Herrialde batek elikagaietan bitaminak, mineralak edo beste konposatu batzuk erabiltzeko baimena izateak ez du galarazten beste estatu batean debekatzea. Halaxe ulertzen du Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiak, Frantziako agintariek herrialde horretako enpresa baten aurka jarritako auziari buruz berriki argitaratu den epaiaren arabera.
Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiak 2004ko otsailaren 5ean emandako epai baten arabera, estatu kide batek eskumena du beste estatu kide batean legez fabrikatutako eta merkaturatutako elikagaien komertzializazioa debekatzeko, baldin eta substantzia elikagarriak gehitu bazaizkie, hala nola bitaminak eta mineralak, lehenengoak legezkotzat jo ez dituenak.
Europako Auzitegiak hartutako ebazpena praktikan aplikatuko da estatu kide bateko elikagai-enpresa bateko administratzaileen aurkako prozesu penalean. Izan ere, kontsumo-araudi oso zorrotzaren babesean, kartzela-zigorrak eta isunak eragin ditzakete. Izan ere, elikadura-produktuak merkaturatzen dituzte, ez baitituzte beren araudi espezifikoa errespetatzen, ez eta horiek behar bezala baimenduta ez daudelako kontsumitzaileei iruzur edo engainua egin dietelako.
Akusazioa
C-95/01 auziaren helburua zen, Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegian izapidetua, Parisko Grande Instanceko Auzitegian (Frantzia) bi herritar frantsesen aurka egindako prozesu penalean, EEren Itunaren 28. eta 30. artikuluen interpretazioari buruzko judizio aurreko erabaki bat lortzea, salgaien zirkulazio libreari buruzkoa. Frantziako Auzitegiaren eskaera 2001eko otsailaren 19an egin zen.Europako Justizia Auzitegiaren ustez, Europar Batasuneko araudiak ez dio aurka egiten estatu kide batek legez fabrikatutako eta beste batean merkaturatutako elikagaiak merkaturatzea debekatzeari.
Erresuma Batuan ezarritako NSA France SARL sozietatearen administratzaileen aurka hasitako prozesu penalaren esparruan sortu zen auzia. NSA International merkataritzatik datozen elikagaiak banatzen dituen sozietatea da. Enpresa horretako administratzaileak prozesatu egin ziren 1998an zehar elikagaiak saltzeari buruzko bi arau-hauste egin zituztelako. Sozietate horrek merkaturatutako zenbait produktutatik hartutako lagin batzuetatik lortutako datu analitikoek bultzatu zuten Direction générale de la bergence, consommation et de la répression des iruzurs (Lehiaren, Kontsumoaren eta Iruzurren Errepresioaren Zuzendaritza Nagusia) dagokion salaketa 1998ko martxoan formalizatzera.
Frantziako justiziak, epaiak berak dioenez, ustez iruzurrezkoak ziren elikagaiak (Juice Plus+barazki-nahastea) eta «Juice Plus+fruta-nahasketa» jarri zizkiela saltzeari egozten zien, «Q10 koentzima» gehituta baitzioten, substantzia elikagarri hori ez baitzegoen baimenduta Frantzian giza elikaduran, bai eta bitamina-kopuru supergiiletan ere.
Gainera, eta hori gutxi balitz, erruztatu egin zituzten kontsumitzaileak engainatu zituztela produktuen funtsezko kalitateari dagokionez, «Juice Plus+Lite, txokolate-aroma eta banilla-aroma» izeneko janarien ordezko produktuak merkaturatu baitzituzten, eta, ustez, ez baitzituzten indarrean zeuden arauzko baldintzak betetzen. Produktu horiek araudiak ezarritako atalasea baino energia gutxiago ematen zuten, eta, aldi berean, ez zuten mineral jakinik.
Defentsa
Prozedura penalean egotzitakoek alegatu zuten, beren eginkizunak bete zituzten unean, jaki susmagarriak legez merkaturatzen zirela Europar Batasuneko gainerako estatu kideetan, eta, bestetik, «Q10 koentzima» baimenduta zegoela, besteak beste, Espainia, Italia, Alemania eta Erresuma Batua. Frantziako epaitegien aurrean defendatzeko, Europar Batasuneko printzipio gidariak urratu ziren: salgaien zirkulazio librea.Alde horretatik, argudiatzen zuten Frantziako agintariek ezin ziotela aurka egin produktu horiek Frantzian askatasunez zirkulatzeari eta merkaturatzeari. Alegatu horrek ondoko herrialdean prozedura penala etetea erabaki zuen, eta Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiari honako galdera hau egin zion: «Tratatuaren 28. eta 30. artikuluak interpretatu behar al dira, estatu kide bati debekatu egiten baitiote zirkulazio askearen eta beste estatu kide batean legez saldutako elikadura-osagarri baten merkaturatzearen aurka egitea?».
