrak dituzten animalia basatiak desagerrarazteko neurriak aplikatuta.
- Arriskuko material zehaztua, agente infekziosoak garraia ditzaketen ehunak baitira.
- Debekatutako substantziak eman zaizkien animalien produktuak edo ingurumeneko kutsatzaileen hondakinak dituztenak.
- 1. kategoriako transformazio plantetako hondakin urak araztean bildutako animalia jatorriko material guztia, bai eta arriskuko materiala erretiratzen den beste lokal batzuetakoa ere.
- Nazioartean jarduten duten garraiobideetako sukaldeko hondakinak.
- 1. kategoriako materialak 2. edo 3. kategorietako edo bietako materialekin nahastea.
1. kategoriako materiala bitarteko instalazio baimenduetan baizik ez da manipulatuko eta biltegiratuko. Material hau bildu, garraiatu eta atzerapenik gabe identifikatzea:
- Baimendutako erraustegi batean zuzenean hondakin gisa erraustua.
- Baimendutako instalazio bihurtuta, metodo berezi bat aplikatuz. Kasu horretan, ondoriozko materiala markatu eta hondakin gisa ezabatuko da errausketa edo baterako errausketa bidez.
- Metodo zehatz baten bidez baimendutako transformazio-instalazio bihurtuta, salbu eta materiala EET batek kutsatutako animaliengandik (edo kutsatuta egotearen susmagarrietatik) badator. Kasu horretan, ondoriozko materiala hondakin gisa markatu eta kenduko da, baimendutako zabortegi batean ehortziz.
- Hondakindegi batean ehortziz ezabatua, sukaldeko hondakinak badira.
2. kategoriako materiala
- Simaurra eta digestio aparatuaren edukia.
- 1. kategoriakoak ez diren hiltegietako hondakin urak araztean bildutako animalia jatorriko material guztiak.
- Albaitaritzako botiken hondakinak eta kutsagarriak dituzten animalia-jatorriko produktuak, Europar Batasuneko legeriak baimendutako maila gainditzen dutenak.
- 1. kategoriako materialaz bestelako animalia-jatorriko produktuak, hirugarren herrialdeetatik inportatu direnak eta Erkidegoko albaitaritza-baldintzak betetzen ez dituztenak.
- 1. kategorian sartzen ez diren animaliak, giza kontsumorako hil ez direnak.
- 2. kategoriako materialaren eta 3. kategoriako materialaren arteko nahasteak.
2. kategoriako materialak, simaurra izan ezik, bitarteko instalazio baimenduetan eta kategoria horretako instalazioetan baino ez dira manipulatuko eta biltegiratuko. Material hau bildu, garraiatu eta berehala identifikatzea:
- Zuzenean hondakin gisa ezabatuko da, baimendutako erraustegi batean erraustuz.
- Eraldaketa instalazio baimendu bihurtuko da, metodo zehatz bat aplikatuz, eta azkenean hondakin gisa ezabatuko da.
- Arrainetik eratorritako materiala bada, siloratu edo konpostatu egingo da.
- Simaurraren kasuan, digestio-hodiaren, esnearen eta orostroaren edukia, gaixotasun kutsakorrak hedatzeko arriskurik ez badago, biogas-instalazio edo konpostaje-instalazio bihurtu gabe erabili ahal izango da, edo instalazio tekniko batean tratatu; edo lurrari aplikatuko zaio.
- Instalazio tekniko batean ehiza-trofeoak egiteko erabiltzen ahalko da.
3. kategoriako materiala
- Giza kontsumorako egokiak diren baina merkataritza arrazoiengatik horretarako erabiltzen ez diren animalia hilgarrien zatiak.
- Animalia sakrifikatuen zatiak, giza kontsumorako egokiak ez izateagatik baztertu direnak baina gaixotasun kutsakorrik ez dutenak.
- Hiltegi batean hil diren animalien larruak, apatxak, adarrak, zerriak eta lumak, giza-kontsumorako egokiak direla deklaratzen denean.
- Hausnarkariak ez diren animalien odola, hiltegi batean hil direnak eta, mortem ikuskapen baten ondorioz, giza kontsumorako egokiak direnak.
- Giza kontsumorako produktuak egitean sortzen diren animalia-azpiproduktuak, hezur deskoipeztatuak eta txitxarroiak barne.
- Animalia-jatorriko elikagai zaharrak, edo animalia-jatorriko produktuak dituztenak, sukaldeko hondakinak ez direnak eta arrazoi komertzialengatik edo fabrikazio- edo ontziratze-arazoengatik giza kontsumorako ez direnak.
- Gaixotasun kutsakorrik ez duten animalien esne gordina.
- Arrainak edo bestelako itsas animaliak, ugaztunak izan ezik, itsas zabalean harrapatzen badira arrain-irina ekoizteko, bai eta giza kontsumorako produktuak egiten dituzten industria-instalazioetatik datozen arrain-azpiproduktu freskoak ere;
- Arrautza-oskolak, gaixotasun kutsakorrik ez duten animalien pitzadurekin.
- Animalia osasuntsuen odola, larruak, apatxak, lumak, artilea, adarrak eta ilea.
- 1. kategoriakoak ez diren sukaldeko hondakinak.
3. kategoriako materialak bitarteko instalazio baimenduetan eta kategoria horretakoetan baizik ez dira manipulatuko eta biltegiratuko. Material hau bildu, garraiatu eta berehala identifikatzea:
- Zuzenean hondakin gisa ezabatuko da, baimendutako erraustegi batean erraustuz.
- Lagun egiteko animalientzako elikagaien fabrika batean lehengai gisa erabiliko da.
- Instalazio tekniko, biogas edo konposta egiteko instalazio baimendu bihurtuko da.
- 3. kategoriako sukaldeko hondakinak badira, konpostatu edo biogas-instalazio bihurtuko da.
- Arrainetik eratorritako lehengaiak badira, siloratu edo konpostatuko dira.
- Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2002ko urriaren 3ko 1774/2002 EE Erregelamendua, giza kontsumorako ez diren animalia-azpiproduktuei aplikatu beharreko osasun-arauak ezartzen dituena (L 273 EO, 2002ko urriaren 10ekoa). Batzordearen 668/2004 (EE) Erregelamenduak aldatu zuen azken aldiz (EO L 112, 2004ko apirilaren 19koa).
- Batzordearen 2005eko urtarrilaren 6ko Erabakia, 2003/329/EE Erabakia aldatzen duena, neurri iragankorrak luzatzeari dagokionez, Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 1774/2002 (EE) Erregelamenduaren arabera, simaurraren tratamendu termikoaren prozesuari dagokionez. (L 7 EO, 2005eko urtarrilaren 11koa).
