Kontsumitzaileei elikagaien ontzietan ematen zaien informazioak ez du engainatu behar. Hala ezartzen du euskarri horietan sartzen diren mezu-motak arautzen dituen legeriak, aurrealdetik eta hitz nabarmenetatik letra txikiraino, atzean egon ohi baita. Hala ere, hori ez da beti betetzen: sarritan, mezu nabarmenak errealitatetik oso urrun egoten dira. Horregatik da garrantzitsua beti irakurtzea osagaien zerrendak, produktuen legezko izenak eta nutrizio-informazioa. Baina zer gertatzen da Interneten erosten dugunean eta eskuetan ontzi fisikorik ez dugunean? Zer baliabide ditugu kasu horietan? Aztertu egingo dugu.
Gero eta ohikoagoa da erosketak Internet bidez egitea. Hainbat azterlanek berretsi dute merkataritza digitala handitzen ari dela, eta horrek elikadura-produktuak barne hartzen ditu, horien online salmenta nabarmen bultzatu baitzen 2020an. Gaur egun, kontsumitzaileen % 30ek baino gehiagok erabiltzen du bide hori, Elikagaien Merkataritza Elektronikoaren Eboluziorako Asedas Behatokiak dioenez.
Online erosketa ez da ohiko erosketa bezalakoa. Bereizgarrietako bat da ezin ditugula produktuak ikusi edo ukitu erabakia hartu aurretik; irudiekin fidatu behar dugu. Pertsona askorentzat, hori desabantaila da erosketa tradizionalarekin alderatuta.
Argazkiei begira aukeratzeko mugak, batez ere, produktu freskoekin nabaritzen dira. Izan ere, kategoria hori da gutxien komeni zaiguna eta Interneten gutxien erabiltzen duguna: laranjak, xerrak edo letxugak aukeratzeko, nahiago dugu benetako produktua aztertu, gertutik begiratu, eskuetan eutsi.
Ontziratutako elikagaiekin desberdina da. Kasu honetan, online erostea askoz errazagoa da, supermerkatuan egiten dugunaren antz handiagoa duelako. Han, gailetak, infusioak, zukuak edo aurrez prestatutako produktuak erosten ditugunean, ontzietan ikusten ditugun irudiak ere hartzen ditugu kontuan, barruan dauden elikagaiak ez baitira askotan ikusten.
Kontua da ontzi bat eskuetan dugunean buelta eman diezaiokegula, etiketa berrikusi eta osagaien zerrenda irakur dezakegula, zein produktu-mota den hobeto jakiteko.Zer gertatzen da informazio horrekin Internet bidez erosten dugunean?
Elikagaien etiketatzea web-era ere iristen da
Europako Parlamentuak eta Europako Kontseiluak duela hamarkada bat onartutako 1169/2011 Erregelamenduak arautzen du kontsumitzaileei elikagaien ontzietan ematen zaien informazioa. Araudi honen helburua da produktuei buruzko informazio argi eta egiazkoa iristen zaigula bermatzea, zer erosten dugun jakinda aukera dezagun.
Horregatik, elikagaiei buruzko informazioa nahitaezkoa da. Araudiak berak adierazten duen bezala, kontsumitzaileek elikagaiak ezagutu eta egoki erabiltzeko aukera izan behar dute, baita beren banakako behar dietetikoetara egokitzen diren erabakiak hartu ere.
Hori dela eta, osagaien zerrendatik hasi (handitik txikira zerrendatu behar dira) eta letra txikiaren gutxieneko tamainaraino erregulatu behar dira, eta produktu batek osagai nabarmen baten zer kantitate duen zehaztu behar da. Aurreko aldean, adibidez, “almendrak” irakurtzen baditugu, osagaien zerrendan ikusi beharko dugu zenbat almendra erabili diren.
Irudia: iStock
Urrutiko salmenta denean Interneten ematen den informazioa ere jasotzen du erregelamenduak. Hala, supermerkatu baten, denda baten edo jendeari saltzen dion fabrikatzaile baten webgunea bisitatzen badugu, ontzietan aurkituko genituzkeen nahitaezko aipamen berberak aurkitu beharko ditugu, besteak beste, produktuaren izena, osagaien zerrenda, nutrizio-informazioa, jatorrizko lekua edo kontsumitzeko lehentasunezko edo iraungitzeko data. Informazio horrek, gainera, “erabilgarri egon behar du erosketa egin aurretik”, eta doakoa izan behar du.
Baina zer gertatzen da okerra denean? Zer gertatzen da, adibidez, web orriko osagaien zerrenda ez badator bat ontzian ageri den osagaien zerrendarekin? Gertatzen dena da informazio horrek kontsumitzailea engainatzen duela eta araudia urratzen duela.
“Elikadura-iruzurra ohikoenetako bat da, zoritxarrez”, dio Jesús Soria kazetariak, kontsumo-gaietan aditua denak. Eta adibide gisa jartzen ditu produktuak “ez dira esaten digutena, hala nola arrainak, haragia, urdaiazpikoak, gaztak edo azafraia, “zientifikoki frogatu ez diren edo inoiz frogatu ez diren ustezko propietateak dituzten produktuak” eta “gauza bat diruditen elikagaiak —itsaski-krema, oliba-olioarekin egindako elikagaiak…—, iruzur bat dela benetan, protagonistak ematen duen produktuaren gutxieneko kopuruak, batzuetan oso txikiak, edukitzeagatik”.
Engainatu egin naute, zer egin dezaket?
Soriaren iritziz, kontsumitzaileok “zaindu egin behar dugu erosten dugun guztia, zer osaera duten gurditxoan jartzen ditugun elikagai ontziratuek, arrainek bezalako produktu freskoen etiketek, batzuetan esaten digutena ez badira edo haien jatorria ez bada saltzen digutena… Eta, jakina, susmagarri horiek erosteari utzi, saltokira kexak edo markara eraman, ondoeza ikusarazteko, agintariak salatzeko…”.
Eta online erosketa baten kasuan? Adibidez, galleta batzuk edo patea erosten badugu, webgunean ematen den informazioan oinarrituta, baina etxean osagaiak ez datozela bat iragarritakoarekin, zer egin daiteke?“Kasu zehatzaren arabera, establezimenduan bertan salatzea, adibidez, erreklamazio-orrietan, edo beste urrats bat ematea eta komunitate bakoitzeko osasun- edo kontsumo-agintariei salaketa aurkeztea, baita zure udaleko Kontsumitzailearen Informaziorako Udal Bulegora (KIUB) joatea ere”, adierazi du espezialistak.
Produktua itzul dezakegu? “Jakina —erantzun du Jesús Soriak—: norbaitek iruzur edo iruzur baten biktima dela antzematen badu, erositakoa itzultzeko eskubide osoa du”. Baina ñabardura interesgarri bat eransten du: “Erosketa Internet bidez egiten bada, produktuaren arabera, itzuli egin daiteke edo ez. Galkorrak ezin dira itzuli, eta horrek ez du esan nahi erabiltzaileak iruzur hori salatzeari uko egiten dionik. Nolanahi ere, kalte-ordaina jaso ahal izateko, eta iruzurra ez gertatzeko”.
Hori dela eta, ondorio hau atera du: “beti saiatu behar da erosten konfiantza handiko establezimenduetan, web seguruetan, bezeroekin komunikatzeko bideak ematen dituztenetan… Segurtasun-baldintza minimoak betetzen ez dituzten askorekin, edozein erreklamazio oso zaila da”.
