Castellóko Jaume I Unibertsitateko (UJI) ikertzaile-talde batek mutazio genetikoak eragin ditu zitriko-hazietan, gamma izpien erradiazioen bidez, lehortearekiko eta eremu mediterraneo osoko ureztatze-putzuetako gazitasun-maila handiekiko erresistentzia handiagoa duten laranjak hautatzeko. Zientzialariek 50.000 hazitan baino gehiagotan egin dituzte probak proiektuaren bost urteetan, eta horietatik 15 genotipo berri lortu dituzte gazitasunarekiko tolerantzia handiarekin.
“Eremu mediterraneoko ureztatze-putzuen %30 baino gehiago gazituta daude lehortearen eta gehiegizko ustiapenaren ondorioz, eta egoera horrek bere horretan segituko du edo okerrera egingo du hurrengo urteetan; horregatik da garrantzitsua baldintza horiekiko erresistenteak diren laboreak garatzea”, nabarmendu zuen Aurelio Gómez taldearen koordinatzaileak eta Landare Ekoizpeneko katedradunak.
UJIren ikerketak zitriko-sorta batzuk aztertzen ditu. Zitriko mediterraneoan erabili ohi dira, tristuraren birusarekiko eta beste landare-gaixotasun batzuekiko tolerantziagatik. “Gainera, zuhaitzaren lehorte-kondizioekiko tolerantzia handiagoarekin lotuta dago segurtasunuraren gazitasunarekiko erresistentzia hobetzea”, azaldu zuen ikertzaileak. “Zitrikoek sorkuntza-aldaketa gutxi batzuk metatzen dituzte naturan. Guk 10 aldiz biderkatzen dugu mutazio horien metatze-tasa landare bakoitzeko, gamma izpien bidezko irradiazioari esker”, esan zuen Gómezek, metodo fisiko erabat kaltegabea dela nabarmendu zuenean.
Taldeak urtean hiru aldiz egiten ditu irradiazioak 4.000 hazi ingurura. Hazi horiek guztiak, ondoren, laborategian “in vitro” saiakuntza-hodietan lantzen dira, gatz maila handiarekin, erresistenteak bakarrik hautatzeko. “Landutako 4.000 hazietatik, 50 eta 100 artean baino ez dute jasaten ezarritako estresa”, adierazi zuen ikertzaileak. Genotipo horiek UJIren berotegira eramaten dira. Han, aklimatazio- eta berreskuratze-aldi baten ondoren, klonikoki hedatzen dira, eta lehorte eta gazitasun erresistentziaren saiakuntza berriak egiten dira, dagoeneko loreontzietan. Metodologia horri 50.000 hazi inguru aplikatu ondoren, 15 genotipo dira toleranteenak, eta, beraz, hirugarren fasera pasatuko dira, hau da, soroan landatzera.
Prozesu horrek beste bost urte iraungo du; izan ere, landan, lehortearekiko eta gazitasunarekiko tolerantziaz gain, landare berriak modu agronomikoan karakterizatu behar dira, eta egiaztatu behar da ez dagoela bateraezintasun-arazorik ontzi berrietan txertatuko diren barietate komertzialekin. Proiektu horren azken helburua da gatz- eta ur-estresa jasaten duten zitrikoen maluta-mutanteen bilduma bat sortzea, Gómezek ondorioztatu zuenez.
