Kontsumitzaileok seinale asko jasotzen ditugu elikagaiak etxean nola gorde eta kontserbatu jakiteko, baina ez dira beti guztiz argiak izaten. Ohitura edo informazio kontraesankorrek produktu horiek leku desegokietan moldatzera eraman gaitzakete. Batzuetan, biltegian gorde daitekeena hozkailuan uzten dugu, eta hotza behar duena armairu batean amaitzen da. Behin betiko gida da hau, erosketak egitean elikagaiak behar bezala kontserbatzeko.
Kontsumitzaileok hainbat seinale jasotzen ditugu elikagaiak etxean nola gorde eta kontserbatu jakiteko. Zuzenagoak edo zuzenagoak izan daitezke, produktuaren ontzian mezu zehatz gisa aurkitzen ditugunak bezalakoak. Jarraibide-funtzioa betetzen dute eta argi eta garbi adierazten digute nola gorde behar dugun produktu bat, nola biltegiratu, nola prozesatu… Baina zeharkako mezuak ere badaude, adibidez, produktu jakin bat saltokian, supermerkatuan edo merkatu txiki batean nola mantentzen eta banatzen den ikusten dugunean.
Batzuen eta besteen artean inkoherentziak daudenean sortzen da arazoa. Hau da, batzuetan, eta kontsumitzaile kontziente gisa, disonantzia batzuk identifikatzen ditugu egiten dugunaren eta saltokian egiten dela ikusten dugunaren artean. Batzuetan, baita ere, zalantza sortzen da esku artean dugun ontzi-mota gaizki interpretatzen dugunean edo merkatu txikian hotza behar duten produktuak lasaitasunez saltzen direla ikusten dugunean, eta supermerkatuetan hozketara jotzen denean, ezinbestean. Ikus ditzagun eztabaida horiek sortzen dituzten egoera batzuk eta kasu bakoitzean nola jokatu.
Janari pasteurizatuak gorde
XIX. mendearen erdialdean hasi zen iraultza zientifiko eta industrialak ere aurrerapen handia ekarri zuen elikagaiak kontserbatzeko metodoetan. Horietako bat, seguruenik ingurune hartako lehena, pasteurizazioa izan zen. Elikagai baten tenperatura igotzean datza, haren ezaugarri fisikoak nabarmen aldatu gabe (kolorea, testura eta zaporea), mikroorganismo gehienak eta, bereziki, patogenoak kentzeko. Pasteurizazioak, beraz, elikagaia higienizatzen du, bakterioak, lizunak eta legamiak desagerrarazteko, eta horiek toxiinfekzioak eta produktuaren narriadura eragingo lituzkete. Horrela, bizitza erabilgarria luzatu eta segurtasuna handitzen da.
Irudia: falovelykids
Pasteurizazioak ez du mikroorganismo guztiak, haien toxinak edo esporak ezabatzeko bermerik ematen. Egonkortasunik handiena lortzeko, pasteurizatutako produktu guztiek hozketa behar dute, eta iraungitze-dataren mugak nahiko laburrak dira: oro har, 5-40 egun, produktuaren arabera.
Adibidez, “esne fresko” deritzona, kontsumitzaile batzuek “eguneko esne” gisa ezagutzen dutena, pasteurizazio-prozesuak (ez UHT esterilizazioarenak) jasan dituen produktua da, eta, beraz, hozteko baldintzetan banatu eta saldu behar da, eta etxean gorde, iraungitze-data errespetatuz.
Gazpatxo- eta zuku-marka askok merkaturatzen dituzte produktu pasteurizatuak, eta, horregatik, hozte bidezko supermerkatuan daude, iraungitze-data nahiko hurbil dutela. Produktu horiek arkoietan edo armairu hoztuetan gordetzen dira, baina ez “frijituak” hartzeko, baizik eta araudia hertsiki betetzeko: era horretan banatu eta hozkailuan gorde beharreko produktu pasteurizatuak dira, itxita egon arren etxera iristean.
Esne pasteurizatuak ez bezala, esterilizatuak UHT prozesuak (Ultra High Temperature edo tenperatura ultra altuak) jasaten ditu, hau da, 135 eta 150 °C bitartean, eta 1-2 segundoko denborak, hurrenez hurren. Prozesu horren bidez, mikrobiologikoki egonkorra den produktu bat lortzen da, eta ez da hozterik behar ez komertzializazioan ez etxean kontserbatzeko. Ireki arte, noski.
Erdi-kontserbak, non doaz?
Merkatuan bada produktu-sorta bat, erdi-kontserbak, beren itxura eta aurkezpenagatik (latan edo kristalezko potoan) kontsumitzaileengan zalantzak sortzen dituztenak. Erdi-kontserban, egonkortzeko neurri tradizionalak baino ez dira aplikatzen; beraz, ez da berorik aplikatzen. Produktu gordina da, lehortua edo ez, eta hainbat kontserbagarri naturaletan beratu da, hala nola, gatza, ozpina, almibarra, olioa edo horien konbinazioren bat. Horregatik, egonkortuta dagoenez, ezta higienizatuta ere, erdi-kontserbak banatu eta hozte baldintzetan saltzen dira, eta horrela etxean gorde behar dira. Adibiderik klasikoena antxoak dira: gazituta dagoen elikagaia, ondoren oliotan merkaturatzen dena eta tenperatura baxuetan hermetikoki itxia.
