Elikaduraren zati handi bat, osasunarekin eta ongizatearekin zerikusia duena, kontsumitzailearen mende dago zuzenean. Baina bada beste zati bat ere, kutsaduragatiko arriskuak dituena, adibidez, haren mende ez egoteaz gain, kaltebera egiten duena. Elikadura-krisi bati aurre egiteko jarrera faktore askoren araberakoa da. AEBn, berriki egindako inkesta baten arabera, kontsumitzaileen %95ek elikadura-arriskuei buruzko gomendioei eta abisuei jarraitzen diete. Datu horrek berretsi egiten du orain arte frogatu dena; izan ere, elikadura-krisietan (adibidez, espinaketan E.coli agertzeak eragindakoan), kontsumitzailearen joera da tartean den produktuaren kontsumoa denbora batez murriztea edo saihestea.
Hainbat sektorek onartzen dute kontsumoaren eta elikadura-krisien arteko erlazioa konplexua dela. Osasuna eta ongizatea ez ezik, beste faktore batzuk ere hartu behar dira kontuan, batez ere kontsumitzaile bakoitzaren elikaduraarabera, baita osasunerako mehatxuen pertzepzioa ere. Norvegiako Ikerketarako Institutu Nazionalak egindako azterketa baten arabera, elikagaien arloko erregulatzaile europarrekiko konfiantza-maila asko aldatzen da herrialde batzuetatik besteetara. Elikagai-krisien kudeaketan parte hartzen duen alderdietako bat da Europako erregulatzaileekiko konfiantza-maila. Kasu gehienetan, ordea, elikagaiak aldi baterako baztertzea eragiten dute.
AEBn, duela gutxi egindako azterlan baten arabera, Elikagai eta Sendagaien Administrazioak du erantzukizunik handiena (kasuen %58an), eta Administrazioa arduratzen da elikagai seguruak ekoizteko arauak ezartzeaz. Zer zati dagokio Osasun Sailari? Inkestatutakoen arabera, gutxi (kasuen %12). Bai Elikagaiaren eta Medikamentuen Administrazioa (FDA), bai Nekazaritza Ministerioa (USDA) eta Gaixotasuna Kontrolatzeko eta Prebenitzeko Osasun Zentroak (CDC) aditu-talde bat sortzeko lanean ari dira, gaixotasun-agerraldiei aurre egiteko gomendioak emateko, adibidez, fruta eta barazki freskoen kontsumoarekin. Orain arte alor horretan egindako salaketek zalantzan jartzen dute osasun-administrazioek abian jartzen dituzten neurrien eraginkortasuna. Baina osasun-arriskuekin lotutako komunikazio-estrategia eraginkorrak garatzeko, beharrezkoa da kontsumitzaileek arriskua nola hautematen duten jakitea, Eurobarometroaren 2005eko Arriskuari buruzko auziei buruzko txostenak adierazten duen bezala.
Azken krisiak
USDAren arabera, elikagaien arriskuek 76 milioi gaixotasun eragiten dituzte urteroDuela aste batzuk, AEBetako barazki freskoen sektoreak kolpe handia hartu zuen espinakatan E.coli-ren agerraldi bat detektatu ondoren. Kontsumitzaileen elkarteen erreakzioa elikagaien segurtasunaren arloko lege zorrotzagoak eskatzea izan zen. Izan ere, nahiz eta produktu freskoak kontsumitzaileek gehien baloratzen dituzten ikuspegi dietetiko eta nutrizionaletik, arazo gehien sortzen dituztenak dira, kutsaduraren ikuspegitik. E.coli-ren agerraldiaren kasuan, 2006. urtearen amaieran AEBko 20 estatu ingurutan zabaldu zen eta 169 pertsona baino gehiagori eragin zien, ziazerbak kutsatu egin ziren animalia-simaurrarekin ongarritu ondoren, bereziki behi-aziendarekin.
Deskribatutakoa bezalako agerraldiek, oso larriak eta jende askok ukituak, mesfidantza handia eragin dute kontsumitzaileen osasuna babesteko sisteman. Joera hori AEBetako merkatutik kanpoko beste elikadura-krisi batzuetan ere islatu da. Batez ere Belgikan atzemandako dioxinen kasuan, olio industrial bat sartu zen, PCB askokoa, eta behi eroen kasuan, koipearen erauzketan aldaketa bat gertatu zen haragi-irinak egiteko. Halaber, aldaketak izan ziren uxuolioaren kasuan, eta akrilamidaren detekzioa karbohidrato ugariko produktuek jasaten duten tratamenduarekin lotu da. Hala ere, Espainiako azken krisi handiaz geroztik, adibidez, 2000n, kontsumitzaileek gero eta konfiantza handiagoa dute elikagaiekiko.
Elikagaiek eragindako gaixotasunen kopurua %32 jaitsi da azken urteotan, Estatu Batuetako Gaixotasunak Kontrolatzeko eta Prebenitzeko Zentroaren (CDC) datuen arabera. Gaur egun, elikagaiek transmititutako 250 gaixotasun baino gehiago deskribatu dira; horietako gehienak bakterioek, birusek eta parasitoek eragindako infekzioak dira, elikagaiek transmititzen dituztenak. Arruntenak Campylobacter, Salmonella eta E.coli bakterioek eragindakoak dira. Horietako lehena, hegazti osasuntsuen hesteetan bizi dena, munduan beherako eritasuna eragiten duen bakterio-kausa nagusia da. Salmonella, hegaztien hesteetan ere agertzen da, narrastiak eta ugaztunak ez ezik, animaliengandik ere heda daiteke.
Listeriaren murrizketa Campylobacterren kasuaren antzekoa da: %30eko murrizketa, %29koa E.coliren kasuan eta %9koa Salmonellaren kasuan (2005eko datu guztiak). Zifrek erakusten dutenez, etengabeko kontrolek gaixotasun horietako askoren kontrola errazten dute, eta, gainera, gaixotasun-sorta etengabe aldatzen da. Adituek diotenez, deskribatu berri diren mikrobioak errazio batetik baino gehiagotatik sortzen dira: mundu osoan erraz heda daitezkeelako; eboluzionatu egiten dutelako eta elikagaiak ekoizteko praktikak eta kontsumo-ohiturak aldatu egiten direlako (laborategiko probek lehen ezagutzen ez ziren mikrobioak identifikatzeko aukera ematen dute).
