Udaberria ez da landare mota guztien loraldia bakarrik, basatietatik hasi eta apaingarri eta ekoizpenetaraino. Halaber, nekazaritzako produktibitate-eremuetan edo elikagaien biltegietan edo prozesamendu eta ekoizpenerako eremuetan habia egiten duten edo haien bila dabiltzan hegazti eta txori espezie ugari heldu eta ugaltzen dira. Horiek iristeak arazo higieniko-sanitarioak sor ditzake, elikagaiak transmititzeko gaixotasunak sor ditzaketen patogenoak izan baititzakete.
Gaur egun, ongi definitutako mekanismoak daude elikagaiak biltegiratzen edo prozesatzen diren instalazioetan intsektu eta karraskariek sortzen dituzten arazoei aurre egiteko. Labore-eremuak babesteko metodoek ere aurrerapen nabarmenak izan dituzte, eta, neurri handi batean, izurrite horiek uztetan eragiten dituzten ondorio kaltegarriak arintzeko aukera eman dute. Hala ere, oraindik ere zailtasunak daude elikagaien industriari eragiten dioten beste mota bateko izurriteen kontrolean eraginkortasun bera lortzeko: hegaztien izurriteak.
Hegaztien izurriteak kontrolatzeko ez dago metodo bakar bat kasu guztietarako. Egoera bakoitzaren, kontrolatu beharreko espeziearen, ale kopuruaren eta babestu nahi dugun tokiarekiko loturaren araberakoa da. Hori dela eta, eskura dauden metodoetako edozein aukeratu baino lehen, aditu bati galdetzea komeni da, kasu bakoitzean eraginkorrak izan daitezkeen jakiteko, gure denbora eta dirua benetan arrakasta izateko aukera duten horietan erabiltzeko.
Alde horretatik, garrantzitsua da adieraztea hegazti basati askok mikroorganismo patogenoak dituztela, bereziki Salmonella, Campylobacter eta Escherichia coli bakterioak. Egoera horretan, patogenoak transmititzeko arriskua handia da, batez ere, hegaztiek lehengaiak edo produktu bukatuak biltegiratzeko eremuetarako sarbidea badute.
Nola mugatu hegaztien sarbidea
Hegaztien izurriteen kontrola egoera bakoitzaren, kontrolatu beharreko espeziearen eta babestu beharreko tokiarekiko loturaren araberakoa da.Hegaztiek beren kontrolerako duten zailtasun nagusia hegan egiteko gaitasuna da. Mugigarritasun handia eta pozoiak erabiltzeko legezko mugak direla-eta, kasu bakoitzaren arabera eraginkortasun handiagoa edo txikiagoa duten kontrol-metodoak erabili behar dira. Nolanahi ere, babestu edo zaindu beharreko instalazioen arabera erabil daitezkeen irtenbide ugari daude.
Irtenbide horien artean, lehenik eta behin, hegaztiak babestu nahi diren lekuetara iristea eragozten dutenak daude. Sareak eta sareak oso eraginkorrak izaten dira eremu espezifikoen inguruan edo txoriak eraikinetan sartzeko zuloak estaltzen dituzte. Hostoak, polena eta beste material batzuk harrapatzen dituzte, eta zikinkeria-kumulu bihur daitezke. Osagarri gisa, pintxoak erabil daitezke, hegaztiak leku zehatzetan pausatzea galarazten dutenak, nahiz eta epe luzera zikinkeria pilatzen duten eta txoriak gainean habia egitera irits daitezkeen. Altzairuzko kableek txoriak pausatzea eragozten dute, baina denborarekin destenatu eta eraginkortasuna galtzen dute.
Aipatutako gailuen kontrapuntua sistema elektrifikatuak dira. Oro har, oso eraginkorrak dira, hegaztia pausatzen denean deskarga elektrikoak eragiten baitituzte. Baina instalazioaren eta mantentze-lanen kostua handiagoa da aurreko metodoena baino.