Oso araudi zorrotza
Auzi nagusia eragin zuten gertakarien datan, Europar Batasuneko araudian ez zegoen kontsumo arrunteko elikagaiei substantzia elikagarriak, hala nola bitaminak eta mineralak, gehitzeko baldintzak ezartzen zituen xedapenik. Eta elikadura berezirako elikagaiei dagokienez, horietako batzuk Batzordeak 1989ko zuzentarau espezifiko batean oinarrituta onartutako zuzentarauen xede izan ziren. Egoera horrek, gaiaren inguruan harmonizazio falta izateaz gain, kontsumoaren arloan aplikagarri den Frantziako araudia, oso zorrotza dena, enpresaburu frantsesen esku uztea ekarri zuen.Kontsumoari buruzko Frantziako Kodeak bi urteko espetxe-zigorra eta garai bateko frantziar frankoetako 250.000 euroko isuna jasotzen zituen. Kontratuaren zati izanik, kontratatzailea (kontsumitzailea barne) engainatu edo engainatzen saiatu zen, edozein bidetatik, baita hirugarren baten bidez ere, honako hauei dagokienez:
- Edozein salgairen izaera, espeziea, jatorria, funtsezko ezaugarriak, konposizioa edo printzipio baliagarrien proportzioa.
- Entregatutako gauzen kopurua edo haien identitatea, kontratuaren xedea ez den beste salgai bat entregatuz.
- Produktuak erabiltzeko duen gaitasuna, erabilerari dagozkion arriskuak, egindako kontrolak, erabiltzeko moduak edo hartu beharreko neurriak.
Bitaminekin, mineralekin eta beste mantenugai batzuekin aberastutako elikagai arrunten eta elikagai-osagarrien komertzializazioari aplikatu beharreko Frantziako araudia, hala nola aminoazidoena, jasota zegoen 1912ko apirilaren 15eko Dekretuan. Dekretu horren bidez, administrazio publikoaren erregelamendua onartu zen, 1905eko abuztuaren 1eko Legea aplikatzeko, hau da, «merkantzien salmentan eta fruta-faltsifikazioetan iruzurrak egiteari buruzkoa».
Araudi hori ia ehun urtetik gorakoa izan arren, azken urteetan eguneratu egin da. Ondoko herrialdean debekatuta zegoen giza elikadurarako edozein salgai eta produktu saltzea, baldin eta beste produktu kimiko batzuk gehitu bazaizkio, Ministre de l’campesure et du développement rural, Ministre de l’économie et des finances, Ministre du Ministre du Développement eta scientific industriel-ek batera hartutako Aginduen bidez zilegi deklaratu badira. Gainera, 1999az geroztik, Agence française de sécurité sanitaire des aliments (AFSSA) erakundearen aldez aurreko irizpena behar zuen.
Behin betiko alegazioak
Europar Batasuneko Justizia Auzitegian prozedura izapidetzean, demandatuek eta Estatu frantsesak ez ezik, Greziak eta Espainiak ere aurkeztu zituzten alegazioak. Prozedura nagusian demandatuek adierazi zutenez, prozedura horretan aztertzen den araudi nazionala, legez beste estatu kide batean merkaturatutako elikagai-osagarriak libreki merkaturatzearen aurkakoa, osasunerako arrisku larriren bat dagoela frogatu ez denean, Europar Batasuneko araudiaren aurkako neurri baliokidea da. Izan ere, alegatu zutenez, Frantziako agintariek ezin izan dute frogatu araudi nazionala beharrezkoa denik osasun publikoarentzat arrisku larria saihesteko, eta ezin dela neurri murriztaileago batekin ordezkatu, hala nola etiketarekin.Frantziako Gobernuak, bestalde, alegatu zuen substantzia horiek merkaturatzeko debeku-sistema bat, baimenik izan ezean, bateragarria dela Erkidegoko Zuzenbidearekin, baldin eta Erkidegoko Zuzenbideak ezarritako eskakizun jakin batzuk betetzen baditu; esaterako, baimen-prozedura hori erraz eskuratzeko modukoa bada, arrazoizko epe baten barruan amaitu ahal bada eta ukatuz gero jurisdikzio-errekurtsoa onartzen bada. Bere interesen alde, adierazi du litisaren xede den gaian NSA Francek ez zuela baimenik eskatu, eta nahita merkaturatu zituela produktu eztabaidatuak, aldez aurretik agintari frantsesek tramita zezaketen eskaera bat aurkeztu gabe.
