Munduko herrialde guztiek trazabilitate-sistema bera izan beharko lukete, Europar Batasunaren adibideari jarraituz, eta hor sartzen dira identifikazio elektronikorako baldintza uniformeak, datu komunen datu-baseak eta antzeko identifikazio-estandarrak. Hori da, hain zuzen, Estatu Batuetako adituek egindako azterketa bat, “Araudien eta Trazabilitate-baldintzen konparazioa” izenburua duena eta joan den abuztuan argitaratu zena. Azterketa horretan, arretaz aztertzen dira hainbat herrialdetako erregulazioek elikagai guztiak integratzen dituzten eta aztertutako trazabilitate-sistemek kontsumitzaileari beharrezko informazioa eta argitasuna ematen dioten. Artikuluak azaltzen du nola aztertu den elikagaien trazabilitatea mundu osoan, eta zergatik beharrezkoa den sistema harmonizatuak izatea.
Azken urteotan, mundu osoan bizi izan den elikagaien merkataritza-jardueraren hazkundeak agerian utzi du zaila dela produktu baten pausoak arakatzea eta jarraitzea, arazoren bat izanez gero. Trazabilitate-sistemen konplexutasunari esker, segimendua lan motela da, eta, askotan, ez da oso eraginkorra. Herrialde askok elikagaien trazabilitaterako lege-baldintzak ezarri dituzten arren, batzuek sistema zaharkituekin lan egiten dute, eraginkortasun gutxirekin.
Elikagaien trazabilitatearen arloan egiten diren akatsak eta gaur egungo beharrak identifikatzeko, Estatu Batuetako ikerketa batek aztertu ditu Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundeko (ELGE) 21 herrialde nagusitan dauden elikagaien trazabilitate-arauak, besteak beste, Alemania, Australia, Brasil, Kanada, Txina, Italia, Kanada, Zeelanda Berria, Norvegia, Errusia, Erresuma Batua eta Estatu Batuak. Elikagaien ekoizpenari eta kontsumoari dagokionez, herrialde horiek onenak dira, eta munduko inportatzaile nagusiak dira, zientzia-lanaren arduradunen arabera.
Munduko trazabilitatearen azterketa
Haragia, esnekiak, arrainak eta itsaskiak, elikagai prozesatuak eta ontziratuak izan dira elikagaien trazabilitateari dagokionez ikertutako produktuetako batzuk. Bioteknologiatik eta organikoetatik datozenak baztertu egin ziren. Azterketa egiteko, adituek sailkapen hau erabili dute:
Herrialde aurrerakoiak: produktu guztien, bai estatuko produktuen, bai inportatzen dituztenen, trazabilitate-erregulazio espezifikoak dituzten herrialdeak aipatzen ditu.
Herrialde ertainak: aurrekoak baino erregulazio gutxiago dute.
Herrialde erregresiboak: trazabilitate-sistemen ezarpenari dagokionez, garapen-fasean daude.
Posiziorik onenak Europako herrialdeak dira, ondoren Australia, Kanada, Japonia, Brasil, Zeelanda Berria eta Estatu Batuak. Txinak du sailkapenik txarrena. Adituek erantzun dute herrialde batetik bestera jaso dituzten erantzunetan: produktu nazionalentzako berariazko erregulazioak badituzte, inportatuak, produktuak eta gaiak, trazabilitatea, zer identifikatzaile erabiltzen dituzten (etiketak, barra-kodeak, RFID, besteak beste) edo kontsumitzaileari zer informazio eskaintzen dioten produktu bakoitzaren trazabilitatea ezagut dezan.
Aztertutako herrialde askok abereak identifikatzeko sistema garrantzitsuak dituzten arren, beste produktu-mota batzuetarako (nazionala zein inportatua) tresna aurreratuagoak garatu behar dira. Ikerketaren arabera, batzuetan ezinezkoa da elikagai baten arrastoa jarraitzea baserritik mahaira. Beraz, azterketaren ondoren ondorioak iristen dira. Lehena, eta garrantzitsuena, trazabilitate-arauak eta erregelamenduak harmonizatzeko beharra da, helburu nagusi batekin: herrialde bakoitzeko praktikak ulertzeko zailtasunek eragindako arazoak minimizatzea.
Zergatik da beharrezkoa trazabilitatea
Ebn elikagaien trazabilitateari buruz hitz egiten hasi zen, behien entzefalopatia espongiformearen (BEB) krisiaren ondoren, eta behi eroen gaitza, Espainian 2000. urtearen amaieran lehen kasuak eman zituen arren. Orduan, krisiak elikagai-segurtasunaren zimenduak dardarka jarri zituen Ebn, eta herrialde askotan nahitaezko identifikazio- eta trazabilitate-programak sortu zituen. Hortik aurrera, kontrol-sistema hori produktu guztiei ezartzeko eta zabaltzeko beharra ikusi zen.
Elikagai baten urrats guztiak jarraitzea ezinbestekoa da elikagaien arriskuak kudeatzeko.
Elikagai baten urrats guztiak jarraitzea, produkzioaren lehen faseetan kontsumitzailearengana iritsi arte, ezinbestekoa da elikagaien arriskuak kudeatzeko, produktu baten benetakotasuna bermatzeko eta haren kalitatea hobetzeko. Informazioa funtsezkoa da edozein trazabilitate-sistematan. Horrek egiazkoa izan behar du, erraz iristeko eta ulertzeko modukoa. Horrek erraztu egiten du kontsumitzaileak trazabilitatea kalitate eta segurtasun handiko produktuen berme gisa jasotzea.
Trazabilitate-sistemekin, elikagaiak ekoizpen-, banaketa- eta inportazio-etapa guztietan zaintzen dira. Behi-haragia, ardi-haragia, arrautzak edo jatorri-deitura duten elikagaiak dira Ebn trazabilitate-sistemak dituzten elikagai batzuk. Kontrol hori egiteko, bi norabide har daitezke: atzerantz, hornitzen dituzten hornitzaileak eta elikagaiak ezagutzeko aukera ematen duena (pentsu, produktu fitosanitario edo bioziden gaineko informazioa biltzen da); eta, aurrera begira, bezeroak identifikatzen ditu, nori ematen zaion produktua eta noiz.
178/2002 Araudian, 178/2002 Araudiak “arriskua kudeatzeko tresna” gisa definitzen du trazabilitatea, arazoren bat hauteman den edozein elikagai kentzen laguntzen duena.