Produktu horiek erdi-kontserba direla adierazi behar dute hitzez hitz, eta, ondoren, iraungitze-data. Epe hori hiru hilabetetik urte eta erdira bitartekoa izaten da, baldin eta ireki ez bada eta kontserbatzeko modua errespetatzen bada, hau da, hozkailuan.
Eta kontserbak?
Erdikontserbei buruz kontsumitzaileek dituzten ohiko zalantzak beste produktu batzuk daudelako sortzen dira, kontserbak, antzeko formatuetan merkaturatzen direnak, latak edo poteak. Produktu horiek, hala nola atuna oliotan, esterilizazioprozesu bat izan dute, barruan mikrobioak ugaltzeko edozein aukera desagerrarazi duena, hermetikoki itxita daude eta, horregatik, ez dira tenperatura baxuetan kontserbatu behar. Kontsumo-data hobetsia (ez iraungitze-data) lau urtera arte luzatzen da, hozketa-beharrik gabe, salbu eta ireki egiten bada. Kasu horretan, produktua hozkailuan gorde eta epe laburrean kontsumitu behar da (ontzian adierazitako egun-kopurua).
Erdi-kontserbetan ez bezala, kontserbetan ez duzu zertan esan kanpoan bereizten dituen ezer, eta horiek ezagutzeko gakoa “kontsumo-data lehenetsia” da (ez iraungitze-data), ontziratuta merkaturatzen diren produktu guztien artean zabalenak baitira. Produktuaren kolorea ere adierazle zehatza izaten da, kontserbaren edo erdi-kontserbaren aurrean gauden jakiteko. Azken horrek kolore naturalagoa izaten du, produktu gordinaren antzekoa. Hori guztia, kontserban gertatzen den kolore-aldaketarekin alderatuta. Horregatik, oliotan dagoen atun-kontserbaren koloreak ez du zerikusirik atun gordinaren kolorearekin. Kolore-aldaketa proteinen koagulazioa eragiten duten tenperatura handi samarrak aplikatzean gertatzen da, oilasko, haragi edo arrainezko edozein pieza prestatzean gertatzen den bezala.
Arrautzak… salbuespena
Irudia: Getty Images
Nahiz eta produktu gordinek, kasu guztietan, bakterioak kutsatzeko eta ugaritzeko arrisku handiagoa izan (eta, horregatik, higienizatu egin behar dira garbiketaren bidez, eta patogenoen garapena kontrolatu, hozte edo izozte bidez), arrautzak salbuespena dira arau horretan. Hain zuzen, indarrean dagoen araudiak berak (Europako Batzordearen 589/2008 Erregelamenduak) produktu horiek tenperatura konstantean merkaturatu eta garraiatzea gomendatzen du.
Arrautzak kontserbatzeko arrisku nagusietako bat oskolaren kanpoaldean gertatzen den kondentsazioa da, hoztu ondoren giro-tenperaturan uzten direnean. Hain zuzen ere, ur-kondentsazio horretan sor daiteke bereziki arriskutsua den bakterio-ugaltzea. Beraz, ez garraiatzea edo hozkailuan ez merkaturatzea gomendatzen da, ohikoena baita etxera eramatean hotz-katea haustea.
Etxean hozkailuan gordetzea gomendatzen da. Eta horrela egiten da, hozte-tenperaturak ingurune seguruagoa sortzen duela ulertuz, eta, gorde ondoren, arrautzak berehala erabiltzeko helburuarekin aterako direla (beraz, ez da denborarik egongo kondentsaziorako).
Edari hoztuak eta esne gain muntatua
Produktu batzuk, behar ez badituzte ere, hozkailuan saltzen dira. Adibidez, freskagarri batzuk, garagardoa edo koska bezalako edari alkoholdunak, zuku esterilizatuak (pasteurizatuak, ez, horiek nahitaez hoztuak merkaturatu behar baitira) edo presiopeko ontzian muntatutako UHT esne-gaina. Tenperatura baxuetan kontsumitu ohi diren produktuak. Irekitzen ez diren bitartean, banatu, merkaturatu eta giro-tenperaturan gorde daitezke.
Adibide horietatik haratago, hainbat produktu merkaturatzeko aukera ugari daude; horregatik, zalantzarik izanez gero, aholku onena ontzian agertzen diren erabilera- eta kontserbazio-jarraibideetara jotzea da. Etiketatzeari eta kontsumitzaileari igorritako informazioari buruzko Europako araudiak (RE1169/2011) argi eta garbi adieraztera behartzen ditu ekoizleak produktua lehen aldiz erabili baino lehen, eta, hala badagokio, ireki ondoren, baita kontsumitzeko data lehenetsia eta iraungitze-data ere, kasu bakoitzaren arabera.
