Prestatzeko errazak, ogitartekoak aukera ona dira meriendatzeko, gosaltzeko edo egun bateko txangoetan eramateko. Aldaerak infinituak dira, pertsona bakoitzaren lehentasunak eta originaltasun-maila bezainbeste. Ogitartekoetan oinarritutako ogitartekoak dira gehien errepikatzen direnak, hala nola txorizoa edo urdaiazpikoa, aukera baliagarria eta segurua, betiere neurriz kanpo jaten ez bada eta produktu horiek hartzeko gomendioak betetzen badira. Segurtasuna dago aukeran. Artikuluak azaltzen du zein diren aukerarik onenak, osasuntsuenak eta seguruenak, eta zer osasun-neurri hartu behar diren ogitartekoak prestatzeko.
Ogitartekoak gehien erabiltzen diren aukeren artean daude, etxetik kanpora eramateko janaria prestatzen denean (txangoak, eskola edo lana). Era berean, aukera ona dira haurren askariak eta gosariak egiteko, barietatearen alde eginez gero. Izan ere, opil industrialak baino alternatiba osasuntsuagoa da. Ogiarekin gosaldu edo askatzeak karbohidratoak ekartzen ditu, azukre bihurtzen direnak eta horiek energian. Beraz, ongi landutako eta orekatutako ogitartekoa aukera ona da dieta anitza egiten bada, non frutak, barazkiak, arraina, haragia eta zerealak sartzen baitira, kantitate eta errazio egokietan.
Ogitartekoentzako aukera osasungarriak
Ogitartekoak egitean, garrantzitsua da monotonian ez erortzea eta barietatearen alde egitea
Gosaria eta askaria ezinbesteko bi otordu dira, bai haurrentzat eta baita helduentzat ere: gosariak eguneroko guztiaren %25 inguru hartu behar duela kalkulatzen da, eta merienda, %15aren inguruan. Biak egiten dira otordu nagusien artean elikagairik hartu gabe hainbeste ordu ez egoteko. Askaria ez bada, afaltzeko oso gose izan daiteke, eta antsietate handiz jan (azkar eta murtxikatu), eta horrek digestio oso astunak eragiten ditu. Horregatik da garrantzitsua meriendatzea edo gosaltzea. Aukera ugari daude, eta horien artean ogitartekoak daude.
Hotzak edo beroak. Ogitartekoa jan dezaketen elikagaiak asko dira, esnekiak (gazta freskoa, gaztatxoak), begetalak (letxuga-hostoak, tomatea, azenario birrindua) eta hestebeteak (urdaiazpiko ondua, urdaiazpiko egosia, txorizoa edo sobrasada). Fianbreen eta hestebeteen artean, proteinak eta bitaminak ematen dituzten gantz gutxien dutenak dira urdaiazpiko ondua, solomoa, urdaiazpiko egosia eta indioilar edo oilasko paparra. Monotonian ez erortzea eta egunero ogitartekoak prestatzea komeni da.
Osagai “berdeak” ere eransten zaizkie, hau da, zuntza eta bitaminak dituztenak. Garrantzitsua da, halaber, adargailua zaintzea. Saltsak, neurrian.
Ogitartekoaren edukia funtsezkoa bada ere, ogia ere bada. Normalenak moldeko ogiak baino gantz gutxiago du; beraz, hobe da lehena. Ogi integralak zuria baino balio nutritiboagoa du, bitamina eta zuntz gehiago ematen baitu. Halaber, funtsezkoa da ogi-anoak ez ahaztea; 80 gramo inguruko ogitarteko bat baliagarria da bizimodu sedentarioa duen pertsona heldu batentzat.
Ogitartekoak egiteko osasun-neurriak
Ogitarteko bat urdaiazpiko egosiarekin prestatzen denean, adibidez, kontuan izan xerrak manipulatzen direla, eskuekin, mahaiarekin eta beste tresna batzuekin kontaktuan jartzen direnak. Kasu horietan, mikrobio-kutsadura gerta daiteke, eta horrek areagotu egiten du denbora eta tenperatura egokiak badira. Ogitarteko hotzak egiteko patogenoetako bat Staphylococcus aureus da, haragi ondu egosiekin (adibidez, urdaiazpikoarekin) lotuta.
Ogitartekoari lot dakizkiokeen beste patogeno batzuk histamina da, batez ere arrainari lotua eta elikagaia giro-tenperaturan kontserbatzekoa. Gaztetan edo hestebeteetan ere antzematen da.
Arriskurik ez izateko, garrantzitsua da ogitartekoak lau orduz baino gehiagoz ez uztea giro-tenperaturan; ahalik eta denbora gutxien mugatzea elaborazioaren eta kontsumoaren artean; hozte-tenperaturan gordetzea, ahal bada; eta ondo biltzea. Ogitartekoa hotza egon behar da jan arte, eta ez erabili, hala badagokio, irentsi arte. Kontuan izan behar da beroarekin gehien hondatzen den elikagaietako bat animalia-jatorriko proteinak direla, hain zuzen, gutxien kozinatuak edo gordinik daudenak.
Ogiak kontserbazio-baldintza bereziak behar ditu aldaketa fisiko eta kimikoak saihesteko. Hezetasuna gordetzeko edo migratzeko tenperatura ogiaren gogortasunarekin lotzen da. Ongi ontziratzeak hezetasungalera murrizten du atmosferara. Egun batean edo bitan kontsumituko ez balitz, komeni da ogi edo paperezko poltsa batean gordetzea, ez plastikozkoa, hezetasunik ez izateko. Bi egun baino gehiagoren buruan bazkaltzen bada, hobe da plastikozko poltsa batean sartzea eta izoztea. Ogiaren mehatxu nagusien artean onddoak (Aspergillus eta Penicillium) daude.
