Elikagaietarako ke-aromak arautzen dituen Europar Batasuneko araua abenduaren 16an sartuko da indarrean. Haren xedapenak uniformeak izanen dira Europar Batasun osoan, eta, orain, aldez aurretik baimena eta segurtasun- eta erabilera-baldintza orokorrak bete beharko dituzte.
2003ko azaroaren 26an, elikagaietan erabiltzen diren «ke-aromak» arautzen dituen Erregelamendua (EE) argitaratu zen Europar Batasunaren Aldizkari Ofizialean. Onartutako araua da, Europar Batasunean, elikagaietan edo haien azalean erabiltzen diren edo erabiltzen diren produktu-mota horiek harmonizatzen dituen lehena. Lehenago, 1988ko Zuzentarau batek, lurrinen esparrurako onartutakoak, beharrezkotzat jotzen zuen ke-aromak sortzeko erabilitako oinarrizko materialei buruzko xedapen egokiak hartzea, bai eta horiek prestatzeko erabilitako erreakzio-baldintzak ere.
Indarrean sartzen denetik, kasualitatez Gabonetako atarian gertatzen baita, EBn merkaturatutako ke-lurrinek beren segurtasuna ebaluatzeko prozesu bat bete beharko dute, eta prozesu hori Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak egin beharko du berehala. Era berean, Batzordeak «baimendutako lehen mailako produktu»en, hau da, ke-aromatzat hartzen direnen eta horiek ekoizteko oinarrizko materialen, zerrenda positibo bateratua egingo du.
Lehendik dauden produktu primarioen eta berrien merkaturako bidezko sarbidea bermatzeko, legegileak trantsizio-epe bat ezarri du 2005eko ekainaren 16rako. Ordura arte, estatu kideetan hartu beharreko neurri nazionalak aplikatuko dira. Egun horretatik aurrera, ke-aroma edo bere konposizioan edo azalean kea duen edozein elikagai bakarrik merkaturatu ahal izango da, dagokion baimenean ezarritako erabilera-baldintzak betetzen baditu.
Keen segurtasuna
Ke-aromei segurtasun-ebaluazio bateratua egin behar zaie EBn, osasunean eragin kaltegarriak izan ez ditzaten.
Aipatutako Erregelamenduaren ataritik ondorioztatzen denez, Europako Parlamentuak eta Kontseiluak uste dute elikagai ketuek, oro har, arazoak sortzen dituztela osasunaren ikuspegitik, batez ere hidrokarburo polizikliko aromatikoak daudenean. Eta, keztatze tradizionalak ke-aromak erabiltzeak baino arazo gehiago dakarzkio giza osasunari; hala ere, usain-mota hori ohiko ketuarekin alderatuta aplikatzeko aukera zabalagoek inguruabarrei egokitutako segurtasun-ebaluazioa zehazten dute, kontsumitzaileen osasuna babesteko.
Alde horretatik, eta ke-aromak zatikatze- eta arazte-prozeduren eraginpean dagoen ketik sortzen direnez, ez dira ezkutatzen kearen konposizio kimikoa konplexua dela eta hainbat faktoreren mende dagoela, hala nola erabilitako zur-motak, kea sortzeko erabilitako metodoa, zuraren uraren edukia eta ekoizpenean oxigeno-tenperatura eta -kontzentrazioa.
Erregelamenduak lehentasunezko helburu bat du, pertsonen osasuna babestea; eta, hori lortzeko, ezartzen du ke-aromek segurtasun-ebaluazioa egin behar dutela, prozedura komunitario baten bidez, merkatuan jarri edo elikagaietan, edo haren azalean, Erkidegoaren barruan, erabili aurretik. Izan ere, Giza Elikaduraren Batzorde Zientifikoak lehen esan bezala, ezin zen metodo komun bat diseinatu elikagaiak aromatizatzeko erabiltzen ziren ke-aromen segurtasuna ebaluatzeko, haien artean desberdintasun fisiko eta kimiko handiak baitzeuden.
Hori dela eta, arauak ezartzen du ebaluazio zientifikoak produktu primarioen segurtasunean jarri behar duela arreta, hau da, ke primarioen kontzentratuetan eta mundrunaren frakzio primarioetan, eta produktu gisa erabiltzeko edo elikagaietan edo haien azalean erabiltzeko ke-aromak sortzeko segurtasunean.
Ekoizpen baldintzak
Produktu primarioak ekoizteko zura erabiltzeko baldintzak funtsezkoak dira ke-aromen segurtasunerako. Giza Elikaduraren Batzorde Zientifikoak 1993an egindako txosten batek emandako informazioa oinarritzat hartu da ke-aromak ekoizteari dagokionez segurtasun-baldintza funtsezkoak ezartzeko.Produktu primarioak merkaturatzen dituzten enpresek agiri bidez frogatu beharko dute beren produkziorako erabilitako zurak ez direla substantzia kimikoekin tratatu mozketa aurreko edo ondorengo sei hilabeteetan. Bestela, erretzean toxiko izan ez daitezkeen substantziekin ke-aromak ekoizteko erabiltzen ahalko dira.
Arauak ez du ezartzen aroma-mota horiek ekoizteko zuraren zerrendarik, baina Europako Batzorde Zientifikoaren erreferentziazko txostenak ezartzen duen zerrendara igortzen du, modu adierazgarrian. Bestalde, zuraren ondoan belarra, espeziak, ipuru-adaxkak eta adartxoak, orratzak eta pikeako pinaburuak erabil daitezke, baldin eta tratamendu kimikorik ez badute.
Erregelamenduaren II. eranskinean eragile ekonomikoek oinarrizko produktuen baimena eskatzeko bildu behar duten informazioa ezartzen da. Eskaera eta bildutako informazioa estatu kide bateko agintaritza eskudunean aurkeztu beharko dira, eta horrek, era berean, Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzari (EFSA) igorriko dio, ebaluatu dezan. EFSAk gainerako estatu kideei eta Batzordeari berari jakinaraziko die, eta haiek eskura izango dute aurkeztutako dokumentazio guztia.
Eskaeran, eskatzailearen izenaz eta helbideaz gain, espedientearen laburpena eta produktuak pertsonen osasunerako arriskurik ez duela eta kontsumitzaileei akatsik eragiten ez diela dioen adierazpen arrazoitua jaso behar dira. Informazio hau izan behar du:
- Produktu primarioa ekoizteko erabiltzen den zur mota.
- Produktu primarioak ekoizteko metodoak.
- Ke deribatuen aromak sortzeko geroko tratamendua.
- Lehen produktuaren konposizio kimiko kualitatiboa eta kuantitatiboa eta identifikatu ez den zatiaren karakterizazioa.
- Oinarrizko produktuaren laginketa, identifikazioa eta karakterizaziorako balio duen metodo analitikoa.
- Berariazko elikagaien produktu edo kategorietan edo haien azalean aurreikusitako erabilera-mailei buruzko informazioa.
- Datu toxikologikoak.
Baimena emanen da baldin eta eskatzaileek, lagundutako informazio eta dokumentazioan oinarrituta, behar bezala frogatzen badute elikagaietan edo haien azalean erabiltzen diren ke-aromek pertsonen osasunerako arriskurik ez dutela eta kontsumitzaileei akatsik ez dietela eragiten.
- Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2065/2003 (EE) Erregelamendua, 2003ko azaroaren 10ekoa, elikagaietan edo haien azalean erabiltzen diren ke-aromei buruzkoa. (Europar Batasunaren Aldizkari Ofizialean argitaratua, 2003ko azaroaren 26an).
