Elikagaien arloan ekintza-neurri ugari daude duela zenbait urtetik, produktuak kaltegabeak direla bermatzeko. Arlo horretan egindako ahaleginak gorabehera, ikerketa batzuek agerian uzten dute kontsumitzailearengana iristen diren informazioa eta oharrak ez direla kasu gehienetan modu eraginkorrean hautematen. Hala berresten du Estatu Batuetako ikerketa batek. Haren arabera, hamar kontsumitzailetik bederatzik ez dakite zehatz-mehatz zer elikagai diren intoxikazio-agerraldien aurkako mehatxua egiten dutenak, eta zein den haiek manipulatzeko modurik onena arrisku hori murrizteko.
Estatu Batuetako kontsumitzaile gehienek badakite E.coli edo Listeria bezalako bakterio patogenoak dituzten elikagaiak kontsumitzeak zer arrisku dakarren. Izan ere, bakterio patogenoek eragiten dituzten intoxikazio-agerraldiak, gutxienez hamar estatu estatubatuarretan erregistratuak, urriaren hasieran. Herrialdeko adituek egindako makro-inkesta baten arabera, kontsumitzaile gehienek ezagutzen dituzte arriskuaren iturri potentzialak, hau da, gai dira identifikatzeko zein elikagai diren arriskutsuenak (arrautzak, haragia eta produktu gordinak), baina ez dakite zein den arriskurik gabe prestatzeko eta kontsumitzeko modurik onena. Gaixotasunak kontrolatzeko eta prebenitzeko Estatu Batuetako zentroen (CDC, ingelesezko sigletan) datuak kontuan hartuta, 2004az geroztik %50 hazi dira E.colik eragindako infekzioak, eta %78 Vibrio patogenoak eragindakoak, batez ere krustazeo gordinen kontsumoak eragindakoak. Zentroaren kalkuluen arabera, urtean 76 milioi estatubatuar gaixotu egiten dira elikagai kutsatuak kontsumitzeagatik.
Arriskua aurkitu
Produktu freskoaren mikrobiologia izeneko gida argitaratu du AEBetako gobernuak, elikadurako praxi txar baten ondorioak geldiarazteko. Bertan, elikadura-kate osoan zehar (laborantza, prozesamendua, biltegiratzea eta salmenta) patogenoek dituzten arriskuak aztertzen dira. Produktu freskoak, azken hilabeteotan, herrialdeko zenbait tokitan elikagaiek eragindako intoxikazio-agerraldiei lotuta daude, hala nola duela astebete letxugetan E.coli agertzeak eragindakoa, Kanadara iritsi dena, edo 2006ko azken poltsetan ziazerba freskoetan izandako patogenoak eragindakoa.
Egoera horretan, gidaren etorrerak landare-produktuen kutsaduraren aurkako borrokan lagundu lezake, elikagaiek eragindako gaixotasunen iturri nagusietako bat baitira. Azken datuen arabera, produktu freskoak egoki erabiliz gero, kutsadura gutxiago izango litzateke. Hori dela eta, gehien parte hartzen duten mikroorganismo-motak eta kutsatzen ahal diren elikagaiak ezagutu behar dira.
Estatu Batuetako mugetatik haratago
Estatu Batuetakoak bezala, kontsumitzaile britainiarrak ere ageri dira; horien % 67k ziurtatzen dute ematen zaien elikagaien segurtasunari buruzko informazioa ez dutela ulertzen. Datu hori patogenoek elikagaietan eragiten dituzten infekzioei buruzko azken zifretan islatuko litzateke. Infekzio horiek, gutxitu ordez, mantendu edo handitu egiten dira kasu batzuetan. Halaxe ageri da 2006ko amaieran Europako Batasunean argitaratu zen Arriskuari buruzko auziak txostenean, non bereziki azpimarratzen baita Europako kontsumitzaileek nola hautematen dituzten elikagaien arriskuak eta nola erantzuten dioten jasotzen duten informazioari. Oro har, Europako kontsumitzaileen ia erdiek positiboki baloratzen dute agintariek elikagaien arriskuei buruzko informazioa emateko duten eginkizuna.
Kontsumitzaileak babesteko lanetan, Codex Alimentarius-ek arau berriak ezarri zituen joan den uztailetik aurrera. Helburua argia da: printzipioak finkatzea, elikagaien arrisku nagusiak identifikatzeko eta agintari eskudunek eraginkortasunez jarduteko. Munduko Merkataritza Erakundeak (MME) osasun- eta landare-osasunerako neurriak aplikatzeari buruzko Akordioan onarturik, arau hauek elikagaien arloko aldaketetara egokitzen saiatzen dira. Horietako batzuen helburua da nanoteknologiaren eta antzeko arloetako abantailak edo arazoak ebaluatzea, eta hegaztien salmonelosia eta campilobakteriosia kontrolatzeko ildo espezifikoak garatzea.
EBko Osasun eta Kontsumitzaileen Babeserako Zuzendaritza Nagusiak (DG Sanco) elikagaien segurtasuna eta kontsumitzaileen babesa ditu eginkizun nagusi, eta 2009-2014 aldirako konpondu beharreko erronka nagusiak zalantzan jartzen ditu. Kontsumitzaileek erosten dituzten elikagaiekin konfiantza dute? Zein dira erosteko lehentasunak? Dagoeneko abian diren ekintzetako batzuk legedia harmonizatzea, animalien osasunerako higienea eta animalien ongizaterako arau berriak dira. Orain, adituek funtsezko aldaketa-alderdiak identifikatu dituzte, hala nola kontsumitzailearen konfiantza hobetzea eta kontsumo-joeren aldaketak errespetatzea.
Bioteknologian, nanoteknologian eta informazioaren teknologian egindako aurrerapenek osasun publikoa, elikagaien segurtasuna eta animalien osasuna hobetzen laguntzen dute. Eta elikagai-arriskuaren kudeaketak lotura estua du aurrerapen zientifiko horiekin. Baina, gainera, eta txostenaren arabera Future Challenges Paper: 2009-2014 elikagaien arriskuak ez dira segurtasunarekin eta kalitatearekin soilik lotu behar, baita «kontsumitzaileen heziketarekin» ere. Horregatik, kontsumitzaileak arriskuaz duen «ezagutza» hobetzen saiatzen da.