Greziak, berriz, Frantziako interpretazioari ematen dio arrazoia, eta adierazten du elikadura-osagarri jakin bat beste estatu kide batzuetan askatasunez merkaturatze hutsa ez dela nahikoa, berez, dagokion herrialdean automatikoki merkaturatzeko baimena izateko, eta produktu hori ez dagoela bertan aurreikusitako baimen-prozeduraren mende.
Bestalde, Espainiako Gobernuak, planteatutako gaiari buruz abstenitzea erabaki badu ere, adierazi du, elikaduraren arloko bere araudiaren esparruan, judizio aurreko auziaren xede diren produktuetako bat ere ez dela elikagaitzat hartzen, eta, beraz, ezin dela Espainiako elikagaien merkatuan libreki merkaturatu. Halaber, alegatu du Q10 koentzima gehitzea ez dagoela aurreikusita araudi horretan.
Batzordeak adierazi zuen beste estatu kide batean onartutako substantzia elikagarri jakin bat elikagaiei gehitzeko baimena eman behar dela estatu horretatik inportatutako produktu baten kasuan, baldin eta, alde batetik, nazioarteko ikerketa zientifikoaren emaitzak eta, bestetik, inportazioko estatu kideko elikadura-ohiturak kontuan hartuta, substantzia hori ez bada arriskutsua osasun publikorako. Hori dela eta, estatu kideko agintari eskudunek kasuan kasuko substantzia elikagarriei dagozkien arriskuak aztertu ote dituzten ebaluatzea zegokiola ulertu zuen, eta, hala, horiei buruzko araudia osasun publikoa eraginkortasunez babesteko beharrezkoa den ikusi ahal izan zen.
Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiak erabaki zuen Europar Batasuneko araudiak ez diola aurka egiten estatu kide batek, aldez aurreko baimena izan ezean, beste estatu kide batean legez fabrikatutako eta merkaturatutako elikagaiak merkaturatzeari, baldin eta substantzia elikagarriak eransten bazaizkie, hala nola bitaminak eta mineralak, lehen estatu kidean zilegi deklaratu ez direnak, eta baldintza jakin batzuk betetzen badira.
Hala, alde batetik, uste du aurretiazko baimen-prozedura bat ezarri behar dela substantzia elikagarri horiek merkaturatzen dituzten eragile ekonomiko guztientzat, baimendutako substantzien zerrenda nazionalean sartu ahal izateko; zerrenda hori erraz eskuratzeko modukoa izan behar dela, arrazoizko epe baten barruan amaitu ahal izango dela, eta, ukatzeko erabakia hartzen ez bada, helegitea jar daitekeela judizialki. Bestetik, ezartzen du merkaturatzeko baimena ukatzeko, osasun publikorako arriskuaren azterketa zehatza egin behar dela, eskura dauden datu zientifiko fidagarrienetatik eta nazioarteko ikerketaren azken emaitzetatik abiatuta.
Izan ere, harmonizazio faltaren aurrean, eta ikerketa zientifikoaren egungo egoeran zalantzak dauden heinean, estatu kideek ahalmena dute bermatu nahi duten pertsonen osasuna eta bizitza zenbateraino babestu erabakitzeko eta elikagaiak merkaturatu aurretik baimena eskatzeko, Erkidegoan salgaien joan-etorri askearen eskakizunak kontuan hartuta. Ahalmen hori bereziki garrantzitsua dela uste du, zenbait substantzia elikagarri, hala nola bitaminak, ikerketa zientifikoaren egungo egoeran zalantzak daudela egiaztatzen denean; izan ere, substantzia horiek, oro har, ez dira kaltegarriak, baina ondorio kaltegarri zehatzak eragin ditzakete, elikadura osoarekin gehiegi kontsumituz gero soilik, osaera ezin baita saihestu edo kontrolatu. Ahalmen hori erabiltzen dutenean, EBko estatuek proportzionaltasun-printzipioa errespetatu behar dute.
- Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiaren epaia (IpvSeigarrena), 2004ko otsailaren 5ekoa.
