“Zer egin ogi-barra lurrera eroriz gero” motako testak amaitu dira, manipulatzaile-txartela lortzeko: elikagaien higieneari eta osasunari buruzko oinarrizko ezagutzak egiaztatzen dituen agiria. Orain arte, nahitaezkoa zen ostalaritzan eta elikagaien sektorean lan egiteko, baina ez da beharrezkoa izango. Batzuentzat tramite hutsa da eta besteentzat elikagaien segurtasunaren arloko prestakuntza bat kontrolatzeko modua. Manipulatzaile karneta, pertsonala eta besterenezina, ez da gehiago eskatuko. Barne-merkatuko zerbitzu-jardueretan askatasunez sartzeari buruzko Europako zuzentaraua, Zerbitzuen Zuzentaraua edo Bolkestein da arduraduna. Horrek eragina du, besteak beste, zerbitzu-enpresetako langileen prestakuntzan.
Zuzentarau hori 2006. urtearen amaieran jarri zen indarrean, Europako Batasunean mugarik gabeko benetako espazioa ezartzeko tresna gisa. Orduan, hiru urteko epea ematen zien estatu kideei aplikatzeko. Otsailaren hasieran, 109/2010 Errege Dekretua onartu zen Espainian, eta, horren bidez, indargabetuta geratu zen elikagai-manipulatzaileei buruzko printzipioak ezartzen zituen araudia (202/2000 ED). Horrela, Zerbitzuen Zuzentarauarekin gatazkan zeuden funtsezko bi elementu kentzen dira: elikagaien manipulatzaileak prestatzen dituzten erakundeen aldez aurreko administrazio-baimena eta erakunde horiek ematen zituzten programak.
Elikagaien higieneari buruzko erregelamenduan elikagaien enpresetako operadoreen betebeharrak jasotzen dira, hau da, “elikagaien manipulatzaileak elikagaien higienearen arloan gainbegiratu eta instruitu edo prestatzea” bermatzekoak. Errege Dekretu berrian adierazten denez, agintari horiek lortu nahi dituzten helburuak ziurtatzeko, eta erregelamendu honen arabera, administrazioen prestakuntzaren arloko erantzukizuna elikagai-enpresetako operadoreei helarazi zaie, eta horiek, kontrol ofizialeko bisitetan, egiaztatu beharko dute beren manipulatzaileak agindutako lanetan trebatu direla.
Konfiantzazko botoa
Enpresaren titularrak frogatu beharko du bere manipulatzaileak agindutako lanetan trebatu direla.
Elikagaiak manipulatzeko segurtasuna, neurri handi batean, zentzu komunean oinarritzen da, baina baita elikagaien higienearen eta osasunaren inguruko oinarrizko ezagutzak ikasi eta aplikatzean ere. Araudi berria konfiantzazko botoa da sektore helduago batekiko, bere jarduketen garrantzi eta eragin sozial, ekonomiko eta sanitarioaz kontzienteagoa baita. Sektore hori, gai izateaz gain, modernoa eta berritzailea da, eta ezagutza berriak aplikatzen ditu arlo horretan eta beste batzuetan; gainera, badaki bere produktuen kalitatea dela merkatu globalizatuan produktu horiek onartzeko eta arrakasta izateko oinarrizko oinarria.
Kontua ez da egiaztatzea, kontzientziatzea baizik. Ez da aztertzen, osatu egiten da, eta ez da gidabaimenik lortzen; aitzitik, ezagutzak bereganatu eta egunero aplikatzen dira, manipulazio-praktika egokien bidez. Sektorean prestakuntza egokia izatea funtsezkoa da kontsumitzen diren elikagaien segurtasuna bermatzeko, eta enpresaren titularraren erantzukizuna da. Hemendik aurrera, manipulatzaile txartelik gabe.
