Dirudienez, Valentziako Erkidegoan tradizio handia duen «parany»aren metodo tradizionalaren bidez ehizatzen dira hegazti basatiak. Urte askoan auziak izan ondoren, oraingo honetan Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiari egokitu zaio txanda, eta hark erabaki du bere praktika desbaimentzea. Errotze herrikoia eta laboreak babesteko metodo horren erabilera zaharra ez dira aski izan Europako Auzitegia konbentzitzeko.
Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiaren epai batek Espainia kondenatu du, Valentziako Erkidegoan ligaz ehizatzeko baimena emateagatik (landare batzuen gai likatsua, txoriak ehizatzeko erabiltzen dena), parany deritzon metodoaren bidez.[trampa]. Hala, bada, epaimahaiak Batzordearen errekurtsoa eta 2004ko irailaren 9an abokatu nagusiak aurkeztutako ondorioak onartu ditu. Horien arabera, legezko permisio hori hegazti basatiak kontserbatzeari buruz Europar Batasunak ezarritako betebeharrak ez betetzea da.
Orain behin betiko ebazten den gaia urrutitik dator, eta hegaztiak babesteko hainbat taldek salatu dute behin baino gehiagotan, ez bakarrik agintari eskudunen aurrean, baita Espainiako epaitegien aurrean ere.
Espainiako Administrazioak gogor defendatu zuen metodo hori, espezie jakin batzuek laboreetan (mahatsondoak eta olibondoak bereziki) egiten zituzten kalteei aurre egiteko. Justizia Auzitegiak emandako epaiaren arabera, ehiza metodoak ez ditu betetzen Europar Batasuneko araudiaren eskakizunak. Izan ere, arau horien arabera, harrapaketa modu selektiboan egin behar da, eta hegaztien kopuru txikiei soilik eragiten die.
Aurrekari legalak eta judizialak
Europako Erkidegoko zuzenbideak debekatu egiten du Ligaren bidezko ehiza parany metodoaren bidez, hegaztien harrapaketa masiboaren praktika ez-selektibotzat hartzen baitu.Hainbat talde ekologistek eta basa-hegaztien defentsa-taldeek salatu dute, behin eta berriz, «parany»z egindako tordo-ehiza. Lehenik eta behin, gai horri buruzko Europar Batasuneko araua Espainiako zuzenbidera egokitu eta onetsi ondoren, ehiza-metodo hori erabiltzeko eskumena duten agintarien permisioak eta baimen bereziak salaketa batzuk aurkeztea ekarri zuten, Batzordeari entzun ondoren.
Hori dela eta, Batzordeak gai hori 1998ko azaroaren 12an eta 13an Madrilen ingurumenari buruz egindako bileraren gai-zerrendan sartu zuen. Bilera horretan, Espainiako agintariek onartu egin zuten «parany»rekin ehizan aritzeko baimena eman zutela, Europar Batasuneko araudian aurreikusitako salbuespenen babespean, eta justifikatuta zegoen ez zegoela beste irtenbide egokiagorik hegazti jakin batzuek laboreei egiten zizkieten kalteak saihesteko.
Salbuespena ez zegoela justifikatuta eta Europar Batasuneko Zuzenbideak ezarritako betebeharrak bete gabe zeudela ikusirik, Batzordeak errekerimendu-idazki bat bidali zion Espainiari 2000ko urriaren 25ean.
Espainiako Gobernuaren erantzuna hauxe izan zen: basa-fauna zaintzeari buruzko Espainiako Legea Europar Batasunekoaren araberakoa zela, eta Valentziako legegileak «parany»z tordo-ehizari esparru juridiko egokia ematen saiatu zela, espezie ez masiboak, selektiboak eta kontrol egokiak bermatzeko, urte horretako irailean 135/2000 Dekretua onartuz.
Egia esan, Batzordeari beste erremediorik ez zitzaion geratu Justizia Auzitegira joaterik, Espainiako Gobernuak Erkidegoko zuzenbideko arau-haustearen egoera hori konpontzeko. Izan ere, Espainiako Gobernuak oraindik ere legezko permisioa zuen ehiza-metodo hori erabiltzeko, inguruko laboreak babestearen, Valentziako Erkidegoan errotzearen eta debekuak gizarte-ondoeza eragingo zuelako.
