Pestiziden eragina giza osasunean

John A. Newby eta Vyvyan Howard dira Journal of Nutrition and Environmental Medicine aldizkarian argitaratu den artikuluaren egileak. Aldizkari zientifikoetan argitaratutako lan guztiak berrikusi dituzte, baita Erresuma Batuko Estatistika Bulego Nazionalaren, Britainia Handiko Ingurumen eta Osasun sailen, Osasunaren Mundu Erakundearen (OMS) edo Cancer Institutu Nazionalaren (OMS) estatistikak ere. Helburua da «zientzialariei eta espezialista medikoei informazioa ematea, minbiziak mendebaldeko munduan duen eragina areagotzeari buruz, ingurumenaren gaineko eraginei buruz eztabaidatzea minbiziaren garapenean», eta prebentzio-moduak bilatzea.

Aurreko lan askok iradoki dute konposatu organokloratuek minbiziaren garapenean duten eragina. Hala ere, ez dira eztabaidaezinak, diote ikertzaileek, bai konposatu kartzinogenikoen edo disruptore endokrinoen eraginpean egotea txikiegia delako, bai eragin kaltegarri potentziala «ahulegia» delako arrazoi nagusietako bat dela esateko. Hala ere, laborategian egindako azterketek, bai zeluletan bai animalietan, eta azterketa epidemiologikoek agerian utzi dute konposatu horien eta minbizi batzuen garapenaren arteko erlazioa badagoela. «Helduentzat arriskutsuak ez badira ere, badirudi arriskutsuak direla garapen-bidean dauden fetuentzat, haurtxoentzat, haurrentzat eta gazteentzat», diote adituek.

Organokloratuak kutsatzaile organiko iraunkorrak dira, eta ingurumenean eta elikadura-katean sakabanatzen eta metatzen dira. Gizakientzat, konposatu horien eraginpean egoteko bide nagusia dieta da, batez ere haragiaren eta esnekien bidez. Haurrak umetokian egoten dira, plazentaren bidez, eta jaiotzaren ondoren, amaren esnearen bidez.

PCBen eragina

Konposatu organokloratuen eraginpean egoteko bide nagusia dieta da, batez ere haragiaren eta esnekien bidez.

Joan Grimalt Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Goreneko (CSIC) ikertzailearen eta Espainian kutsatzaile organiko kloratuen arloan aditu nagusietako baten iritziz, ondo egindako lana da, eta orain arteko datuak oso osorik berrikusi dira. Ematen duen ikuspegia «ez da oso baikorra». Egia da, dio Grimalt-ek, ez dagoela argi minbiziaren intzidentziaren hazkundea arrazoi jakin batzuen ondorio denik, hala nola konposatu organokloratuen ondorio, edo orain gehiago diagnostikatzearen edo denbora gehiago bizitzearen ondorio. Baina horrek ez du aitzakia izan behar epidemiologiak zergatiak ikertzea inhibitzeko. Lana, beraz, berri-berria ez bada ere, zuhurtzia-printzipiora jotzen du, jarrera gutxi-asko orokor baten aurka, non, kausa-efektu erlazioari buruzko ebidentziarik ezean, espezialista askok oraindik ez baitituzte prebentzio-moduak planteatzen.

Argi dago, Grimalt-ek dioenez, horrelako konposaturen bat minbiziaren garapenarekin lotuta dagoela ikusten dugunean, harremana ez dela biriketako eta tabako minbiziarekin bezain nabaria. «Horrek ez du esan nahi garrantzitsua denik, bereziki joera genetikoa duten gizabanako batzuentzat», dio Grimalt-ek.

Horixe aurkitu zuten aditu horrek eta beste ikertzaile batzuek konposatu organokloratuen odoleko mailaren (zehazki, bifenilo polikloratuen (PCB) eta p53 eta K-ras geneen mutazioaren (ondesteko eta pankreako minbiziaren garapena eragiten duten onkogeneak) arteko erlazioa aztertzean. Lehenengo kasuan, PCB mailak aurkitu ziren, gaixorik ez zeuden pertsonen mailaren bikoitza. Bigarrenean, PCBen maila pankreako minbizia ez zutenena baino bi edo hiru aldiz handiagoa zen. Horrek ez du esan nahi, Grimalt-ek ohartarazten duenez, PCB maila hori duten pertsona guztiek minbizia garatzen dutenik, baizik eta arrisku handiagoa dutenik aurrejoera genetikoa badute. Faktore-multzo bat da. «Konposatu horien kontzentrazio handiak dituzten elikagai asko jaten badituzu eta, gainera, suszeptibilitate genetikoa baduzu, asko jokatuko duzu», dio Grimalt-ek.

Iritzi ezberdinak

Britainiarren artikuluak, neurri handi batean Erresuma Batuko azterlanak ardatz hartuta, zalaparta handia sortu du han, eta horren berri eman dute The Guardian bezalako komunikabideek. Howard eta Newbyren lana propagandatzat hartzen du Adam Wishartek, One in Three: a son’s journey into the history and science of cancer liburuaren egileak. Azken horrek bere inpartzialtasuna zalantzan jartzen duen irakurle baten kritikak jasotzen ditu, eta Wishart-en finantziazio-iturriak Howard eta Newbyrenak bezain gardenak diren galdetzen du.

Hobe da elikagai organikoak erabiltzea? Aditu batzuen ustez ez, ingurumenean ere eragina izango luke, baina nekazaritza konbentzionalak baino gutxiago. Beste ikertzaile batzuek, hala nola Anthony Trewavasek, Edinburgoko Unibertsitateko Landareen Biokimikako irakasleak, egunero janariarekin kontsumitzen diren eta kartzinogenikoak izan daitezkeen milaka intsektizida natural daudela gogoratzen dute; beraz, elikagai organikoek ez lukete “murriztuko”, dio hitzez hitz pestizidekiko esposizioa, ugarienak natura hornitzen dutenak baitira. Georgina Downs Erresuma Batuko Pesticides Campaign-en ordezkariak gogoratu du pestiziden eta zenbait minbizi-motaren arteko erlazioaren funtsezko ebidentziak daudela, eta prebentzio-neurriak hartu behar direla. Bestalde, Anne Buckenhamek, Nekazaritza Babesteko Elkarteko zuzendariak, elikagaietan baimendutako pestizida-mailak segurtasun-mugen azpitik daudela adierazi du.

Testuinguru horretan guztian, gauza asko daude jakiteke eta organokloratuekiko giza esposizioa nahiko berria da, duela hamarkada batzuk hasi baitziren erabiltzen. «Orain ditugun PCBak», dio Grimalt-ek, «60-70eko hamarkadetako herentzia dira», eta, haien iraunkortasuna dela eta, litekeena da ehunka edo milaka urte izatea ingurumenean. PCBak beren toxikotasuna gehien ikusi den konposatuak dira, baina badaude beste batzuk. Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritza (EFSA, ingelesezko sigletan) pestizida sintetiko guztiak ebaluatzen ari da, gizakien eta ingurumenaren osasunerako arriskuak zehazteko.