Oso sinplea badirudi ere, batzuetan akats batek ondorio larriak izan ditzake. Hori dela eta, sukaldean, elikagaiak manipulatzeko jarraibide nagusiak ezagutzea eta aplikatzea funtsezkoa da elikadura-toxikapenak saihesteko. Are gehiago kontuan hartzen bada berresten diren gehienak etxeko eremutik datozela. Kasu gehienetan, kontsumitzailea ez da erabat jabetzen halako arazoak saihesteko duen paperaz eta erantzukizunaz. Hori dela eta, artikulu honek banan-banan zehazten du zein diren elikagai-segurtasuneko akats nagusiak eta sukaldean zer arrisku sortzen duen.
Elikagaien segurtasuneko zazpi akats nagusiak
37ºc-tan, mikroorganismo patogenoak azkar biderkatu daitezke eta 15/20 minutuan behin bikoiztu daitezke. Eta kontuan izan behar da elikagaiak behar bezala maneiatzea eta prestatzea janaria egoera txarrean botatzea edo frutak eta barazkiak garbitzea baino askoz ere gehiago dela. Nahiz eta ekintza horiek ez diren alde batera utzi behar elikagaien arriskuen prebentzioan duten garrantziagatik, zenbait akats komun gertatzen dira, eta ondorio larriak izan ditzakete:
1. Hozte desegokia. Elikagaiak bakoitzak behar dituen tenperatura-baldintzetan mantendu behar dira. Hozteko tenperatura behar izanez gero, hozkailuan 4 ºc-tan gorde behar da. Saihestu egin behar da arrisku-eremu gisa hartzen den tenperatura, hau da, 5 ºc-tik 65 ºc-ra bitartekoa. 5 ºc-tik behera, mikroorganismo patogeno gehienak ezin dira biderkatu.
2. Egosketa eskasa. Hegazti-haragia, itsaskia edo arrautzak tenperatura egokietan prestatzen ez badira, patogenoak kentzeko gaitasuna galtzen da. Gehienak 60 ºc eta 75 ºc arteko tenperaturan deuseztatzen dira, “segurtasun-tenperatura” gisa hartuta, eta elikagai horren barruan iritsi behar da.
3. Higiene falta, batez ere eskuak ez garbitzeagatik. Germenak badauzkate, erabiltzen diren elikagaietara pasa daitezke. Beraz, modu erregularrean garbitu behar dira urez eta xaboiz, batez ere elikagaiz aldatzen den bakoitzean eta, bereziki, jaki bat manipulatzen den bakoitzean, eta, ondoren, gordinik. Telefonoz hitz egin ondoren, komunera joan edo sudurra zintz egin ondoren ere garbitu behar dira.
4. Poluzio gurutzatuaelikagaien artean, hau da, kutsatutako elikagai baten patogenoen transmisioa (kasu gehienetan gordinik) ez zegoen eta prestatua zegoen beste batera. Poluzio-mota hori eskuetatik, sukaldeko tresnetatik edo elikagaien arteko kontaktu zuzenetik gerta daiteke. Hori saihesteko, ezinbestekoa da higiene zorrotza izatea, batez ere, eskuak, gainazalak eta tresnak, eta elikagai mota desberdinak kontserbatzea.
5. Elikagaiak aurrez prestatzea. Elikagaiak seguruagoak dira ondo prestatzen badira eta elaboratu ondoren kontsumitzen badira. Hori ezinezkoa bada, sobran geratu direlako edo aldez aurretik prestatu behar delako, aprobetxatu egin daitezke, baldin eta higiene, kontserbazio eta manipulazioko neurri egokiak betetzen badira. Berehala kontsumituko ez balitz eta hotzean kontserbatu behar bada, sukaldatzen denetik 10 ºc-ra arteko hozte-denbora ez litzateke bi ordutik gorakoa izango.
6. Elikagaiak giro-tenperaturan desizoztu. Mikroorganismo patogenoak azkar ugal daitezke giro-tenperaturan. Elikagaiak desizozteko modurik seguruena hozkailuan sartzea da, hotzak mikrobioen garapena babesten baitu. Bero handiarekin prestatutako elikagai bat baino ezin da berriro izoztu. Elikagai batzuk, berdura gisa, zuzenean ur irakinetan egin daitezke eskalatu ondoren. Pieza txikietarako mikrouhin-labea erabil daiteke.
7. Ez ordeztu esponjak eta trapuak aldizka. Garbitzeko erabiltzen diren arren, batzuetan sukaldeko tresnarik zikinenak dira, bietan kutsa daitezkeen janari-hondarrak atxiki baititzakete. Garrantzitsua da higiene zorrotza izatea, maiz ordezkatzea eta ahalik eta lehorrena gordetzea, hezetasunik ez izateko, patogenoak ugaltzeko ingurune ezin hobea baita.
“Ataza anitzeko” kontzeptua etxeko sukaldeetan ere aplika daiteke, jarduera ugari tartekatzen baitira janaria prestatzen den bitartean, eta horrek elikadura-toxikazioa eragin dezake. Ez da harritzekoa sukaldean ari den bitartean beste jarduera batzuetara joatea, adibidez, telefonoa hartzea, maskotei jaten ematea edo haurrak zaintzea. Garrantzitsua da eguneroko errutinetan elikagaien segurtasun-ohiturak sartzea, intoxikazio-arriskua murrizteko.