Valentziako Erkidegoko Gobernuak 135/2000 Dekretua onartu ondoren, lehenengo eta behin, Espainiako auzitegien aurrean argitu zen lege-gatazka. Valentziako Erkidegoko Auzitegi Nagusiak 2002ko irailean emandako ebazpenak erabaki zuen dekretu eztabaidagarria baliogabetzea. Valentziako Gobernuak kasazio bidez errekurritu zuen, eta Auzitegi Gorenak hartuko duen erabakiaren zain dago. Auzitegi Gorenak Europar Batasuneko goi-mailako instantzia judizialek ebatzitakoa bere esku izango du orain.
Erabaki judiziala
Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiaren iritziz, Espainiako agintariek parany bidezko ehiza baimentzeko hartutako erabakia ez dago behar bezala justifikatuta eta Europar Batasuneko zuzenbidean xedatutakoa urratzen du. Ebazpen judizialaren arabera, Valentziako Erkidegoan legeztatzea errazagoa da eremu horretan duen errotzeagatik -aspalditik egiten da horretan-, bertako laboreen defentsagatik baino.Europako Erkidegoko zuzenbideak debekatu egiten du Ligarekin parany metodoaren bidez ehizatzea, ehiza ez-selektiboko eta hegaztien harrapaketa masiboko jarduera baita. Eta, nahiz eta egia den Europar Batasuneko zuzentarauak salbuespenak ezartzeko aukera aurreikusten duela beste irtenbide egokirik ez dagoenean, adibidez, laboreei kalte handiak saihesteko, epaiketara aurkeztutako probek ez dute inola ere bermatzen Espainiako Gobernuak gai horri buruz duen tesia.
Horietatik ondorioztatzen da erkidego horretan dauden paranyen %80 Castellóko probintzian daudela, eta %69,5 mahastirik eta olibadirik gabeko eremuetan. Auzitegiaren iritziz, argi dago labore horiei kalte handiak saihesteko Espainiako justifikazioak ez duela inolako oinarririk.
Halaber, aztertu zen ea antzinako praktika horren permisioa den inguruko laboreei ustezko kalteak saihesteko irtenbide egoki bakarra, eta beste autonomia erkidego batzuekin konparatu zen. Hala, egiaztatu ahal izan zen Espainiako beste eremu batzuetan, hala nola Gaztela-Mantxan edo, bereziki, Andaluzian, non olibondoa eta mahastia eskala handian lantzen baitira, eta birigarro-populazio garrantzitsuak ere badaude, Ligako ehiza ez dago baimenduta. Eremu horietan, ehiza-baliabide selektiboak erabiltzen dira, hala nola eskopeta bidezko ehiza. Auzitegiak ondorioztatu du eskualde horiek ez dutela eragin Valentziako Erkidegoan baino kalte handiagorik mahastietan eta olibadietan.
Azaldutakotik, epaimahaiak ondorioztatzen du ezin dela egiaztatutzat jo landaketei kalteak saihesteko irtenbide egoki bakarra parany bidezko ehiza dela, ez eta ehiza-metodo hori helburu horren bidez azaltzea ere.
Hautaketarik gabeko metodoa
Ehiza metodoek aldez aurretik ezarritako baldintzak bete beharko dituzte. Horien artean, harrapaketa modu selektiboan egitea eta hegaztien kopuru txikiei bakarrik eragitea. Erkidegoko zuzenbideak, baldintza horiek betetzen badira, Ligako hegaztiak harrapatzeko debekuaren salbuespena baimentzen du.Emandako datuek erakusten dutenez, parany motako baimenek aise gainditzen dute ORNIS batzordeak, basa-hegaztien kontserbazioari buruzko Zuzentarauaren babesean sortutakoak, «kantitate txikitzat» jotzen duena. Eta halakotzat har daiteke kaltetutako populazioaren urteko guztizko hilkortasunaren (batez besteko balioa) %1 baino txikiagoa den edozein maila, ehiza ezin diren espezieak direnean, eta %1 ingurukoa, ehiza daitezkeen espezieen kasuan, hau da, espezie migratzaileak direnean, salbuespena aplikatzen den zonatik igarotzen diren migrazio-kontingente nagusiak ekartzen dituzten eskualdeena.
