Salmonelosia da zoonosiak eragindako toxiinfekziorik garrantzitsuena herrialde garatuetan, eta eragin handia du osasunean eta ekonomian, eta txerri-haragia kontsumitzea da transmisio-bide nagusietako bat. Kutsadura “baserritik mahaira” ekoizpen etapetan gerta daiteke, garraioa, hiltegia, zatikatzea eta banaketa barne. Orain, Kordobako Unibertsitateko (UCO), Andaluziako Sociedad Cooperativa Andaluza Agroganadera del Valle de Los Pedroches eta txerri-produkzioan espezializatutako aholkularitza enpresak proiektu bati ekin diote arrisku hori gutxitzeko.
Proiektuaren helburu orokorra, arduradunek zehazten dutenez, txerri-aziendaren osasuna eta elikadura-segurtasuna hobetzeko programa bat diseinatzeko oinarriak ezartzea da. Planaren oinarriak hauek dira: animaliak hil aurretik nola erabiltzen diren baloratzea, agente zoonosiko potentzialen azterketa epidemiologiko deskribatzaileak egitea, AKPCC planak aplikatzea (Arriskuen Analisia eta Kontrol Puntu Kritikoak) eta elikadura-kate osoan higiene-praktika egokien kodeak ezartzea, ekoizlearengandik kontsumitzailearengana.
Kate-kontrola
Salmonelaren infekzio-iturriak anitzak eta oso konplexuak dira, eta horrek ekoizpen osoan kontrol-planak diseinatzera behartzen gaitu.Horrela, haragi-katearen hainbat alderdi hobetzen saiatuko gara, salmonella bidezko kutsadura ahalik eta txikiena izan dadin, eta prozesu osoan biosegurtasun-praktikak kontrolatuko ditugu, hasi baserriaren erabilera eta elikaduratik, garraioa eta aurregarbiketa eta zatiketaraino. Helburua da hainbat ingurunetan (abeltegiak, kamioiak, hiltegi-gelak) dagoen kutsadura maila baloratzea eta arriskua zenbatestea.
Hiltegiko ubideen eta kutsadura gurutzatuko zirkuituen kutsaduraren jatorria ere zehaztuko da, salmonella-anduien isolamenduen azterketa genetikoaren bidez. Era berean, pentsuetan gehigarri desberdinak sartzearen eraginkortasuna ebaluatuko da, gizentzeko eta gizentzeko txerri iberikoan salmonela kontrolatzeko.
Proiektuak Los Pedroches txerri iberikoaren txabolan salmonella nagusituko dela zehaztuko du eta infekzioan inplikatutako serotipo nagusiak identifikatuko ditu. Halaber, osasun publikoarentzat interes berezia duten beste zoonosien presentzia identifikatzen saiatuko da, hala nola listeriosia, tuberkulosia, campilobakteriosia, trikinosia, toxoplasmosia, echinocosis ccooa edo zistizerosia. Lan horiek bukatutakoan, txerri iberikoko gaixotasun zoonosikoak monitorizatu eta kontrolatzeko programa bat diseinatuko da, elikagaien segurtasuna bermatzen duten ezaugarriak egiaztatzen dituzten kalitatezko produktuak sustatu eta zabaltzeko, sustatzaileek diotenez.
UCOk txosten bat prestatuko du azterlanean agertzen diren datu guztiekin. Txosten horretan, jarduteko ildoak gomendatuko ditu eta neurri zuzentzaile batzuk proposatuko ditu, salmonella eta beste agente zoonosiko batzuk garbitu eta kontrolatzeko praktika egokien kode bat ezartzeko zerri-aziendan.
Infekzio-iturriak
Granjetan, salmonellaren infekzio-iturriak askotarikoak eta oso konplexuak dira, eta pentsua, edateko ura, animalia berriak, langileak eta ustiategien inguruan dauden animaliak ere izan daitezke. Hegaztiak edo karraskariak bakterio patogeno horren gordelekuak izan daitezke, eta infekzioa zerriei transmititu, gorozkien bidez elikagaia kutsatzen delako edo txerriek berek zuzenean kontsumitu ondoren.Larrean zerriak gizentzeko, larreak eta txanponak erabiltzen dira, hau da, arte-, artelazki- eta erkamezti-ezkurrak. Hori dela eta, zerriak etengabe egoten dira patogenoen barreiadura errazten duten ingurumen-faktore askoren eraginpean, eta oso zaila da faktore horietan jardutea. Ekoizpen estentsibo mota horretan eragin handia du txerrien arteko eta beste espezie batzuekiko kontaktu estuak, eta ohikoa da etxeko animaliak, karraskariak, baita animalia basatiak ere, hala nola basurdeak, azeriak edo hegazti harrapariak, salmonella-eramaileak edo bestelako mikroorganismo patogenoak.
