Dastamenaren zentzua, beren tratamenduan bereziki aritzen diren adituen iritziz, medikuntzan eta fisiologian ezagutza sakon gutxien duen arloetako bat da. Sistema kimiosentsitiboan arazoak izatea oharkabean pasatu ohi da kontsulta medikoan, nahiz eta gaixotasun-sintomatzat hartzen diren eta gizartean eragin negatiboa dutela onartzen den.
Gustuaren zentzuaren garrantzia ez da oso aintzat hartzen publiko orokorrean, baita medikuen artean ere. Hala ere, oinarri molekularrak ezagututa, gero eta zapore primario gehiago definitu ahal izan dira, eta, aldi berean, usaimenarekin lotura estua duen eta lan- eta gizarte-inplikazio handiak dituen sistema batean asaldurak dituzten pertsonentzako soluzio terapeutikoak bilatu ahal izan dira.
Luxuaren sibarita handi batek, Anthelme Excelat-Savarin frantziarrak, Physiologie du goût (Dastamenaren Fisiologia) lanean amaitu zituen bere nahiak hil baino lehentxeago (1826), dastamena eta usaimena, berez, zentzu bera zirela ziurtatuz. Bi noranzkoetan dagoen fisiologiak trabak jartzen dizkio Anthelme-ren ikuspuntuari, baina zentzumenen maisuak ere ez zuen hitz egiten. Ortegak eta Muñozek onartzen dute dastamena ikasketa-kodeetan ere oinarritzen dela, eta zaporeak hautemateko punta-puntak zentzua eta sentsibilitatea dituela.
Oinarri zelular eta neurologikoak ez dira denak, eta, beraz, ezin dute dena azaldu. Animalia batzuen orbita orbitofronteko kortexean entzumen-, usaimen- eta ikusmen-gaitasuna duten neuronak aurkitu dituzte duela gutxi, eta horrek pentsarazten digu multisentsibilitate-kanalak daudela. Halaber, ikasitako zaporeak eredu bisual eta usaimenaren bidez landu dira.
Richard Axeli eta Linda Bucki 2004an eman zitzaien Nobel saria izan da usaimen-sistemaren funtzionamendua argitzen duten aurkikuntza askoren bidezko saria: 1.000 gene inguru aurkitu dituzte, usaimen-hartzaile mota desberdinen kopuru baliokidea sortzen edo kodetzen dutenak. Hartzaile horiek usaimen-epitelioan daude kokatuta. Aurkikuntzari esker, biologia molekularreko eta zelularreko teknika modernoekin aztertu ahal izan da usaimena.
Usaimen-epitelioak arnastutako molekula usaintsuak detektatzen ditu, eta sudur-hobien sabaiko segmentu mugatu bat betetzen du; bost milioi usaimen-neuronek osatzen dute, eta mezuak zuzenean bidaltzen dituzte garuneko usailera. Usaimen-erraboilaren bidez, seinale usaintsua garun-kortexera bidaltzen da. Kortex hori da seinale usaintsu horrek eragin ditzakeen erreakzio emozionalen eragilea.