Batzordeak emandako proben arabera, SEO/BirdLifek egindako txostenei erreferentzia egiten diete, eta txosten horiek Valentziako Dekretuaren aurka Espainian egindako prozesu judizialari eman zitzaizkion. Horien arabera, migrazio-kontingente nagusien ekarpena egiten duten eskualdeetako biztanleria 16 milioi birigarro arrunt eta 5,9 milioi birigarro alirgorri ingurukoa da.
Birigarro arruntaren kasuan, espezie horren urteko guztizko hilkortasunaren %1eko harrapaketa-maila ez litzateke 86.400 ale baino handiagoa izango, eta birigarro alirgorriaren kasuan ez litzateke 34.200 indibiduo baino handiagoa izango. 2001ean, Valentziako Erkidegoko agintariek emandako parany-arekin ehizatzeko baimenekin, 429.600 ale ehizatzen ziren. Auzitegiaren iritziz, bistan da parany bidez ehizatzeko baimena duten birigarroen kopuruak erkidegoko zuzenbidean ezarritako mugak gainditzen dituela.
Valentziako Dekretuak Valentziako Erkidegoko ehiza-metodo tradizional gisa definitzen du paranya. Azken mendeetan erabili izan da, eta liga (substantzia itsaskorrak) erabilita, túrdidoak (tordoak edo birigarroak) harrapatzean datza. Liga hori berariaz inausi eta prestatutako zuhaitzetan jartzen diren hagetan jartzen da, eta, aldez aurretik, harrapatuta geratzen dira ahoko erakargarri edo kaiola-espezimen berberekin.
Bere hitzaurrearen arabera, metodo hori oso errotuta dago Valentziako eskualde askotako kultura eta landa-paisaietan, eta mendez mende egin da praktika, nekazaritza-ingurunearen kontserbazioarekin orekatuta, eta hegazti horiek labore-mota jakin batzuei eragiten dizkieten kalteak prebenitzen laguntzen du.
Valentziako Gobernuak esparru juridiko berria onartu arte, ehiza-metodo hori Europar Batasuneko zuzenbideak laboreei kalte handiak saihesteko ezarritako salbuespenaren babesean erabiltzen zen, berariaz debekatzen baitzen «parany»ean (liga) ehizatzeko ezinbesteko elementuetako bat, oro har, erabiltzea.
Denbora horretan, aparteko baimenak ezarri ziren 4 ehiza-espezietarako, baldintza gehigarri batzuk bete ondoren. Autonomia Erkidegoko Administrazioaren aurrean behin eta berriz aurkeztutako salaketek eta Batzordearen ondorengo errekerimenduek Valentziako Gobernua, Erkidegoan Ehizari buruzko Legea onartu bitartean, gai horri buruzko arau bat hartzera behartu zuten.
Ildo horretatik, zenbait baldintza, murrizketa eta muga ezarri ziren «parany»a erabiltzeko: harrapaketarako muga-kupoak ezartzea, ohiko erreklamoen eta liga eta disolbatzaile naturalen erabilera ezartzea, praktikatzaileak eratzea, irauteko betebeharra eta baimendu gabeko hegaztiak harrapatzea saihestea.
Ez dute ezertarako balio izan kontrol- eta polizia-neurriek, ez eta sartutako murriztapen eta mugek ere, «parany» harrapaketa-metodo edo -modu erabat selektibo bihurtzen saiatzeko eta Justizia Auzitegiaren iritziz legezko baldintzak betetzeko.
- Kontseiluaren 79/409/EEE Zuzentaraua, 1979ko apirilaren 2koa, basa hegaztien kontserbazioari buruzkoa (Europako Batasunaren Aldizkari Ofiziala, L 103 zenbakia).
- Valentziako Gobernuaren irailaren 12ko 135/2000 Dekretua, Valentziako Erkidegoan tordoak paraniarekin ehizatzeko salbuespenezko baimenak emateko baldintzak eta betekizunak ezartzen dituena. (Valentziako Gobernuaren Aldizkari Ofiziala, 3838/2000 zk., 2000ko irailaren 18koa).
- Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiaren epaia (Bigarren Aretoa), 2004ko abenduaren 9koa, C-79/2003 gaiari buruzkoa.
