2001ean, Espainiako egunkarietako azaletara jauzi egin zuten trihalometanoek. Azterketa independente batek iturriko uretan zegoela ohartarazten zuen, eta emaitza horiek berretsi egin zituen OCUk eta Kontsumoko Institutu Nazionalak parte hartu zuten bigarren azterketa batek. Harrezkeroztik, areagotu egin da haren ikerketa eta haren prestakuntzari aurrea hartzeko aukeren proposamena. Hermenegildo García Gómez Valentziako Unibertsitate Politeknikoko Kimika Organikoko katedradunak fotooxidazio teknikak erabiltzea proposatu du, ahoko uretan karga murrizteko. Uretan aitzindari egokiak daudenean, klorazioak konposatu organiko kloratuak sortzen ditu. Horietako askok ahalmen toxikoa eta mutagenikoa dute, baina dosi handietan eta epe luzean. Esate baterako, trihalometanoak (THM) kloroformoa, arau berri batek iturriko ura neurtzera behartzen baitu, eta, horiek kentzeko, askotan aldatu egin behar izaten da ura tratatzeko sistema. García Gómez trihalometanotan aditua da, eta onartzen du kloroa desinfektatzeko bermea dela, baina ohartarazten du hiri askotan ez dela aurrekonloraziorik egin behar eta ikatz aktiboarekin edo ozonoarekin tratatu behar dela, nahi ez diren ondorioak saihesteko. Landare asko kloro dioxidoa erabiltzen hasi direla dio, eta, beraz, ez direla trihalometanoak sortzen, desiragarriak diren beste substantzia batzuk baizik, nahiz eta legerian jasota ez egon. García Gómezek argi ultramorearen eta oxidatzaileen bidez aurrekonlorazioa saihesten duen metodo bat garatzen dihardu.
Zer egoeratan daude trihalometanoak Espainian? Inork ez daki ziur. Are gehiago, orain dela gutxi arte, legediak ez zuen txorrotako uretan bere kontrola sartzen, eta horrek adierazten du ez zekitela konposatu horiek egunero kontsumitzeko funtsezko produktu batean zeuden ala ez. Egoera aldatu egingo da 2004. urtetik aurrera, joan den otsailean onetsitako errege-dekretua, Europako zuzentarau bat ezartzen duena, indarrean sartzen denean.
Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Erakundeak (OCU), Kontsumoko Institutu Nazionalarekin lankidetzan, Espainiako 88 hiritako 100 ur-lagin aztertu zituen 2002an, trihalometanoak, konposatu organiko lurrunkorrak eta herbizidak zeudela egiaztatzeko. Lortutako emaitzen arabera, hirien %30ek gainditu egiten du Europako Erkidegoko kontsumo-uren zuzentarauak ezarritako THM maila. Arauak gehienez ere 100 mikrogramo onartzen ditu litroko. EBk ezarritako muga oso txikia da, arreta-printzipioan oinarritzen delako. OCUk aztertutako 100 laginetatik hogeita zazpik gainditzen zuten muga hori, eta horietatik zazpi 150 mikrogramo baino gehiago joaten ziren litroko (EBk 2004 eta 2009 artean onartzen duen muga).
Legedi berriak baimendutakoa baino maila handiagoko hiriak hauek dira: Ourense, Benavente, Basauri, Bilbo, Zamora, Valladolid, Ávila, Cáceres, Badajoz, Don Benito, Ciudad Real, Algeciras, Málaga, Kordoba, Andujar, Palma del Río, Écija, Girona, Garrucha, Zaragoza.
García Gómezek mapa asmatu du, ezagutu gabe ere. «Eremu industrializatuek, hala nola Bilbok, Bartzelonak eta haien inguruek, trihalometano-maila handiagoak dituzte. Gauza bera gertatzen da hego-ekialdean, Murtzian eta Alacanten, hasierako ura beste eskualde batzuetan baino okerragoa baita». Abiapuntuko ura zenbat eta okerragoa izan, eta zenbat eta materia organiko gehiago eraman, orduan eta kloro gehiago gehitu behar da, eta handiagoa trihalometanoen eraketa. «Ezin dira mirariak egin», dio García Gómezek.
“Murriztu egin daiteke trihalometanoen sorrera, banaketa-sarea hobetuz”
Kimika organikoko katedradun honek Valentzian egiten du lan. Oraingoz ez dago arazo handirik, eta legeria betetzen da. “Ura Cuencatik dator, gutxi industrializatutako eremuetatik, eta Europako maila betetzen da”. Hori bai, egun batzuetan maximoa gainditzen dela dio: “Badira tontorrak, udan edo eurite handiak izan direnean, materia organikoa ibaira eramaten dutenak, balio horiek noizbehinka gainditu ahal izateko”.
Uraren kalitatea hobetzeko beste irtenbide bat ur-hartunea industrializazio txikiagoko eremuetara igotzea da. García Gómezek azaldu du aplikazioa Valentzian: “Gure ikerketa-taldea, Mercedes Álvaro doktoreaz gain, bost bat lagun, trihalometanoen murrizketa-maila aztertzen ari da. Hori lortuko litzateke Turiaren burura 30 kilometro egiten baditugu ura hartzeko”. Haren kalkuluen arabera, eragiketa horri esker% 50 murriztu ahal izango litzateke trihalometano-maila.
