Urtero 1.300 milioi tona elikagai galtzen dira planetan, munduko ekoizpenaren herena, azken kalkuluen arabera. Horrek ondorio ekonomiko, sozial eta ingurumenekoak ditu. Europako Batasunean, Espainia da zaborrari gehien botatzen dion zazpigarren herrialdea. Guztira, 7,7 milioi tona xahutu dira urtean, hau da, 3.000 milioi euroko kostua, Nekazaritza eta Arrantza Ministerioak, Elikadura Ministerioak eta Ingurumen Ministerioak (MAPAM) emandako datuen arabera. Joan den abenduan “Elikagai gehiago, gutxiago alferrik galtzen” Estrategiaren etapa berria aurkeztu zen 2017-2020 aldirako, egoera horri aurre egiteko. Artikuluak datozen urteetarako helburuak eta janaria zaborretara botatzea saihesteko gako batzuk azaltzen ditu.
Galdu edo galtzen diren elikagaien laurdenak munduan gosea pasatzen duten herritarrak jan ditzake, MAPAMAk informatzen du. Alferrik galtzen den elikagaia da, giza kontsumorako egokia izanik, ez jatea, dela bazterketagatik, dela narriaduragatik. Horiek dira, beraz, hondatzen diren elikagai horiek, ondo kontserbatu ez direlako, iraungitako iraungitze-data duten produktuak, fruta eta ortuariak, forma arraroak dituztelako kontsumitzen ez direnak… Ez da alferrik galtzen, aldiz, jangarri ez diren zatiak, hezur, arrautza-azal edo arrain-hezurrak bezalako eraldatze- eta prestatze-prozesuetan ezabatzen direnak.
Praktika horien ondorioz, ekoizten diren elikagaien herena galdu edo galdu egiten da: urtean 1.300 milioi tona inguru. Gehien botatzen diren elikagaiak tuberkuluak, frutak eta barazkiak dira (%40 eta %50 artean); arraina (%35); zerealak (%30); eta hazi oleaginosoak, haragia eta esnekiak (%20). Elikagai jangarrien %30 eta %50 artean ez dira kontsumitzen. Datu harrigarri bat: etxeetan gastatzen da gehien, industriaren eta beste sektore batzuen gainetik.
“Elikagai gehiago, gutxiago alferrik galtzea” estrategiaren helburuak
Hondakinak zenbateraino, nola, non eta zergatik sortzen diren jakitea garrantzitsua da
“Elikagai gehiago, gutxiago alferrik galtzen da” estrategiaren etapa berriaren helburua da, 2013an, kanpaina hasi zenean, elikagai-galera kontrolatzen jarraitzea elikadura-kateko maila guztietan, horietako bakoitzean beharrezko neurriak aplikatu ahal izateko. Arduradunek nabarmendu dute beharrezkoa dela erakunde, elkarte, enpresa, ekoizle eta kontsumitzaileen laguntza izatea, horiek guztiak funtsezko oinarria baitira gaur egungo hondakinen maila murrizteko.
2020rako galerak eta galerak% 50 murriztea aurreikusten da, Europako Batzordeak duela urte batzuk adierazi zuen bezala. Baina, horretarako, beharrezkoa da hondakinak zenbat, nola, non eta zergatik sortzen diren jakiteko lanean jarraitzea; jardunbide egokiak eta sentsibilizazio-ekintzak zabaltzea; arau-alderdiak aztertzea eta berrikustea; eta teknologia berrien diseinua eta garapena sustatzea.
Horrez gain, elikagaiak ematea eta birbanatzea erraztuko duen gida nazional bat egitea da asmoa, baita elikagai-alferrik murrizteko neurriak garatzea ere.
Etapa berri horren abantailetako bat da lehendik ere badaudela zenbait ekimen, eta lortutako ezaupideak, lehentasun berriak hemendik aurrera zer lortu den eta zeintzuk diren jakiteko aukera ematen dutenak. Dibulgazioa, sentsibilizazio- eta kontzientziazio-ekintzak funtsezkoak izan dira arazo bat zegoela eta konpondu behar zela ulertzeko. Ildo horretan, hainbat gida argitaratu dira ikastetxeetara, txikizkako saltokietara eta jatetxeetara bideratutako hondakinak murrizteko.
Ikerketa funtsezkoa izan da eta baita ere. Elikagaien degradazioari eragiten dioten ontzien garapenak erakusten du zer-nolako garrantzia izan dezakeen ikerketak arlo horretan. Elikagaien balio-bizitzaren azterketak ere ikusi du elikagaien industriak ezarritako datak oso egokiak direla, eta produktuaren iraupen eraginkorrari egokitzen zaizkiola. Atal honetan, funtsezkoa izan da iraungitze-data zer den eta kontsumo-data gomendatua zer den ulertzen laguntzea; bien arteko nahasketa da kontsumitzaileak gehien alferrik galtzen dituen kausetako bat.
Janaria ez botatzeko gakoak
Estrategiaren lehen etapako datuen arabera (2013-2016), azken denboraldiko joerak familien kontzientziazioa berretsi du; horri esker, %6 murriztu da etxeetan alferrik galtzen dena, eta, ondorioz, 80,1 milioi kilo/litro murriztu dira 2015eko irailetik 2016ko irailera.Hala ere, lanean jarraitu behar da. Etxean xahutzen den janari-kantitatea murriztu daiteke, baldin eta funtsezko 10 gako hartzen badira kontuan, ‘Kontsumitzailearentzako Gida Praktikoa: nola murriztu elikagai-alferrik’:
1. Asteko menua planifikatzea eta inprobisazioak saihestea.
2. Erosketa arduratsua egitea: jakitokia eta hozkailua aztertzea eta beharrezkoa denaren zerrenda egitea.
3. Kontuan izan “janaria botatzea dirua botatzea dela”.
4. Elikagaiak behar bezala gorde, etiketa eta informazio-euskarriak kontsultatu.
5. Sasoiko produktuak erosi eta janaria ordeka kontsumitu: zaharrena lehenengo.
6. Errazioak doitu eta justu prestatzen saiatu.
7. Sobrak sormenez aprobetxatzea.
8. Aprobetxatu ezin dena zaborretara bota.
9. Jatetxean, eskatu hondarrak eramateko ontzi batean.
10. Gogoratu hiru “erres” ekologikoek duten garrantzia:
Murriztu. Arduraz erostea.
Berrerabili. Elikagaien soberakinak aprobetxa daitezke beste errezeta batzuk egiteko.
Birziklatzea. Hondakin organikoekin ongarri bikaina egin daiteke landareentzat, adibidez.
