Elikagaien industria gero eta globalizatuago baten ondorioak elikagaien segurtasunaren ardura duten agintari nagusien kezka nagusi bihurtu dira mundu osoan. Horietako batek, Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak (EFSA, ingelesezko sigletan), plan estrategiko bat argitaratu berri du 2009-2013 aldirako. Plan horren arabera, elikagaien segurtasunarekin zerikusia duten eta datozen urteetan eragina izan dezaketen arloak identifikatuko dira, hala nola ingurumena edo animalien ongizateari buruzko gaiak.
Kontsumitzaileek sasoiko elikagaien aukera zabala eskatzen dute urte osoan, eta sortzen ari diren ekonomien kontsumo-jarraibideen bilakaera dira elikagaien segurtasuneko adituak gehien kezkatzen dituzten alderdietako bi. Joera horiek arrisku gehiago eta gehiago ekar lezakete etorkizun hurbilari begira. EFSAren arabera, elikagaien munduko merkataritza, bai inportazioetan bai esportazioetan, etengabe hazten ari da. Horrela, eskualde edo nazio mailako arazo bat izan daitekeena arrisku potentzial bihur daiteke Europa osoan edo mundu osoan.
Baina eskakizunak eta arazoak ez dira hor amaitzen. Kontsumo-eredu berriek, gainera, kalitate handiko produktuen eskari handiagoa dakarte, eta, horrekin batera, haien etiketako nutrizio-informazio guztia. Izan ere, kontsumitzaileen itxaropenak handitzeari erantzuteko orduan, segurtasunaren eta kalitatearen faktorea ez ezik, etikaren, ingurumenaren edo animalien ongizatearen inguruko alderdiak ere kontuan hartu behar dira, faktore horiek guztiek eragina baitute elikagaiak baldintza onetan lortzean.
Etorkizuneko arazoak
Nanoteknologiak nanomaterialen detekzioari eta kuantifikazioari buruzko zalantza batzuk argitu behar ditu oraindik
EFSAren plan estrategikoaren funtsezko puntuetako bat da ingurumen-arriskuen ebaluazioa areagotzea, Europan produktu toxikoak aplikatzean oinarritzen diren nekazaritzako metodo intentsiboak nagusi direlako. Txostenaren arabera, “lurzoruaren, ur-horniduraren edo ingurumen-poluzioaren gaineko eragina arriskutsua izan daiteke elikagaietarako eta laborantzarako”.
Kontuan hartu beharreko beste alderdi bat elikagaien segurtasuneko agintariek dituzten zailtasunak dira, nanoteknologiaren eta klonazioaren bidez elikagaien ekoizpena azkar berritzen baitute. Bi ikerketa-arlo horiek izan ditzaketen arriskuak ebaluatzeko metodologia garatzea eskatzen dute. Balorazio zientifikoaren zati handi batek abantailak dituela onartzen badu ere, kontsumitzaileen babesean egokiak diren ala ez zehaztu behar da. Nanoteknologiaren kasuan, oraindik ere zalantza batzuk daude, batez ere elikagaietako edo pentsuetako nanomaterialen karakterizazioari, detekzioari eta kuantifikazioari lotuak. Halaber, sakonago landu behar da nanomaterial horien xurgapenari, banaketari, metabolismoari eta iraizpenari buruzko informazioa.
EFSAren txostenaren arabera, klima-aldaketa ere kezka-iturri izan daiteke, eta “laboreen elikaduran, produkzioan eta animalien gaixotasunetan eragina izango duela aurreikusten da”. Animalien osasunaren arloko pronostikoak ez dira oso pozgarriak; izan ere, tenperaturen igoera mihi urdina edo hegazti-gripea bezalako gaixotasunak eremu berrietara zabaltzearekin eta azkarrago lotzen da. EFSAren arabera, Europako iparraldean azken asteetan atzemandako mihi urdinaren agerraldiak “etorkizunean espero genezakeenaren adierazle goiztiarra” izan litezke.
Neurriak hartzea
Azterketa horren ondorioz, EFSAk hurrengo bost urteetan etengabe zaindu nahi du elikagaien segurtasuna. Lan hori egiteko, langileak pixkanaka %50 gehitzea aurreikusi du proiektuak irauten duen bitartean, eta estatu kideetako elikadura-segurtasuneko agintarien eta hirugarren herrialdeetako agintarien arteko lankidetza handitzea.
“Erronkei aurre egiteko eta EB osoan kontsumitzaileen babesa indartzeko plan estrategikoan funtsezko lehentasunak identifikatu ditugu”, dio Catherine Geslain-Laneelle EFSAko zuzendari exekutiboak. Plan hau kontsulta publikora irekita dago 2008ko azaroaren 3ra arte, eta abenduan azken kopia bat argitaratzeko asmoa dago.
Elikagai seguruak bermatzeko kezka, ez bakarrik nazio mailan, baita Europar Batasunean ere, Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritza sortzean islatzen zen 2002an. Orduan, erantzuna ematen zion, batez ere, 1990eko hamarkadan gertatu ziren elikadura-krisiei, zeinak zalantzan jarri baitzituzten EBn egiten ari ziren lan batzuk, hala nola behien entzefalopatia espongiformea (EEB) edo behi eroen gaitza, zeinak ekintza-mekanismoak berregituratzera behartu baitzituzten eta “baserritik mahaira” eslogana garatu baitzen. Bertan sartzen dira animalien osasuna eta elikadura, nekazaritzako produktuen kalitatea, elikagai eraldatuak eta nazioarteko merkataritzaren alderdiak.
EFSAk hasitako lana Europako estatu bakoitzean ere gauzatzen da, non agentzia bat baitago ezarritako jarraibideak betetzen direla ziurtatzeko. Indarguneetako bat agentzien arteko lankidetza estua da, alderdi interesdunekin kontsulta irekian, aholkularitza zientifikoa eta egungo arriskuei eta arrisku berriei buruzko komunikazio argia ematen baititu. Horrela, helburu nagusia Europar Batasuneko elikagaien segurtasunari eragiten dioten arazo guztiak ohartarazteko eta detektatzeko metodo zientifikoak eskaintzea da.
Arriskuak ebaluatzeaz eta horien berri emateaz gain, EFSAk aholkularitza ere eskaintzen dio herrialde bakoitzari, une oro erabaki egokiak har ditzan. Oro har, Europako Batzordeak, Europako Parlamentuak eta EBko estatu kideek jasotzen dituzten aholkularitza zientifikoko eskaera espezifikoei erantzuteko lan egiten du. Kontseilu horrek arriskuen kudeaketa antolatzen du, elikagaiei eta pentsuen segurtasunari buruzko Europako legeria onartzeko edo berrikusteko prozesuak barne. Ebaluazio sakona egin ondoren, pestizidak eta elikagai-gehigarriak bezalako substantziak onartzeaz arduratzen da.