Elikadura, prebentzioaren giltzarria
Salmonella kontrolatzeko programak eragina izan beharko du haragi-ekoizpenaren katearen maila guztietan, elikagaien segurtasuna ahalik eta handiena izan dadin. Animalien elikadurak garrantzi handia du patogeno horren kontrolean, eta pentsuaren higiene mikrobiologikoa bermatu behar da, infekzioa granjara sartzeko bide izan ez dadin. Gainera, jakina da elikatze-praktika batzuek nabarmen laguntzen dutela zerri-populazioan salmonellaren prebalentzia murrizten, txerriaren heste-orekan dituen ondorio onuragarriengatik.
Elikatze-estrategia horiek, animaliak hil aurretik eta hil bitartean maneiatzeko jardunbide egokiak aplikatzearekin batera, baita ondoren zatikatzean ere, haragian salmonellaren presentzia kontrola dezakete. Garrantzitsua da gero haragi-produktua ez birmoldatzea elaborazio- eta manipulazio-prozesuan. Hala, txerri-haragian salmonela prebenitzeko programa integrala ezartzeko, haragi-kate osoaren koordinazioa eta lankidetza behar da, ekoizlearengandik kontsumitzailearenganaino.
Kordobako Unibertsitateko Animalien Osasun Sailak, orain proiektu hau garatzen duenak, urteak daramatza “salmonelosien epidemiologia eta kontrolaren” arloan lanean, bai hausnarkari txikien sektorean, bai txerrien sektorean. Azken eremu horretan, azterketa hauek egin dira: karakterizazioa, mikrobioen aurkako sentikortasuna eta arrisku-faktoreak hazkuntza intentsiboko Andaluziako txerri ustiategietan. Lan horien emaitzen arabera, infekzioaren prebalentzia %35ekoa da granjetan, eta %5,4koa indibiduoetan. Serotipo ohikoenak “Salmonella typhimurium”, “S. derby” eta “S. rissen” dira.
Ikerketa horien arabera, ohiko bakterioen kontrako tratamenduekiko erresistentzia anitzeko mailak %64ra iristen dira, eta hauek dira hautemandako arrisku-faktore nagusiak: adina, birjartze-ehunekoa, txorien aurkako sarea erabiltzea, karraskariak egotea, pentsuaren jatorria, uraren jatorria/klorazioa, gorpuen kudeaketa, beste digestio-patologia batzuk izatea eta etxeko beste espezie batzuekin batera bizitzea.
Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak (EFSA, ingelesezko sigletan) badaki garrantzi handia duela osasun- eta ekonomia-aldetik txerri-haragian salmonela egoteak. Europako organismo horren Arrisku Biologikoen Talde Zientifikoaren arabera, hegazti-haragia da, arrautzen eta hegazti-haragiaren ondoren, pertsonei salmonelosia transmititzeko elikadura-iturri nagusietako bat, nahiz eta ikertzaile horiek onartzen duten proportzio hori aldatu egiten dela herrialdeen arabera. Txerri-produkzioan salmonella indargabetzeko arriskuaren eta aukeren ebaluazioari dagokionez, Arrisku Biologikoen Talde Zientifiko honek hau ezartzen du: “oro har, salmonelaren kontrola elikagai-kate osoan prebentzio-ekintzak aplikatzean oinarritzen da”.
Kordobako iparraldean sektore horrek duen garrantziak bultzatzen du azterlan hau, baldintza ezin hobeak baitaude hazteko, gizentzeko eta saltzeko. Andaluziak 127.000 bat txerri-buru ditu, eta, zehazki, Los Pedroches inguruan, Los Pedroches DOren Kontseilu Arautzaileak 150 abeltzain eta 17 zerri-eraldatzaile ditu. Proiektu honen helburu nagusia da txerri iberikoko salmonelaren prebalentzia murriztea eta txerri-haragi freskoaren eta haren haragi-deribatuen kalitatea bermatzea. Hala ere, bere produktuen balio erantsia (kalitatea eta bikaintasuna) handitu nahi du, eta berrikuntzak egin, merkatu nazionalean nahiz nazioartekoan lehiakorragoak izateko.
Gaur egun, merkataritza-hesi garrantzitsuak daude EBko herrialdeetan, murriztapenak gero eta gogorragoak baitira, kanaletan salmonela detektatzen delako. Espainiako Gobernuaren datuen arabera, eritasunak Iberiar Penintsulako txerrian duen eragina %24,22koa da batez beste. Andaluziako Korporazio Teknologikoaren (CTA) laguntza du proiektuak. Andaluziako Juntako Berrikuntza, Zientzia eta Enpresa Sailak sustatutako fundazio pribatua da.