Historia pixka bat
Elikagaien manipulatzaileei eragiten zien lehen araudia 1959koa da. Manipulatzaile txartela lortzeko beharrezkoa zen urtero azterketa medikoa egitea eta, gainera, saihestu beharreko jokabide debekatuak ematen ziren. Hasiera batean, elikagaien sektoreko establezimendu eta enpresetan, langileei dagokienez, higienearen kontrola aldian behin egiten zen, kontsumitzaileari transmiti dakizkiokeen osasun-aldaketak bilatzeko. Hala ere, hauteman zen sistema hori ez zela eraginkorra elikagaien osasungarritasuna bermatzeko, manipulatzaileen bidez kutsatzea faktore zuzenagoen mende baitago, hala nola jardunbide egokien mende.
Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) irtenbide gisa proposatu zuen manipulatzaileen higienearen eta osasun-hezkuntzaren arloko prestakuntza. Hori da 1983ko Elikagaien Manipulatzaileen Erregelamenduaren oinarria. Bete behar diren baldintzak, bai manipulazio eta higiene praktikei dagokienez, bai txartelak emateari dagokionez, 2505/1983 Errege Dekretuaren bidez onartutako Elikagaien Manipulatzaileen Araudian jasotzen dira. Lehentasunak ziren manipulatzaileen taldeak elikagaien higieneari buruzko prestakuntza-programak sustatu eta garatzea, aldizkako azterketa medikoen kaltetan: laborategi negatiboetako proben emaitzek segurtasun-sentsazio arriskutsua eragin lezakete, eta janari-manipulatzaileen higiene-ohiturak lasaitu.
Hala, elikagaien bidez transmititutako gaixotasunen prebentzioaren ikusmoldean erabateko aldaketa gertatu zen, eta uste zen prebentzio horretarako neurri egokienak higieneko praktika eta ohitura egokiak zirela elikagaien sektorean parte hartzen zuten guztientzat. 2505/1983 Errege Dekretuak funtsezko eginkizuna izan du elikagaien higieneari buruzko prestakuntza- eta hezkuntza-programak garatzeko, eta osasun-hezkuntzak elikagaien bidez transmititzen diren gaixotasunen prebentzioan duen eragin onuragarria berretsi du. Hala ere, metatutako esperientziak eta Europar Batasuneko zuzentarauetan jasotako ikuspegi berriak agerian utzi dute beharrezkoa dela elikagaien manipulatzaileak prestatzeko araudia berritu eta eguneratzea.
Indargabetuta dagoen 2207/1995 Errege Dekretuak, elikagaiei buruzko higiene-arauak ezartzen dituenak eta 93/43/EEE Zuzentaraua Espainiako ordenamendu juridikoan sartu zuenak, beste ikuskera bat du manipulatzaileen prestakuntzaren arloan: elikagaien sektoreko enpresek elikagaien higieneari buruzko prestakuntza-programak garatzeko erantzukizuna beren gain hartzea. Aitzitik, 2505/1983 Errege Dekretuak, agintari eskudunen bidez batez ere Administrazioari egozten zion janari-erabiltzaileen txartelak prestatu eta emateko betebeharra.
202/2000 Errege Dekretua indargabetuta geratu da orain, eta horren arabera, sektoreko enpresaburuek elikagaien manipulatzaileei elikagaien higieneari buruzko prestakuntza eman behar diete, egiaztagiriren bat eskuratuta, eta, era berean, agintari eskudunei elikagaien higienearen arloan prestatzeko ahalmena ematen die manipulatzaile-talde jakin batzuei. Gainera, Errege Dekretu horrek berretsi egiten zuen aurretiko azterketa medikoak oso erabilgarriak zirela edo ez zirela, elikagaien bidez transmititzen diren gaixotasunei aurrea hartzeko.
Elikagaien manipulatzaileak, bere lan-jarduera dela eta, zuzeneko harremana du elikagaiekin prestatzean, fabrikatzean, eraldatzean, prestatzean, ontziratzean, biltegiratzean, garraiatzean, banatzean, saltzean, hornitzean eta zerbitzuan. Elikagaien kateko agente aktibo den aldetik, profesional horrek eginkizun erabakigarria du elikagaien segurtasunari eta osasungarritasunari dagokienez. Oso garrantzitsua da helburuak lortzeko, bai higieneari buruzko prestakuntza egokia izatea, bai eta Arriskuen Analisia eta Kontrol Puntu Kritikoak (AKPKA) bezalako sistemetan konpromisoa eta inplikazioa izatea ere.