Hegaztien sarbidea mugatzeko beste modu bat metodo uxagarriak erabiltzea da. Horien artean, gelak eta likidoak nabarmentzen dira. Lehenek gehiegi zikintzen dute eta haizeak garraiatutako elementuak itsasten zaizkie, hala nola polena, hostoak edo intsektuak. Bigarrenek usain sendoak askatzen dituzte, eta produktu kimikoak erabiltzeko baimena duten langileek aplikatu behar dituzte, hilean behin, gutxi gorabehera. Bigarren aukera ultrasoinuak dira. Hegaztiak gogaitzen dituzte, baina ohitzeko eta eraginkortasun guztia galtzeko arriskua dute.
Egoera jakin batzuetan, erabilgarriak izan daitezke hegaztiak uxatzen dituzten metodoak, material islatzaile gisa eta harraparien silueta gisa. Erraz eskuratu edo egin daitezke, baina ez dira oso eraginkorrak, hegaztiek berehala ikasten baitute ez direla kaltegarriak. Ildo beretik, soinuak erabil daitezke, hala nola harraparien soinu-leherketa handiak edo erreprodukzio handiak, edo uxatu nahi dugun espeziearen beraren alarma, defendatzeko erabiltzen duena. Hala ere, eraginkortasuna galdu egiten dute, hegaztiek konturatu baitira soinuaren atzean ez dagoela arriskurik.
Bestalde, falkoneria (hegazti harrapariak erabiltzea) beste hegazti batzuk uxatzeko metodorik eraginkorrenetakoa da. Eraginkorra izan dadin, beharrezkoa da harrapariak egunean hainbat orduz egotea; beraz, metodo hori aurrekoak baino garestiagoa da. Gainera, eraginkortasuna galtzen du eremu urbanizatuetan.
Azkenik, nabarmentzekoa da hegaztien populazioa murrizten duten metodoak, hala nola antisorgailuak edo harrapaketak. Lehenengoei dagokienez, usoen kasuan soilik eman daitezke ugaltzea galarazten duten antisorgailuak. Metodo garestia eta eraginkorra da, baina soilik hiriguneetan, non ez dagoen hegaztien trukerik aplikatzen den eremuaren eta kanpoaldearen artean. Gainera, metodo hori erabiltzeko agintariek baimenak lortu behar dituzte, eta Espainian produktua banatzen duen enpresa bakarra dago.
Habiak hil, harrapatu eta suntsitzeko ere baimen bereziak behar dira. Gogoan izan behar da legeriak hegaztiak babesten dituela eta, inguruabar, urte-sasoi eta espezie jakin batzuetan izan ezik, debekatuta dagoela jarduera horietako edozein egitea. Jarduera horiek zigor ekonomiko handiak dituzte.
Txolarreak, arabazozak, gorostiak, usoak, kaioak eta beste hegazti batzuk benetako arazoak izan daitezke, bai edozein elikagai prozesatzen duten industrientzat, bai nekazaritza-sektoreko ekoizle batzuentzat, batez ere zerealistarentzat.
Ondorio kaltegarriak desberdinak dira. Nabarmenenak higieniko-sanitarioak dira, hegaztiek kanpoko parasito ugari baitituzte, hala nola zorriak, arkakusoak eta zimurrak, eta barnealdekoak, hala nola zizareak, zizareak eta kozidioak. Gainera, Salmonella bezalako giza osasunerako oso arriskutsuak diren bakterio eta onddoen kontzentrazio handiak aurki daitezke gorotzetan.
Kalte operatiboak ere eragiten dituzte. Batzuetan, habietako gorozkiek, lumek eta materialen hondarrek eragina izan dezakete elikagaiak prozesatzen dituen makinerian, eta horrek okerreko funtzionamendua eragin dezake eta eragin kaltegarria izan dezake produkzio prozesuan.
Bi kalte-mota horien baturak galera ekonomiko handiak eragin ditzake. Arestian aipatutako kalteak arintzeko beharrezko gastuez gain, askotan, baliabide osagarriak erabili behar izaten dira gorotzez edo euri-kanaloiz zikindutako fatxadak garbitzeko. Hegaztien izurrite jakin batzuek laboreetan eta zerealen biltegietan izan ditzaketen ondorioak larriagoak dira, ale kopuru handiak jaten baitituzte.
