Elikadura-portaerak gero eta lotura handiagoa du elikagaien segurtasunarekin. Testuinguru horretan, funtsezkoa da elikagaiei buruzko informazioa. Gai hori eztabaida-iturri izan da EBn, Europako Parlamentuak Europako Batzordearen proposamenari buruzko desadostasunak aurkeztu ondoren, elikagaiak pertsonen osasunerako dituen abantailei buruzko mezuak mugatzeko.
Elikadura da osasun iturri nagusietako bat. Munduko Osasun Erakundeak (OME) onartzen du elikadura-ohitura egokiek immunitate-sistema sendoagoak dakartzatela eta gaixotasunak izateko arriskua gutxitzen dutela. Are gehiago, Codex Alimentarius-en arabera, pertsona guztiek izan behar dute «behar adina elikagai ez-kaltegarri eta elikagarri, beren nutrizio-beharrak eta elikadura-lehentasunak asetzeko», «bizitza aktiboa eta osasuntsua» izateko. Hortik ondorioztatzen den ideia da elikagai bat «ez dela elikagarria kaltegabea ez bada».
Baina kontsumitzaileek dieta osasungarria egiteak duen garrantziaz jabetu daitezen, beharrezkoa da etiketatzearen moduko alderdiak argi eta garbi definituta egotea. Nola definitzen dira jarraibide horiek? Zertan oinarritzen dira? Erkidegoko araudiak berariazko baldintzak ezartzen ditu, eta, besteak beste, mezu nahasiak edo alferrikakoak debekatzea proposatzen dute, «oroimena hobetzen» edo «estresa murrizten» duten gisakoak. Europako Batzordea lanean ari da produktu baten etiketak, adibidez, produktu bat ez jateak osasunerako arazoak ekar ditzakeela esan ez dezan. Europako Parlamentuko Ingurumen eta Osasun Publikoko Batzordeak duela astebete eskas aurkeztutako txosten batek dibergentzia ematen du baldintza horietako batzuei buruz, eta eskatzen du jarrerak hurbiltzeko eta maiatzaren erdialdean egindako proposamenak berriro aztertzeko.
Ez da lehenengo aldia Euroganberak elikagaien etiketei buruzko araudia erabakitzen duela. Lehen irakurraldian, Batzordeak planteatutako eskakizunak beheratu zituen, eta proposatu zuen elikagai-enpresak produktu baten «nutrizio-profila» edo haren eduki zehatza (gatz, koipe edo bestelako mantenugaietan) adieraztera behartzea, etiketan eslogan gisa nabarmendu nahi bazen. Pertsona batentzako dieta orokorra produktu baten banakako kontsumoa baino garrantzitsuagoa dela diote eurodiputatuek, eta beldur dira ez industria ez gobernu nazionalak neurri berriak betetzeko gai ez ote diren.
Horrek guztiak azaltzen du Ingurumen Batzordeak baldintza malguagoak proposatu dituela elikagaien osasunerako abantailei buruzko mezuetarako, eta ez dutela aipatzen gaixotasun-arriskua murriztea, ez eta «prebenitu…» gisako mezurik ere. Enpresa txikientzako baldintzak sinplifikatzearen eta haurrei zuzendutako esloganak murriztearen alde ere egiten dute eurodiputatuek.
Kontsumitzailearen babesa
Berriki egindako ikerketen arabera, nutrizio-informazioa hobetzeak ez du esan nahi dieta osasuntsua egin behar denik.Elikagaiei lotutako arriskuak ebaluatzea eta kontsumitzaileei informazioa ematea izan da, halaber, EFSAk abian jarri zenetik egin duen jardueraren funtzio nagusietako bat. Jarduera horren oinarria da elikagaien segurtasunarekin zuzenean edo zeharka zerikusia duten gaiei buruzko txosten zientifikoak egitea. Harrezkero, arriskuari buruzko informazio argia sustatzea, kontsumitzaileak gertakariak ulertzeko moduan hauteman ditzan, kontsumitzailea babesteko euskarrietako bat izan da eta izaten jarraitzen du. Horretarako, maila guztietan elkarrizketa sustatzeko tresnak prestatu dira, estatu kideen eta elikagaien segurtasunerako agentzia nazionalen laguntzarekin.
Hala ere, adituek diotenez, kontsumitzaile gehienek nutrizio-hezkuntzaren «maila egokia» badute ere, horrek ez du esan nahi nutrizioa hobetuko denik. Bartzelonako Elikaduraren Nazioarteko VI. Foroan aurkeztutako Elikadura, Osasuna eta Bizi Estiloak azterlanaren arabera, nutrizio-praktika egokiei buruzko ezagutza handiagoak «ez du zertan biztanleen benetako kontsumoan eraginik», eta, nutrizioaren ikuspegitik egokienak diren elikagaiak zein diren jakin arren, onartzen du dieta aldatzeko «bizimodua aldatu» beharko litzatekeela. Lanak ondorioztatzen duenez, ez da aldaketa handirik gertatzen elikagaiei buruzko informazio edo hezkuntza gehiago eskaintzeagatik osasunarentzat kaltegarriak diren elikadura-jardueretan.
Elikagaien gidak
Dietaren eta osasunaren arteko garrantziaren froga ona EFSAk eskatuta egin den mahai-inguruan islatu da. Martxoaren 21ean eta 22an egin zen topaketa, eta helburua izan da ikerketa zientifikoak elikaduraren arloan duen egoerari eta osasunarekin duen harremanari buruz eztabaidatzea. Europako arduradunek uste dute eztabaida izan dela elikadura egokiari buruzko egungo gomendioetan beharrezko aldaketak egiteko oinarria.Zenbait gaixotasunek eragin txikia dutela bermatzeko, zein dira elikagairik egokienak edo berariazko kontsumo-ereduak? Horren guztiaren helburua da kontsumitzaileei beren elikadura aukeratzeko aukera ematea, «kausaren ezagutza»ren bidez. Zentzuzkoa dirudi pentsatzea hori lortzeko lehen urratsa nutrizio-profilen bidez informazio argia ematea dela.
ELIKADURA-MEZUAK
Kontsumitzaileari informazio zuzena eta argia eskaintzeak duen garrantzia frogatu den arren, ez da espero gaur egungo elikadura-ohituretan aldaketa garrantzitsuak gertatuko direnik; izan ere, elikadura tradizionala alde batera uzten dute, eta ez dira oso orekatuta dauden elikadura-dietak erabiltzen, azkartasuna, prestatzeko erosotasuna eta irenstea lehenesten baitituzte. Bartzelonan, martxoaren 6an eta 10ean, 2006ko Elikadura Aretoan, Comemos como vivir ikerlanaren arabera, betetzen zailak diren nutrizio-mezuak faktore erabakigarriak dira hain osasungarriak ez diren dietak hartzeko.
Jesús Contreras eta Mabel Gracia Elikaduraren Behatokiko kideek zuzendutako lanak aurreratu du ezin dela aldaketa garrantzitsurik espero elikagaien gaineko informazio edo hezkuntza handiagoaren ondorioz, elikagaien praktika kaltegarriek zerikusi handiagoa baitute lan-, kultura- eta gizarte-bizitzarekin. Alde horretatik, nabarmentzekoa da kontsumitzaileek osasunari eta elikadurari buruzko mezuen edukiari buruz duten «desorientazioa»; mezu horiek, kasu askotan, «kontraesanean» hautematen dituzte. Hori dela eta, adituek ondorioztatu dute garrantzitsua dela kontsumitzaileekin ez ezik elikadura-politiken eta osasun publikoaren ardura duten espezialista eta teknikariekin ere komunikazio-kanal bat ezartzea.
